Cuộc 'cách mạng' vùng cao: [Bài 2] Củ khoai sâm ‘vươn mình’ trên TikTok

Trong không gian tĩnh lặng vào buổi sáng sớm ở bản, chị Hằng Thị Nú đã tất bật chuẩn bị cho buổi livestream bán khoai sâm, công việc chỉ mới gắn bó vài tháng nhưng dần trở thành “mạch sống” của gia đình. Trên chiếc bàn gỗ đặt góc hiên nhà, chị nhẹ tay xếp từng củ khoai sâm đã rửa sạch, lau khô, bày gọn vào chiếc rổ to để chuẩn bị cho phiên live hằng ngày trên TikTok.

Đôi tay quen việc của chị thoăn thoắt mở ứng dụng, chọn chế độ phát trực tiếp rồi gõ dòng tiêu đề: “Săn sâm đất trên bản”. Nút livestream vừa bật, gần 50 người xem đã ùa vào, kèm theo đó là hàng loạt bình luận hỏi mua, hỏi công dụng. Chị Nú kiên nhẫn trả lời từng câu, giải thích từng thắc mắc, rồi giới thiệu sản phẩm một cách trôi chảy, tự nhiên như thể đã làm công việc này từ rất lâu.

Khoai sâm đất, hay Hoàng Sin Cô, vốn được trồng nhiều ở Lào Cai, Lai Châu, đặc biệt tại các xã vùng cao có độ cao trung bình hơn 1.000 m so với mực nước biển. Trong y học dân gian, khoai sâm được biết đến với tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, giảm cân, tốt cho tim mạch, nội tiết và chức năng gan. Ở xã Sin Suối Hồ, diện tích trồng loại cây này dao động gần 10 ha; bình quân mỗi hộ có vài nghìn mét vuông xen giữa những nương ngô. Năng suất đạt 10 - 12  tấn/ha; nếu trồng trên đất tơi xốp, màu mỡ, mỗi gốc có thể cho 5 - 6 kg củ. Bà con thường trồng từ tháng 11, 12 hoặc dịp Tết Nguyên đán, để cây phát triển tự nhiên, đến tháng 10 năm sau thì thu hoạch.

Thế nhưng trước đây, loại nông sản đặc hữu này vẫn loay hoay tìm đầu ra. Giá chỉ 2.000 - 6.000 đồng/kg, có thời điểm giảm sâu do diện tích tăng nhanh trong khi quãng đường vận chuyển lại xa, khiến khách hàng khó tiếp cận. Chỉ đến khi công nghệ số len lỏi vào các bản làng, giá trị thật của củ khoai sâm mới được đánh thức.

Chị Nú kể, để chuẩn bị cho buổi live chỉ kéo dài vài tiếng, chị phải dậy từ tinh mơ. Khoai nhập từ bà con trong bản với giá 8.000 - 9.000 đồng/kg, mỗi lần có thể thu khoảng một tấn mỗi ngày. “Mưa nhiều khoai dễ bị úng, bà con hay thu sớm. Nhưng để lâu mới ngọt. Mình phải lựa kỹ; củ nào xấu thì bán cho người ta chế biến miến dong”, chị nói.

Chị giải thích, khi mua về thường sẽ phải phân loại, những củ to, đều sẽ bán tươi; những củ sần, nứt, méo được ép lấy nước để làm miến dong. Bột dong riềng kết hợp nước khoai sâm tạo ra loại miến được nhiều khách hàng ưa chuộng bởi vị thanh, giòn và ngọt hậu.

Lớp tập huấn chuyển đổi số do Đoàn thanh niên tỉnh Lai Châu tổ chức trong năm nay chính là dấu mốc giúp chị “kết duyên” với kinh doanh số. Lần đầu livestream, chị run đến mức nhìn màn hình là quên hết. Nhưng dần dần, sau một buổi rồi hai buổi, chị quen hơn. “Giờ mỗi buổi live kiếm được 5 - 7 triệu đồng, ngày ít thì vài chục đơn, ngày nhiều thì cả trăm đơn. Mình không nghĩ nông sản của bản lại tiêu thụ tốt như thế trên nền tảng số”, chị nói.

Động lực lớn thứ hai đến từ chương trình “Sìn Hồ vươn mình” do UBND xã Sìn Hồ phối hợp với TikTok Shop triển khai. Được tận mắt chứng kiến, chỉ sau ba phiên livestream, tổng cộng 300 tấn khoai sâm đất đã được bán ra. 100% nhà bán hàng tham gia đều là phụ nữ dân tộc thiểu số, những người vốn quen với nương rẫy, nay tự tin đứng trước ống kính điện thoại để kết nối với khách hàng khắp mọi miền.

Ngoài Sin Suối Hồ, xã Sìn Hồ cũng là vùng trồng khoai sâm lớn của tỉnh với hơn 40 ha tập trung tại các bản Tả Phìn, Phăng Sô Lin, Sà Dề Phìn. Theo ông Trần Văn Tuyển, Trưởng phòng Kinh tế xã Sìn Hồ, phiên live thu hút tới hơn 4,5 triệu lượt xem, với sản lượng lớn khoai sâm được bán ra. Thành công của chiến dịch cho thấy sức bật kinh tế mạnh mẽ của phụ nữ vùng cao khi được trao cơ hội và công cụ để tiếp cận thị trường rộng lớn qua thương mại điện tử. Xã đang tiến hành định danh vùng trồng, lựa chọn sản phẩm đạt tiêu chuẩn để xây dựng thương hiệu và phấn đấu trở thành sản phẩm OCOP. Có đầu ra ổn định thì bà con mới yên tâm trồng và chăm sóc.

Nhờ những chiến dịch phối hợp giữa chính quyền và người dân, không chỉ riêng khoai sâm mà nhiều nông sản vùng cao đã có cơ hội tiếp cận rộng rãi với khách hàng cả nước. Những sản phẩm từng chỉ bán với giá vài nghìn đồng giờ có thể được tiêu thụ với giá gấp đôi, thậm chí gấp ba, góp phần nâng cao thu nhập và đời sống cho bà con nơi vốn quen với muôn vàn khó khăn.