Cần đánh giá đúng thực trạng, nguyên nhân
Từ 1/7/2025 cả nước chính thức chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đây là cuộc cách mạng đưa cán bộ về gần dân hơn, hiểu dân hơn. Đặc biệt, khi các cán bộ chuyên môn, cơ quan thực thi pháp luật như công an được “mở biên” phối hợp xử lý vi phạm tại cơ sở, hứa hẹn sẽ cùng chính quyền cấp xã giám sát, phát hiện, xử lý vi phạm lĩnh vực thủy lợi ngày càng hiệu quả.
Theo ông Nguyễn Công Tâm, Trưởng phòng Quản lý công trình thủy lợi và nước sạch nông thôn (Chi cục Thủy lợi Hà Tĩnh), trước khi đưa ra giải pháp xử lý vi phạm theo Luật Thủy lợi, cần phải đánh giá đúng thực trạng, nguyên nhân tồn tại các hành vi vi phạm.
Ông Nguyễn Công Tâm, Trưởng phòng Quản lý công trình thủy lợi và nước sạch nông thôn phân tích nguyên nhân gia tăng hành vi vi phạm Luật Thủy lợi. Ảnh: Thanh Nga.
“Qua quá trình quản lý nhiều năm, có thể phân thành 3 nhóm nguyên nhân dẫn đến hành vi chiếm đất đai, hành lang bảo vệ công trình thủy lợi, bao gồm: Nhóm các vi phạm do lịch sử để lại; nhóm các loại vi phạm công trình phổ biến và nhóm các vụ vi phạm có tính chất phức tạp, kéo dài qua nhiều năm, ảnh hưởng đến an toàn công trình và khả năng tiêu thoát lũ”, ông Tâm nhấn mạnh.
Cụ thể, với các vi phạm lịch sử để lại, cơ bản do các công trình, nhà cửa của tổ chức, hộ gia đình có trước khi đầu tư xây công trình nhưng trong quá trình thi công chủ đầu tư chỉ thực hiện giải phóng mặt bằng tuyến công trình (phần nằm trong phạm vi xây dựng) còn phạm vi hành lang bảo vệ công trình theo quy định của luật thì chưa được giải phóng. Vì vậy đất đai, tài sản của các hộ dân hợp pháp theo luật định vẫn nằm trong phần hành lang bảo vệ công trình, nếu thực hiện di dời, ngân sách địa phương khó kham nổi.
“Nhóm đối tượng này các địa phương, đơn vị đang tạm thời để tồn tại chưa xử lý, chỉ thực hiện di dời đối với các trường hợp thật sự gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn công trình”, vị trưởng phòng cho hay.
Nhóm thứ 2, các loại vi phạm công trình phổ biến như: sử dụng mái kênh, đập và hành lang bảo vệ công trình thủy lợi để trồng cây, dựng lều quán, xây dựng hàng rào, trồng cột điện, đổ chất thải, rác thải, tập kết vật liệu xây dựng nhưng chưa thực sự ảnh hưởng đến an toàn công trình. Nguyên nhân chính do công tác tuyên tuyền chấp hành pháp luật chưa tốt, ý thức của một bộ phận người dân chưa nhận thức đúng quy định của pháp luật về bảo vệ công trình thủy lợi; thiếu kiểm tra thường xuyên, không phát hiện ngăn chặn và xử lý kịp thời các vụ vi phạm ngay từ khi mới phát sinh; lực lượng làm nhiệm vụ bảo vệ công trình thủy lợi thiếu kiên quyết và đặc biệt là các địa phương, đơn vị chưa thực hiện tốt công tác phối hợp trong việc phòng ngừa, xử lý vi phạm pháp luật về thủy lợi trên địa bàn quản lý.
Tồn tại kéo dài, khó xử lý nhất là xây dựng công trình trên hồ đập, cho mượn mặt nước nuôi trồng thủy sản. Ảnh: Thanh Nga.
Tồn tại hiện nay là số lượng công trình thủy lợi nhiều, trải dài trên nhiều địa phận hành chính nên khi lực lượng chức năng phát hiện, xử lý thì đối tượng vi phạm không hoặc thiếu hợp tác. Bên cạnh đó, chính quyền một số địa phương, đơn vị chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm của mình trong công tác quản lý công trình thủy lợi, né tránh trách nhiệm của tập thể, cá nhân có thẩm quyền dẫn đến các vụ vi phạm chỉ được kiểm tra, lập biên bản nhắc nhở chưa xử lý dứt điểm, để tồn đọng kéo dài.
Riêng các vụ vi phạm có tính chất phức tạp, kéo dài qua nhiều năm phần lớn do chính quyền địa phương cấp xã trong quá trình chuyển đổi sản xuất nông nghiệp đã cho phép các tổ chức, cá nhân thuê, cho mượn đất trong hành lang bảo vệ các công trình thủy lợi để chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, trồng trọt. Do đó, khi người dân san ủi, lấn chiếm bị phát hiện thì công tác xử lý rơi vào thế “vẽ vòng giẫm lên vòng”.
“Khi chính quyền hai cấp đi vào hoạt động đã bố trí một công chức phụ trách lĩnh vực thủy lợi tại Phòng Kinh tế hoặc Phòng Kinh tế và đô thị. Tuy nhiên, qua rà soát, các công chức này phần lớn không có chuyên ngành về thủy lợi nên trước mắt gặp rất nhiều khó khăn trong việc nắm bắt các quy định của pháp luật về thủy lợi để tham mưu phát hiện, xử lý hành vi vi phạm.
Mong rằng sắp tới, lãnh đạo cấp xã sẽ quan tâm hơn đến việc bố trí cán bộ đúng chuyên môn nghiệp vụ nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước lĩnh vực này”, ông Nguyễn Công Tâm phân tích thêm.
Ngăn chặn phát sinh vi phạm mới
Về lâu dài, song hành với giải quyết các vi phạm lịch sử để lại, chính quyền cấp xã cần phối hợp chặt chẽ với đơn vị quản lý, vận hành công trình thủy lợi ngăn chặn phát sinh các vi phạm mới.
Việc cần làm sắp tới là ngăn chặn người dân phát sinh vi phạm mới. Ảnh: Thanh Nga.
Trách nhiệm cụ thể của xã, phường là đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực thủy lợi.
Rà soát, thống kê, thiết lập hồ sơ quản lý vi phạm đối với nhóm vi phạm do lịch sử để lại theo hướng: nhóm công trình hiện có trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi không ảnh hưởng đến an toàn, năng lực phục vụ của công trình thì được tiếp tục sử dụng nhưng không được mở rộng quy mô hoặc thay đổi kết cấu.
Các công trình hiện có trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi ảnh hưởng đến an toàn, năng lực phục vụ của công phải thực hiện các giải pháp khắc phục; trường hợp không thể khắc phục phải dỡ bỏ hoặc di dời thì xây dựng kế hoạch để từng bước xử lý theo đúng quy định.
Tiến hành xây dựng kế hoạch và tổ chức kiểm tra, xử lý dứt điểm các trường hợp vi phạm pháp luật về thủy lợi đối với nhóm các loại vi phạm xảy ra phổ biến tại các công trình, đồng thời có giải pháp ngăn chặn các vi phạm mới tái vi phạm.
Thành lập đoàn kiểm tra liên ngành tập trung xử lý dứt điểm các trường hợp vi phạm thuộc nhóm các vụ vi phạm có tính chất phức tạp, kéo dài theo quy định của pháp luật.
Vai trò của chính quyền cấp xã trong việc mạnh tay xử phạt vi phạm là rất quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng các công trình thủy lợi. Ảnh: Thanh Nga.
“Có những đoạn kênh chỉ dài 850m nhưng có đến 8 vụ vi phạm phạm vi bảo vệ công trình như làm ao cá, hàng rào và trồng cây. Các trường hợp vi phạm đều đã được lập biên bản nhưng đến nay vẫn chưa được giải tỏa, anh hưởng đến khả năng thoát lũ và tưới tiêu trong mùa vụ, cản trở dòng chảy”, công nhân Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh nhấn mạnh thực trạng.
