Sì Thâu Chải vươn lên nhờ du lịch cộng đồng

Từ một bản vùng cao nghèo, nằm cheo leo trên sườn núi thuộc xã Tả Lèng (tỉnh Lai Châu), bản Sì Thâu Chải những năm gần đây đã thay đổi rõ rệt nhờ chính sách phát triển du lịch cộng đồng của chính quyền địa phương. Nhiều hộ dân tộc Dao đỏ đã vươn lên thoát nghèo, làm giàu chính đáng nơi miền sơn cước, đồng thời góp phần dựng xây Sì Thâu Chải vươn mình trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn của du khách trong và ngoài tỉnh.

Ở độ cao gần 1.400m, bản có hơn 60 hộ dân, chủ yếu là người Dao đỏ. Trước năm 2017, tỷ lệ hộ nghèo chiếm trên 60%, bà con chủ yếu trồng lúa, ngô, sắn trên các nương dốc để tự cung tự cấp. Giao thông cách trở khiến tiềm năng du lịch dù lớn nhưng gần như bỏ ngỏ.

Bước ngoặt đến khi Sì Thâu Chải được lựa chọn là một trong những bản điểm phát triển du lịch cộng đồng của huyện Tam Đường (cũ). Chủ trương của tỉnh Lai Châu cùng định hướng của chính quyền địa phương đã khơi dậy tinh thần mạnh dạn thay đổi cách nghĩ, cách làm của người dân.

Nghĩ lớn, làm lớn để thoát nghèo

Năm 2022, cái nghèo vẫn còn bám riết lấy gia đình anh Lù A Pao. Ngôi nhà sàn của anh, nếu rộng lòng mà gọi là “nhà” thì cũng chỉ là vài tấm tre nứa ọp ẹp, vá víu, tạm bợ che chắn gió sương - nơi mà vợ chồng anh cùng đàn con nhỏ quây quần, sống qua ngày trong chật vật, thiếu thốn đủ bề.

Trong ký ức của anh Lù A Pao, bữa cơm đủ đầy thịt rau là điều hiếm hoi, đôi khi chỉ cần có tiền mua thêm lạng cá khô, hái thêm được ít rau rừng cho lũ trẻ cũng đã thấy vui như được mùa. Vài ba đoàn khách phương xa đến bản, trầm trồ trước vẻ đẹp hùng vĩ, không khí trong lành và văn hóa của người Dao, khuyên anh rằng nơi này có thể phát triển du lịch. Nhưng lúc đó, anh Pao chỉ coi đó như những lời động viên, chưa hình dung được một hướng đi thực tế, càng không nghĩ có thể dựng nên điều gì khác ngoài nương ngô, nương sắn.

Mọi sự bắt đầu thay đổi khi vào một ngày, cán bộ xã Tả Lèng cùng lãnh đạo huyện Tam Đường (cũ) tìm lên tận nhà trao đổi, lắng nghe rồi động viên, giảng giải tường tận. Họ cho anh thấy một con đường mới, không phải bằng cái cuốc to hay cái gùi nặng, mà là bằng giường đệm sạch sẽ, bữa cơm mến khách và mái nhà biết kể chuyện. Và anh Pao, người đàn ông vốn rụt rè, lần đầu tiên dám nghĩ tới hai chữ “đầu tư”.

Anh vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội, xây dựng homestay đặt tên là “Pao Bạch”. Một phòng nghỉ cộng đồng sức chứa hơn 20 khách ra đời, mở ra một hướng đi mới trong cuộc sống của cả gia đình.

Anh Pao chia sẻ: “Tôi cũng lo lắm, vì trước đây chưa từng làm du lịch, không biết khách sẽ đến thế nào, họ có hài lòng không. Nhưng may mắn là được chính quyền địa phương hướng dẫn, tham gia các lớp tập huấn, tôi học được cách tiếp đón khách, cách chuẩn bị bữa ăn, làm vệ sinh phòng nghỉ sao cho chu đáo. Dần dần, khách bắt đầu đến, mỗi tháng từ 3 đến 5 đoàn, chủ yếu là khách trong và ngoài tỉnh”.

Thấy “nghề mới” có hiệu quả, anh tiếp tục mở rộng homestay, dựng thêm khu bếp phục vụ các món ăn truyền thống. Món gà nướng, lợn bản, rượu ngô men lá… được bày biện trong gian sàn thoáng gió. Khách ăn rồi xuýt xoa, khen ngon, hỏi mua cả rau rừng lẫn muối chẳm chéo mang về.

Người trong bản bắt đầu tìm đến anh xin học, xin làm phụ bếp, dọn phòng… Từ đó, Pao Bạch đã trở thành cơ hội chung, tạo công ăn việc làm cho người dân trong bản.

“Nhờ sự quan tâm của các cấp, các ngành, đặc biệt là chính quyền địa phương. Gia đình tôi từ hộ chỉ trông chờ vào nương rẫy, giờ đã có nguồn thu ổn định, có thể tích lũy, đầu tư cho các con học hành. Cuối năm 2023, gia đình tôi chính thức thoát nghèo, cuộc sống ấm no hơn rất nhiều”, anh Pao tâm sự.

Hiệu quả của mô hình du lịch cộng đồng lan tỏa nhanh chóng. Anh Lù A Giàng, khi đó cũng là hộ nghèo, cũng mạnh dạn vay vốn đầu tư xây dựng Homestay A Giàng. Anh giữ nguyên kiến trúc nhà sàn truyền thống, chỉ cải tạo nội thất, bổ sung nhà vệ sinh và bếp phục vụ du khách.

Anh Giàng nhớ lại: “Ngày đầu, cả tôi và vợ đều bỡ ngỡ, không biết phải đón khách như thế nào. Chúng tôi phải học từng bước: Từ dọn phòng, chuẩn bị bữa ăn, đến cách trò chuyện, giới thiệu văn hóa người Dao đỏ sao cho khách hiểu và thích thú. Ban đầu khách đến rất ít, chúng tôi phải vừa học vừa làm nông. Nhưng rồi khách bắt đầu quen với homestay, họ thích ăn món gà nướng, thịt gác bếp, lợn bản… tất cả đều do gia đình mua từ các hộ dân xung quanh, họ tự nuôi, tự trồng trong bản nên vừa ngon, vừa an toàn”.

Dần dần, anh Giàng còn phát triển thêm dịch vụ ngâm chân lá thuốc, hướng dẫn khách tham quan bản, đi thác Tác Tình, mùa leo núi thì dẫn trekking. Mỗi khách đến đều là cơ hội để giới thiệu văn hóa, đồng thời nâng cao thu nhập cho gia đình.

Du lịch cộng đồng - động lực bứt phá

Anh Lù A Nghi, Trưởng bản Sì Thâu Chải (xã Tả Lèng, tỉnh Lai Châu), ngồi bên hiên nhà sàn, giọng thủng thẳng: “Trước kia, bản mình khổ lắm. Gần như nhà nào trước khi làm homestay cũng là hộ nghèo, cái ăn, cái mặc, cái học đều thiếu. Nhưng nhờ được tỉnh quan tâm, xã sát cánh, rồi bà con cũng đồng lòng... đến nay hầu hết đã thoát nghèo. Ai cũng phấn khởi khi thấy bản làng đổi thay, đường sá, nhà cửa khang trang, cảnh quan đẹp hơn hẳn”.

Thay đổi đến nhanh, như thể một sáng tỉnh dậy, mây cũng cuốn đi dáng vẻ cũ kỹ của bản làng. Nhà sàn mới dựng lên san sát, mái ngói đỏ au giữa nền trời xám bạc. Đường bê tông trườn qua con dốc chênh chao, đến đâu cũng sạch sẽ, phẳng phiu như miếng vải mới. Dịch vụ làm du lịch thì chẳng còn vụng về như thuở ban đầu. Từ vài ba hộ tiên phong từ năm 2017, đến nay cả bản đã có 15 gia đình mở homestay, chuẩn bị có thêm một quán cà phê phục vụ du khách.

Từng trải nghiệm tạo thành một chuỗi, từ tắm lá thuốc, ngâm chân thảo dược, ngủ lại nhà sàn, ăn gà nướng lợn bản, rồi leo thác Tác Tình… đều được sắp xếp gọn ghẽ khiến mỗi du khách ghé chân đều lưu luyến, muốn quay lại. Mỗi năm, Sì Thâu Chải đón hàng nghìn lượt khách. Doanh thu vài trăm triệu đồng giờ không còn là chuyện viển vông nơi rẻo cao nữa.

Ông Nguyễn Chí Hội, Phó Chủ tịch UBND xã Tả Lèng, chia sẻ: “Chúng tôi đặt mục tiêu nâng tầm Sì Thâu Chải đạt chuẩn ASEAN về du lịch. Nội dung này đã được đưa vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã. Chúng tôi xác định du lịch không chỉ là tạo thu nhập, mà còn giữ gìn văn hóa, tạo niềm tự hào cho đồng bào, đồng thời giúp bà con có động lực thoát nghèo và phát triển bền vững”.

Đặc biệt, người Dao đỏ nơi đây vẫn giữ nhiều nét văn hóa độc đáo: Trang phục truyền thống rực rỡ, những nghi lễ nhảy lửa, cấp sắc... hay ẩm thực bản địa và điệu múa dân gian. Đây là “tài sản văn hóa” giúp du lịch cộng đồng nhanh chóng tạo dấu ấn và là cơ hội để du khách trải nghiệm, học hỏi văn hóa truyền thống một cách trực tiếp.

Để Sì Thâu Chải phát triển bền vững, xã Tả Lèng triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: Đẩy mạnh tuyên truyền các chính sách về giảm nghèo, hỗ trợ và giúp người dân vay vốn ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội để làm kinh tế, tập huấn kỹ năng làm du lịch, bảo vệ môi trường, đầu tư hạ tầng điện - nước - giao thông, đồng thời phối hợp quảng bá hình ảnh trên các nền tảng số. Nhờ vậy, từ một bản nghèo, nay hơn 80% hộ đã có thu nhập ổn định, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 10%.