Câu chuyện vaccine thú y: [Bài cuối] Công nghệ tái tổ hợp phòng bệnh Newcastle

Tại trại gà Lê Thảnh xã Phú Giáo, TP.HCM, hơn 10.000 con gà thịt đang phát triển khỏe mạnh trong tiếng quạt gió đều đặn và mùi cám thơm thoang thoảng. Nhìn đàn gà ăn khỏe, lớn nhanh, anh Nguyễn Thanh Tùng, quản lý trại, vẫn chưa quên được những ngày khốn khó vài năm trước, khi dịch Newcastle quét qua vùng này.

“Chỉ trong mấy ngày, cả nghìn con gà chết. Cứ buổi sáng vào chuồng, thấy gà lả đi, mắt sưng, thở khò khè là biết mất trắng rồi. Mình tiêm vaccine truyền thống nhưng vẫn không ăn thua, cứ cách vài vụ lại tái phát” anh Tùng kể. Không ít lần, anh định bỏ nghề vì dịch bệnh khiến bao công sức, vốn liếng đổ sông đổ biển.

Thế nhưng từ khi được tiếp cận vaccine tái tổ hợp Poulvac® Procerta® HVT-ND, một công nghệ mới do Zoetis (Mỹ) phát triển, anh Tùng nói: “bức tranh chăn nuôi như sáng hẳn lên”. Đàn gà của trại Lê Thảnh ổn định hơn, tỷ lệ hao hụt giảm rõ rệt. “Trước đây phải tiêm 2 đến 3 loại vaccine Newcastle khác nhau, giờ chỉ cần một mũi ngay từ đầu. Gà khỏe hơn, ăn tốt, lớn đều, mà chi phí giảm đáng kể,” anh chia sẻ.

Câu chuyện của trại gà Lê Thảnh cũng là nỗi niềm chung của hàng trăm hộ chăn nuôi ở vùng Đông Nam Bộ, nơi khí hậu nóng ẩm, mật độ trang trại dày khiến dịch bệnh dễ bùng phát. Bệnh Newcastle do virus Avian orthoavulavirus type I gây ra được xem là nỗi ám ảnh ngành gia cầm Việt Nam suốt nhiều thập kỷ. Virus có thể lây lan qua không khí, thức ăn, nước uống và thậm chí truyền dọc qua trứng, tồn tại hàng tuần trong môi trường.

Theo nhóm nghiên cứu của Khoa Chăn nuôi Thú y, Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM, virus gây bệnh hiện nay ở Việt Nam chủ yếu thuộc genotype VII, có độc lực mạnh và khả năng kháng lại miễn dịch từ các vaccine cũ (genotype II). Chính sự khác biệt về chủng này khiến vaccine truyền thống không còn bảo hộ hoàn toàn. “Miễn dịch yếu, hiệu giá kháng thể giảm nhanh sau tiêm, khiến gà dễ tái nhiễm trong giai đoạn kháng thể thấp,” PGS.TS Lê Thanh Hiền, Trưởng Bộ môn Bệnh truyền nhiễm và Thú y cộng đồng, phân tích.

Trong bối cảnh đó, vaccine tái tổ hợp Poulvac® Procerta® HVT-ND được xem là bước đột phá lớn. Thay vì sử dụng virus Newcastle yếu đi như các loại vaccine thông thường, vaccine này áp dụng công nghệ vector tái tổ hợp, trong đó gen mã hóa protein F của virus Newcastle được chèn vào virus Herpes of Turkey (HVT) – chủng virus an toàn đã được sử dụng lâu năm trong vaccine phòng bệnh Marek (ung thư gà do virus gây ra).

Virus HVT đóng vai trò “vật mang” đưa kháng nguyên vào hệ miễn dịch của gà một cách tự nhiên, giúp cơ thể tạo kháng thể sớm, duy trì bền vững mà không gây bệnh. Nhờ đó, vaccine này có thể tiêm ngay từ trong trứng hoặc lúc gà 1 ngày tuổi, vẫn phát huy hiệu quả dù gà còn kháng thể mẹ, điều mà các vaccine cũ khó đạt được.

Ông Jose Villalobos, Giám đốc kỹ thuật cao cấp của Zoetis, cho biết: “Poulvac® Procerta® HVT-ND mang lại ba ưu điểm lớn: tạo miễn dịch sớm và ổn định; chỉ cần tiêm một lần duy nhất cho cả chu kỳ nuôi; và có thể kết hợp cùng vaccine phòng bệnh Marek hay IBD mà không xảy ra tương tác bất lợi”.

Kết quả thử nghiệm tại nhiều quốc gia Đông Nam Á cho thấy vaccine Poulvac® Procerta® HVT-ND đạt hiệu quả bảo hộ hơn 95% đối với virus genotype VII - chủng virus lưu hành chủ yếu tại Việt Nam và 100% đối với genotype II. Đàn gà tiêm vaccine có tỷ lệ sống trung bình đạt 98 - 99%, hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR) thấp hơn 1,8, giúp giảm đáng kể chi phí sản xuất và nâng cao năng suất.

Những con số ấy được kiểm chứng rõ nhất tại trại gà Lê Thảnh. Anh Nguyễn Thanh Tùng cho biết: “Lứa gà đầu tiên tiêm vaccine mới, tôi hồi hộp lắm. Nhưng khi gà lớn, khỏe mạnh, ít bệnh đường hô hấp, tôi mới tin là công nghệ giờ tiến xa thật. Quan trọng nhất là mình không còn phải dùng nhiều kháng sinh như trước, nên sản phẩm cũng sạch hơn, bán ra được giá hơn”.

Theo PGS.TS Lê Thanh Hiền, việc ứng dụng vaccine tái tổ hợp không chỉ giúp kiểm soát bệnh Newcastle mà còn mang ý nghĩa dài hạn với ngành chăn nuôi Việt Nam. “Đây là bước đi tất yếu để hướng tới nền chăn nuôi an toàn sinh học cao, giảm sử dụng kháng sinh, bảo vệ sức khỏe vật nuôi và cả người tiêu dùng. Khi công nghệ được chuyển giao hiệu quả, người nông dân sẽ là người hưởng lợi đầu tiên,” ông nhấn mạnh.

Từ thực tế sản xuất, nhiều địa phương ở Đông Nam Bộ đang khuyến khích các trang trại quy mô vừa và lớn chuyển sang sử dụng vaccine vector tái tổ hợp. Nhờ đặc tính tiêm một lần, dễ quản lý, vaccine giúp giảm áp lực lao động, đặc biệt trong bối cảnh thiếu nhân công mùa cao điểm. Đây cũng là hướng đi phù hợp trong tiến trình chuyển đổi sang chăn nuôi công nghệ cao, thân thiện môi trường mà Bộ Nông nghiệp và Môi Trường đang thúc đẩy.

Đối với anh Nguyễn Thanh Tùng, điều anh nhận được lớn nhất không chỉ là lợi nhuận mà là sự an tâm. “Giờ tôi có thể tập trung cải thiện chuồng trại, dinh dưỡng, thay vì suốt ngày lo dịch. Chỉ cần đàn gà khỏe, không hao hụt, là mình đã thắng rồi” anh nói

Giữa thời điểm ngành gia cầm đối mặt nhiều thách thức, từ biến đổi khí hậu, giá thức ăn tăng đến áp lực cạnh tranh quốc tế thì sự ra đời của vaccine tái tổ hợp như Poulvac® Procerta® HVT-ND không chỉ là thành tựu của khoa học, mà còn là niềm hy vọng mới cho người chăn nuôi Việt Nam.

Khi khoa học không còn xa cách mà hiện hữu trong từng mũi vaccine, từng lứa gà khỏe mạnh, người nông dân như anh Tùng hiểu rằng, mỗi bước tiến công nghệ là một bước tiến của niềm tin vào tương lai chăn nuôi an toàn, bền vững và đầy sức sống nơi vùng đất Đông Nam Bộ.