Bảo vệ sức khỏe thủy sản nuôi: [Bài cuối] Kết nối giải pháp chuyên gia, nhà khoa học đến người nuôi

PGS.TS. Trương Đình Hoài, Phó Trưởng khoa Thủy sản - Trưởng nhóm nghiên cứu bệnh thủy sản (Học viện Nông nghiệp Việt Nam): Cần quay trở lại với phương thức nuôi thân thiện hơn với môi trường

Trước hết, người dân cần hướng tới phương thức nuôi thân thiện với môi trường, đẩy mạnh các mô hình sinh thái và thuận thiên. Bên cạnh việc đầu tư vào nuôi thâm canh, siêu thâm canh, vẫn phải song song phát triển các mô hình thuận thiên để giữ cân bằng sinh thái và đảm bảo môi trường.

Thứ hai, trong các mô hình nuôi cần quản lý dịch bệnh từ sớm, thực hiện phòng bệnh chủ động. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ sinh học để chẩn đoán sớm, kết hợp tăng cường sử dụng các chế phẩm sinh học và sản phẩm nâng cao miễn dịch cho thủy sản sẽ giúp phòng bệnh hiệu quả, bền vững, thay vì lạm dụng kháng sinh và hóa chất như hiện nay.

Thứ ba, người nuôi cần chủ động nâng cao kiến thức về bệnh, dịch tễ bệnh của các bệnh thường gặp trên chính đối tượng thủy sản mình đang nuôi. Muốn nuôi hiệu quả, phải nắm rõ đặc điểm, nguy cơ dịch bệnh của loài, đồng thời sẵn sàng tiếp thu kiến thức mới từ các nhà khoa học và cơ quan quản lý để thay đổi nhận thức và tăng cường chủ động trong phòng, chống dịch bệnh.

Thứ tư, cần hạn chế tối đa ô nhiễm môi trường từ hoạt động nuôi, tránh phát tán mầm bệnh ra môi trường. Khi dịch bệnh xảy ra, người nuôi phải kịp thời báo cáo cho cơ quan chức năng để có biện pháp xử lý an toàn, tránh lây lan. Đồng thời, nên thành lập cộng đồng nuôi trồng thủy sản hoặc hợp tác xã tại từng vùng nuôi nhằm hỗ trợ nhau trong thực hiện an toàn sinh học, phối hợp xử lý và ngăn chặn mầm bệnh bùng phát thành dịch.

Thứ năm, người nuôi cần chủ động tiếp nhận và ứng dụng các công nghệ nuôi mới, tận dụng nhiều hơn những thành tựu của công nghệ sinh học trong nuôi trồng thủy sản. Đồng thời, tăng cường giao lưu, học hỏi từ các mô hình tiên tiến, đặc biệt là những mô hình phòng chống dịch bệnh chủ động đã chứng minh hiệu quả, để áp dụng và nâng cao hiệu quả sản xuất cho trang trại của mình.

Thứ sáu, cần nâng cao kiến thức và kỹ năng trong chẩn đoán, gửi mẫu xét nghiệm, phát hiện sớm và điều trị kịp thời, nhằm giảm thiểu thiệt hại và ngăn chặn dịch bệnh lây lan trên diện rộng.

Và cuối cùng, điều quan trọng nhất là sử dụng kháng sinh, hóa chất một cách có trách nhiệm với cộng đồng và xã hội. Khi thực hiện nghiêm túc, điều này không chỉ giúp cải thiện tình trạng dịch bệnh mà còn góp phần nâng cao chất lượng, giá trị của sản phẩm, hướng tới một nền nuôi trồng thủy sản an toàn, bền vững.

TS. Trần Hữu Lộc, Giảng viên Khoa Thủy sản, Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh:

Phòng ngừa dịch bệnh phải được nhìn nhận trên góc độ hiểu biết chủ động

Trong tương lai, với mức độ thâm canh hóa ngày càng tăng trong sản xuất và tác động từ biến đổi khí hậu cũng như ô nhiễm môi trường, dịch bệnh sẽ có chiều hướng gia tăng, đặc biệt là các bệnh do vi khuẩn và vi bào tử trùng.

Do đó, việc phòng ngừa dịch bệnh phải được nhìn nhận trên góc độ hiểu biết chủ động nhằm có cách quản lý mầm bệnh xuyên suốt theo chuỗi sản xuất. Việc thiết kế hệ thống sản xuất phải dựa trên cơ sở khoa học và hiểu biết về dịch bệnh, dịch tễ.

Ngoài ra, phải có quy trình sản xuất khoa học nhằm tạo môi trường ổn định, ít ô nhiễm, ít tạo stress cho tôm nuôi. Có cách đảm bảo hệ vi sinh bền vững trong ao nuôi. Và nâng cao các hiểu biết về mặt dinh dưỡng cũng như tăng cường sức khỏe cho động vật nuôi. Thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại do dịch bệnh một cách chủ động và bền vững.

TS. Ngô Tiến Chương, Chuyên gia kỹ thuật cấp cao của Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ): Cần xây dựng kế hoạch quản lý dịch bệnh gắn với quy hoạch nuôi bền vững

Hiện nay, nuôi trồng thủy sản là ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam nhưng vẫn đối mặt với nhiều rủi ro dịch bệnh. Các bệnh thường gây thiệt hại kinh tế lớn, làm chi phí phòng trị tăng cao, tỷ lệ thất bại vụ nuôi lớn và ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng phục vụ xuất khẩu.

Trong thời gian tới, nguy cơ dịch bệnh dự báo tiếp tục phức tạp do sự xuất hiện ngày càng đa dạng và nguy hiểm của các tác nhân gây bệnh. Một số yếu tố tiềm ẩn cần đặc biệt lưu ý gồm, điều kiện môi trường bất lợi do biến đổi khí hậu và ô nhiễm; mô hình thâm canh chưa bền vững; chất lượng giống kém; lạm dụng kháng sinh và hóa chất; quản lý dịch bệnh chưa hiệu quả. Ngoài ra, sự xuất hiện bệnh mới như bệnh hậu ấu trùng trong mờ (TPD) gây tỷ lệ chết cao trên tôm chân trắng càng làm tăng rủi ro.

Để chủ động phòng ngừa và giảm thiểu thiệt hại, cần tập trung vào các giải pháp gắn trực tiếp với nguyên nhân chính.

Quản lý chặt nguồn gốc giống, khuyến khích sử dụng giống sạch bệnh, xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch, có kiểm dịch và xử lý nghiêm các trường hợp sản xuất, kinh doanh giống không đạt chuẩn.

Nâng cao năng lực hệ thống thú y thủy sản, xây dựng sổ tay thực hành, mạng lưới cảnh báo cộng đồng, đẩy mạnh tập huấn và chia sẻ thông tin giữa cơ quan quản lý, người nuôi và doanh nghiệp.

Thực hiện quan trắc nước thường xuyên, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, áp dụng mật độ nuôi hợp lý, đổi mới công nghệ để phát hiện và xử lý kịp thời các yếu tố gây bệnh.

Tăng cường quản lý sử dụng thuốc thú y, thay thế bằng chế phẩm sinh học, thảo dược, vaccine và giải pháp dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng vật nuôi.

Quan trọng cần xây dựng kế hoạch quản lý dịch bệnh gắn với quy hoạch nuôi bền vững, bao gồm hệ thống giám sát và cảnh báo sớm, quy định an toàn sinh học, quản lý giống, thức ăn, kháng sinh; đồng thời thúc đẩy nghiên cứu và chuyển giao công nghệ phòng bệnh mới.

Với việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên, ngành nuôi trồng thủy sản Việt Nam có thể từng bước kiểm soát dịch bệnh, giảm thiểu rủi ro, bảo đảm hiệu quả sản xuất và duy trì vai trò trụ cột trong xuất khẩu thủy sản quốc gia.

Ông Nguyễn Hữu Vinh, Giám đốc Công ty VMC Việt Nam: Nên thường xuyên cập nhật thông tin khuyến cáo từ cơ quan quản lý nhà nước, chuyên gia

Với gần 100 triệu dân và là một trong những quốc gia xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới, quy mô nuôi trồng thủy sản của Việt Nam chắc chắn sẽ tiếp tục được duy trì và mở rộng trong thời gian tới.

Tuy nhiên, những thách thức đặt ra là không nhỏ, đến từ tác động của biến đổi khí hậu, thói quen nuôi trồng chưa hợp lý, cũng như công nghệ nuôi chưa được hoàn thiện, tối ưu. Điều này khiến dịch bệnh trên động vật thủy sản ngày càng phức tạp, đặc biệt là các bệnh do ngoại ký sinh trùng và vi khuẩn.

Để chủ động phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro, người nuôi cần chú ý một số vấn đề quan trọng. Trước hết là lựa chọn quy mô và mật độ nuôi phù hợp với năng lực kiểm soát cũng như nhu cầu thị trường.

Bên cạnh đó, cần sử dụng con giống chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng, chính ngạch. Khâu dinh dưỡng cũng phải được quan tâm, lựa chọn thức ăn phù hợp cho từng loài và từng giai đoạn phát triển.

Ngoài ra, người nuôi nên thường xuyên tiếp cận và cập nhật thông tin khuyến cáo từ cơ quan quản lý nhà nước, các chuyên gia đến từ trường đại học, doanh nghiệp sản xuất thuốc thủy sản, cũng như từ các trung tâm xét nghiệm và chẩn đoán bệnh, để có hướng xử lý kịp thời và hiệu quả.