'Cởi trói' cho hồ Đại Lải

Yêu cầu cấp bách

Sở NN-PTNT (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) tỉnh Vĩnh Phúc vừa phối hợp với Viện Quy hoạch Thủy lợi (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức hội thảo xin ý kiến chuyên gia đầu ngành, cơ quan chuyên môn tỉnh Vĩnh Phúc đối với đề án Nghiên cứu, khảo sát đánh giá tổng thể xác định chức năng nhiệm vụ hồ Đại Lải phục vụ đa mục tiêu.

Theo Báo cáo tóm tắt Đề án Nghiên cứu, khảo sát đánh giá tổng thể xác định chức năng nhiệm vụ hồ Đại Lải phục vụ đa mục tiêu của Viện Quy hoạch Thủy lợi, hồ Đại Lải được xây dựng từ năm 1959 tại xã Ngọc Thanh, thành phố Phúc Yên với nhiệm vụ tưới cho 2.900 ha diện tích lúa, hoa màu, cấp nước sinh hoạt 6,3 triệu m3/năm và điều tiết chống lũ cho tỉnh Vĩnh Phúc và thành phố Hà Nội.

Sau hơn 60 năm hoạt động, hồ Đại Lải đã phát huy hiệu quả, tuy nhiên cùng với sự thay đổi, phát triển kinh tế xã hội, nhiệm vụ của hồ Đại Lải cũng có sự thay đổi, đòi hỏi cần có sự nghiên cứu, khảo sát, đánh giá tổng thể nhiệm vụ đa mục tiêu.

Cụ thể, diện tích phục vụ tưới nông nghiệp của hồ hiện chỉ còn 1.162 ha, trong khi nhiệm vụ cung cấp nước sinh hoạt, phục vụ du lịch ngày càng tăng cao. Do đó, cần phải đánh giá lại chức năng, nhiệm vụ của hồ với chức năng phục vụ đa mục tiêu như vừa cấp nước cho nông nghiệp, sinh hoạt, đô thị, thủy sản, du lịch, dịch vụ. Do vậy cần được khai thác có hiệu quả để nâng cao giá trị của hồ Đại Lải.

Đặc biệt trong bối cảnh tỉnh Vĩnh Phúc đang phấn đấu trở trung tâm công nghiệp, dịch vụ, du lịch của vùng và cả nước, đồng thời đóng góp quan trọng vào mục tiêu “Phát triển toàn diện, nhanh và bền vững”, câu chuyện đa mục tiêu, đa chức năng của hồ Đại Lải càng trở nên cấp thiết.

Tại Quy hoạch tỉnh Vĩnh Phúc thời kỳ 2021- 2030, tầm nhìn đến 2050 đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030, thu hút 150.000 lượt khách quốc tế, 15,6 triệu lượt khách nội địa, doanh thu đạt 479 triệu USD, giải quyết việc làm hơn 25 nghìn lao động... Đồng thời, định hướng tổ chức không gian phát triển du lịch bao gồm các vành đai phát triển du lịch, đô thị nghỉ dưỡng phía Bắc; các trung tâm du lịch như: Thành phố Vĩnh Yên, Khu du lịch Tam Đảo, Khu danh thắng Tây Thiên và Khu du lịch Đại Lải.

Căn cứ yêu cầu của đề án, đơn vị tư vấn đã xây dựng và đề xuất phương án nội dung về nhiệm vụ cấp nước hồ chứa dựa trên cơ sở rà soát, đánh giá lại chức năng, nhiệm vụ. Qua đó nhận thấy nhu cầu sử dụng nước cho nông nghiệp giảm dần, nhu cầu nước cho sinh hoạt, công nghiệp tăng dần theo thời gian; tổng nhu cầu sử dụng nước giai đoạn thiết kế ban đầu khoảng 32 triệu m3, theo quy trình vận hành năm 2019 là 20,7 triệu m3, năm 2022 là 18 triệu m3, dự báo đến năm 2030 là 19 triệu m3; về địa hình lòng hồ bị thu hẹp đã làm giảm dung tích chứa của hồ so với quy trình vận hành năm 1995 là 1,32 triệu m3, so với quy trình vận hành 2019 là 3,4 triệu m3; về nguồn nước hồ chứa đảm bảo cấp nước theo tiêu chuẩn thiết kế công trình cấp II (mức đảm bảo là 85% theo quy chuẩn Việt Nam), đảm bảo yêu cầu cấp nước trong hiện tại và đến năm 2030.

Đề án cũng phân tích, với nhiệm vụ hiện nay và dự báo đến năm 2030, nhu cầu sử dụng nước hồ Đại Lải cho nông nghiệp giảm, đề án đề nghị chủ sở hữu hồ cần xem xét phê duyệt lại nhiệm vụ thiết kế hồ chứa nước Đại Lải; điều chỉnh quy trình vận hành theo hướng phục vụ đa mục tiêu với phương án giữ nguyên đập và tràn như hiện trạng, điều chỉnh vận hành từ mực nước thấp nhất +15,7m đến mực nước +20,5m trở lên đến mức dâng bình thường (MDBT) +21,5m; nghiên cứu xem xét phê duyệt phạm vi bảo vệ công trình và vùng phụ cận theo quy định của pháp luật hiện hành để nâng cao hiệu quả quản lý hồ chứa, cống lấn chiếm, phục vụ du lịch cảnh quan.

Đến nay, đề án đã được đơn vị tư vấn xây dựng xong, để hoàn thiện trước khi trình UBND tỉnh Vĩnh Phúc phê duyệt.

Giải pháp cởi trói

Liên quan đến vấn đề điều chỉnh chức năng, nhiệm của hồ Đại Lải để đáp ứng đa mục tiêu, phục vụ nhu cầu phát triển của tỉnh Vĩnh Phúc, trao đổi với Báo Nông nghiệp và Môi trường, đại diện chính quyền địa phương và các chuyên gia tư vấn đều mong muốn hồ Đại Lải sẽ được điều chỉnh.

Đặc biệt, nhiều ý kiến cử tri ở thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc cho rằng, trong bối cảnh Đảng, Nhà nước đang đẩy mạnh công tác chống lãng phí, nếu không có sự “cởi trói” cho hồ Đại Lải sẽ dẫn đến tình trạng lãng phí rất lớn về nguồn lực đất đai và tiềm năng phát triển du lịch của tỉnh Vĩnh Phúc.

Đại diện Viện Quy hoạch Thủy lợi, đơn vị tư vấn thiết kế nêu quan điểm: Với nhiệm vụ hiện nay và dự báo đến năm 2030, nhu cầu sử dụng nước của hồ Đại Lải giảm, đề xuất UBND tỉnh Vĩnh Phúc với vai trò là chủ sở hữu hồ chứa nước Đại Lải xem xét phê duyệt lại nhiệm vụ thiết kế hồ chứa nước Đại Lải.

Nhu cầu sử dụng nước giảm do cơ cấu sản xuất nông nghiệp giảm; diện tích mặt hồ thu hẹp, cho nên cần nghiên cứu, đề xuất điều chỉnh bổ sung cập nhật vào quy hoạch tỉnh và quy hoạch vùng đồng bằng sông Hồng thay đổi về nhiệm vụ cấp nước và phương án vận hành công trình hồ chứa nước Đại Lải. Nghiên cứu, xem xét phê duyệt phạm vi bảo vệ công trình nhằm phục vụ đa mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, du lịch dịch vụ…

Công ty TNHH MTV Thủy lợi Phúc Yên là đơn vị trực tiếp quản lý hồ Đại Lải. Ông Nguyễn Đức Chính, Giám đốc công ty phân tích: Yêu cầu phát triển thủy lợi đa mục tiêu của hồ Đại Lải là hoàn toàn phù hợp với xu thế phát triển của thời đại, xu thế phát triển của công trình.

“Trước hết cần phải khẳng định chức năng chính của hồ Đại Lải vẫn là thủy lợi, tuy nhiên chức năng này sẽ giảm dần và yêu cầu thực tiễn thực hiện thủy lợi đa mục tiêu là hết sức cấp thiết”, ông Chính nói.

Cũng theo Giám đốc Công ty TNHH MTV Thủy lợi Phúc Yên: Thực trạng chung của các công ty thủy lợi hiện nay là “ăn rồi đi tưới”, nếu chỉ dựa vào nguồn thủy lợi phí nhà nước trả thay cho dân thì mức thu nhập bình quân của cán bộ công nhân viên chỉ ở mức hơn 5 triệu đồng/người/tháng, không thể nào sống nổi.

Để có tiền trang trải, từ nhiều năm trước Công ty TNHH MTV Thủy lợi Phúc Yên xin cơ chế cấp quyền bán nước thô và làm thêm các dịch vụ khác. Nhờ đó, mỗi năm có thêm nguồn thu hơn 9 tỷ đồng, gần gấp đôi so với tiền thủy lợi phí tỉnh Vĩnh Phúc chi trả (khoảng 5,1 tỷ đồng).