'Quốc bảo sâm' Lai Châu: [Bài cuối] 'Trải thảm đỏ' mời gọi đầu tư

Đường dài cho sâm Lai Châu

Từ một loại cây dược liệu mọc trong tự nhiên dưới tán rừng mà người dân bản địa thường gọi với cái tên dân dã là Tam thất hoang Mường Tè, Tam thất đen, sâm Lai Châu vươn mình trở thành “quốc bảo”, và là cây mũi nhọn phát triển kinh tế vùng Tây Bắc.

Lai Châu cũng đã xây dựng lộ trình cho cây sâm bằng nhiều chủ trương, định hướng; đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ để vừa bảo tồn, nhân rộng thành ngành hàng: 2 đề tài nghiên cứu cấp tỉnh về dược liệu, 1 đề tài cấp Bộ; Đề án Phát triển một số cây dược liệu giai đoạn 2020-2025, tầm nhìn đến năm 2030 được ban hành đã kiến tạo đường hướng cho cây sâm.

Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 được phê duyệt tại Quyết định 1719 của Thủ tướng Chính phủ cũng xác định đầu tư, hỗ trợ phát triển vùng trồng dược liệu quý. Mục tiêu bước đầu hình thành hệ thống chuỗi giá trị phát triển dược liệu; hình thành ý thức nuôi trồng dược liệu theo chuỗi giá trị và bảo tồn nguồn gen dược liệu đảm bảo các quy trình cũng như tiêu chuẩn quản lý chất lượng; kết hợp bảo vệ, phát triển rừng bền vững.

Tiếp đó, Lai Châu xây dựng Nghị quyết về phát triển sâm Lai Châu giai đoạn 2024-2030, định hướng đến năm 2035. Đến năm 2030, phấn đấu có 3.000 ha sâm; cây sâm trở thành sản phẩm chủ lực, ngành hàng có giá trị kinh tế cao, là thương hiệu quốc gia; tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân; 100% diện tích trồng sâm Lai Châu được cấp mã số vùng trồng và chỉ dẫn địa lý. Sản lượng khai thác sâm tương ứng đạt khoảng 30 tấn/năm đảm bảo nguồn gốc xuất xứ, đạt tiêu chuẩn GACP-WHO hoặc tương đương, từng bước xuất khẩu sản phẩm sâm Lai Châu, tiến tới mang thương hiệu quốc tế.

Lai Châu "trải thảm đỏ" mời gọi đầu tư phát triển cây sâm 

Từ năm 2022 tới nay, tỉnh Lai Châu đã tổ chức nhiều sự kiện để quảng bá cây chủ lực. Hội chợ Sâm Lai Châu năm 2022 do UBND tỉnh tổ chức là cột mốc quan trọng: vừa giới thiệu tiềm năng, lợi thế, chính sách ưu đãi đầu tư phát triển, vừa quảng bá cây sâm Lai Châu, mời gọi các doanh nghiệp tìm hiểu hợp tác đầu tư, liên kết với người dân sản xuất và chế biến các sản phẩm từ sâm. 

Các vấn đề kỹ thuật cũng được tỉnh Lai Châu chuẩn bị đầy đủ, cụ thể như: công bố hiện trạng, tiềm năng, định hướng phát triển sâm Lai Châu; công bố chỉ số sâm Lai Châu; công bố bảo hộ giống sâm Lai Châu; công bố cơ sở trồng sâm được cấp mã số; công bố bản đồ thích ứng vùng trồng sâm, phát triển vùng trồng sâm Lai Châu; các chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển sâm Lai Châu trên địa bàn tỉnh… Đây là hành lang pháp lý để các nhà đầu tư yên tâm quyết định đồng hành cùng sâm Lai Châu.

Lai Châu cũng cho phép thành lập Hiệp hội Sâm Lai Châu nhằm tạo cầu nối giữa doanh nghiệp, nông dân và cơ quan quản lý; đồng thời tăng cường quảng bá, xúc tiến thương mại, hướng tới xuất khẩu. Sự ra đời của Hiệp hội được kỳ vọng sẽ góp phần thống nhất tiêu chuẩn chất lượng, chia sẻ kỹ thuật và mở rộng thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước.

Ông Nguyễn Anh Tuấn (Chủ tịch Hiệp hội Sâm Lai Châu) cho biết: đến thời điểm hiện tại, đã có 30 doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) và hàng trăm hộ nông dân trồng sâm với diện tích 130 ha sâm có tuổi đời từ 1-10 năm tuổi. Tuy còn hạn chế về số lượng nhưng các doanh nghiệp, HTX, các hộ trồng sâm đã phát huy tính năng động trong sản xuất kinh doanh, thu hút và tạo việc làm ổn định cho hàng ngàn lao động.

Ở giai đoạn đầu non trẻ, hầu hết các hộ trồng sâm đều mang tính tự phát, việc triển khai ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ còn hạn chế; vốn ít, việc liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp, HTX với các hộ trồng sâm còn hạn chế…

Hiệp hội Sâm Lai Châu ra đời nhằm tập hợp tất cả các doanh nghiệp, HTX và các hộ trồng sâm trong toàn tỉnh thành một khối thống nhất, hoạt động đoàn kết, tương trợ lẫn nhau, cùng xây dựng Hiệp hội ngày một lớn mạnh, chăm lo bảo vệ lợi ích chính đáng của các thành viên, nâng cao hiệu quả hoạt động, qua đó góp phần phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Các doanh nghiệp không chỉ hỗ trợ giống, kỹ thuật mà còn xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm. Mô hình “liên kết bốn nhà” - Nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp và nhà nông được vận hành hiệu quả, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của ngành hàng sâm Lai Châu.

Không chỉ có giá trị cao về kinh tế, việc phát triển sâm Lai Châu còn có giá trị về môi trường và xã hội. Cây sâm được trồng dưới tán rừng giúp tăng độ che phủ, bảo vệ hệ sinh thái và giảm nguy cơ xói mòn đất. Việc khai thác, chế biến sâu các sản phẩm từ sâm như trà sâm, mật ong sâm, nước chiết sâm, rượu sâm... cũng thúc đẩy các ngành hàng khác, tạo nên mối liên kết bền vững. 

Với tầm nhìn chiến lược, dài hạn, sâm Lai Châu đang từng bước khẳng định vai trò trụ cột trong phát triển kinh tế bền vững vùng Tây Bắc, góp phần đưa nông nghiệp Lai Châu vươn xa trên bản đồ dược liệu thế giới.

Theo Đề án phát triển sâm Lai Châu, dãy núi Pu Si Lung - khu vực giáp Trung Quốc với độ cao trên 1.500 m được xác định là vùng trồng lý tưởng. Đây là nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm, đất rừng giàu dinh dưỡng, độ ẩm cao, điều kiện hoàn hảo cho sự sinh trưởng của cây sâm.

Các xã như: Bum Nưa, Thu Lũm, Pa Ủ, Pa Tần, Sì Lở Lầu và Hua Bum đều đã đưa phát triển dược liệu vào nghị quyết phát triển kinh tế - xã hội, coi sâm là cây trồng chủ lực trong chiến lược phát triển “kinh tế xanh” gắn với bảo vệ rừng.

Không chỉ tập trung ở khu vực biên giới, sâm Lai Châu còn được mở rộng trồng ở nhiều xã vùng cao nội địa như: Khun Há, Tả Lèng, Bình Lư, Sìn Hồ… Trong đó, xã Khun Há đã hình thành vùng trồng gần 30 ha, trở thành điểm sáng của tỉnh.