Vườn sâm dưới tán rừng Púng Luông

Púng Luông ngày mới

Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy hành chính, xã Púng Luông được thành lập trên cơ sở sát nhập từ 4 xã khu II thuộc huyện Mù Cang Chải cũ, bao gồm: Nậm Khắt, Púng Luông, La Pán Tẩn và Dế Xu Phình.

Xã mới Púng Luông có 25 bản, 4.395 hộ, gần 20.000 nhân khẩu, chủ yếu là người Mông (chiếm trên 95%). Đất đai thuộc loại rộng lớn nhất tỉnh Lào Cai mới với diện tích hơn 253,24km2. Phía đông giáp xã Tú Lệ, phía tây giáp xã Mù Cang Chải và xã Chế Tạo, phía Nam giáp xã Trạm Tấu và xã Ngọc Chiến (tỉnh Sơn La), phía bắc giáp các xã Văn Bàn, Văn Yên.

Bí thư Đảng ủy xã Púng Luông - ông Giàng A Vừ chia sẻ: Nhiệm kỳ mới Púng Luông xác định những đột phá bao gồm nông nghiệp, du lịch dịch vụ và chuyển đổi số. Trong đó, nông nghiệp tiếp tục đóng vai trò chủ đạo, phát triển theo hướng nông nghiệp hàng hóa, phục vụ du lịch và dịch vụ.

Trong những năm qua, sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Púng Luông tăng cả về diện tích, năng suất và chất lượng. Tổng diện tích trồng cây lương thực có hạt năm 2025 ước đạt 2.404,8ha, sản lượng trên 10.038 tấn. Tổng đàn gia súc ước đạt trên 23.146 con, sản lượng thịt hơi xuất chuồng ước đạt 1.134 tấn.

Để phát huy tiềm năng, lợi thế của nông nghiệp, Púng Luông đã tập trung thu hút được các thành phần kinh tế tham gia đầu tư nuôi trồng, chế biến nông, lâm sản. Một số mô hình kinh tế nông nghiệp cho hiệu quả kinh tế cao, phù hợp với tập quán canh tác và phát huy được lợi thế của địa phương được phát triển và nhân rộng như: Mô hình trồng hoa hồng ở Nậm Khắt, mô hình trồng nấm và rau sạch như rau su su, ớt ngọt, cà chua, rau mầm đá. Hay dự án liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi trâu bò, dự án trồng lê VH6, trồng dược liệu...

Qua giới thiệu của Bí thư Giàng A Vừ, chúng tôi tìm đến mô hình trồng dược liệu của anh Hảng A Lỳ (sinh năm 1991), người Mông đầu tiên tìm cách phát huy lợi thế dược liệu dưới tán rừng.

Dọc đường đi, cán bộ xã Púng Luông tâm sự: Xã mới có diện tích rừng lên tới gần 18.000ha, độ che phủ rừng xấp xỉ 70%, nhưng sinh kế, đời sống người dân dưới tán rừng còn gặp nhiều khó khăn vướng mắc. Những mô hình mang tính chất thử nghiệm, mở đường như mô hình của Hảng A Lỳ rất đáng quý.

Cách trung tâm tâm xã mới chừng 5km đường rừng, đồi sâm và dược liệu của Hảng A Lỳ được rào kỹ lưỡng bằng lưới B40 xung quanh, bên trên được phủ kín một hệ thống giàn che bằng lưới đen. Lỳ bảo, đây chính là mái nhà tạo không gian lý tưởng cho những cây sâm Ngọc Linh và tam thất bắc phát triển. Xung quanh khu vườn vẫn còn đó những cây thông vươn cao và một số cây pơ mu cổ thụ, khiến chúng tôi có cảm giác như đang ở giữa một khu rừng tự nhiên.

Bây giờ thì Hảng A Lỳ đã là Giám đốc Hợp tác xã cộng đồng Púng Luông, chỉ tay ra vạt rừng phía xa, anh tâm sự: Từ xa xưa khu vực này là rừng nguyên sinh. Rồi người Mông chúng tôi di cư đến vùng đất này, phát cây, đốt nương để làm rẫy. Bà con trồng lúa, trồng ngô, nhưng đất bạc màu nhanh lắm, sau đó nhiều chỗ phải bỏ hoang cho cỏ dại xâm lấn. Cuộc sống của người dân quẩn quanh với khó khăn, đói nghèo như vậy.

Bù lại, Púng Luông được thiên nhiên ban tặng thời tiết và khí hậu rất khác biệt so với các xã vùng cao khác. Điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu hậu nơi đây phù hợp với nhiều loại cây trồng khó tính. Chính Hảng A Lỳ và những người dân bản địa, trong những chuyến đi rừng vẫn thi thoảng tìm thấy những cây thuốc quý như sâm, tam thất mọc hoang… Anh nhận ra, thổ nhưỡng và khí hậu lạnh trên vùng núi cao hơn 1.500m so với mực nước biển này chính là một lợi thế. Đất có thể không hợp cây ngô, cây lúa, nhưng lại là điều kiện tự nhiên trời ban để phát triển mô hình dược liệu dưới tán rừng.

Nghĩ là làm, sau khi lặn lội đi tham quan, học tập các mô hình trồng sâm ở Lai Châu và ngay tại Mù Cang Chải, năm 2022, Hảng A Lỳ quyết định bắt tay vào thử nghiệm tại chính mảnh đất Púng Luông.

“Cũng gian nan lắm, lúc đầu giống không có, tôi phải đi thu mua lại những cây thuốc quý mà bà con tìm thấy trên rừng về. Cẩn thận ươm, chăm bẵm để làm cây giống bố mẹ. Khi cây ra hoa, kết hạt, thu lấy ươm thành cây con để nhân rộng”, Hảng A Lỳ kể.

Thấy mô hình có hiệu quả, Hảng A Lỳ đứng ra vận động, liên kết với 13 hộ dân địa phương để thành lập Hợp tác xã cộng đồng Púng Luông, quyết tâm phát triển vùng cây dược liệu một cách bài bản. Vừa làm vừa mày mò học tập, mở rộng diện tích.

“Chúng tôi vận động bà con liên kết theo hình thức Hợp tác xã đầu tư cây giống, hướng dẫn kỹ thuật cho các hộ dân tham gia liên kết. Bà con có đất, góp công lao động để trồng và chăm sóc. Hợp tác xã cam kết thu mua, bao tiêu toàn bộ sản phẩm cho bà con”, anh Lỳ chia sẻ.

Đến nay, mô hình liên kết này đã có hơn 5.000m2 trồng sâm Ngọc Linh và tam thất bắc. Ngoài ra, hợp tác xã còn phát triển hơn 2ha trồng đương quy và đang dự kiến trồng thêm cây cát cánh.

Theo tính toán của Hảng A Lỳ, cây đương quy chỉ sau 1 năm trồng là cho thu hoạch. Còn với sâm Ngọc Linh và tam thất bắc, tuy chưa đến tuổi thu hoạch củ, nhưng hiện tại Hợp tác xã đã bắt đầu thu hoa và lá để làm trà, bước đầu mang lại giá trị kinh tế.

Gần 3 năm kể từ ngày gieo mầm, kết quả đã cho thấy rõ, các loại cây dược liệu quý này phát triển tốt trên vùng đất Púng Luông. Đứng giữa vườn sâm đang lên xanh mơn mởn, Hảng A Lỳ không giấu được niềm hy vọng, trong tương lai gần nơi đây sẽ trở thành vùng trồng các loại cây dược liệu, thay thế hiệu quả cho những diện tích đất lúa thiếu nước và đất trồng ngô bạc màu. Một hướng đi mới đang thực sự mở ra, mang theo hy vọng về một cuộc sống ấm no hơn cho những người Mông đã bao đời gắn bó với núi rừng.

Giữ rừng, giữ sinh kế

Mô hình của Hảng A Ly mở ra cho chính quyền xã Púng Luông mới nhiều ý tưởng phát triển. Bí thư Đảng ủy xã Giàng A Vừ nói rằng, trong thời gian tới Púng Luông sẽ tập trung sản xuất hàng hóa gắn với xây dựng nông thôn mới bền vững. Púng Luông xác định phát triển nông nghiệp là trụ đỡ để tạo đà phát triển kinh tế - xã hội bền vững, ưu tiên bố trí nguồn lực cơ cấu ngành nông nghiệp theo thế mạnh của địa phương và nhu cầu của thị trường.

Đặc biệt với lợi thế rừng, Púng Luông sẽ tập trung phát triển lâm nghiệp đa mục tiêu, nâng cao chất lượng, hiệu quả phát triển dược liệu dưới tán rừng. Toàn xã phấn đấu trồng rừng, khoanh nuôi, bảo vệ bình quân hằng năm khoảng gần 18.000ha. Triển khai cấp chứng chỉ rừng bền vững (FSC, PEFC/VFCS). Phấn đấu nâng tỷ lệ che phủ rừng lên 70,1%, giá trị sản xuất lâm nghiệp giai đoạn 2026-2030 tăng thêm 155 tỷ đồng.

“Tiềm năng, lợi thế phát triển dược liệu dưới tán rừng của Púng Luông là đặc biệt lớn. Chúng tôi kiến nghị nhà nước có chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, cũng như có chính sách hỗ trợ để người dân, hợp tác xã, cộng đồng doanh nghiệp mở cửa kho báu này”, ông Giàng A Vừ kiến nghị.

Song song với phát triển kinh tế dưới tán rừng, Púng Luông cũng sẽ phát huy lợi thế so sánh, điều kiện tự nhiên để phát triển các sản phẩm chủ lực, đặc sản, hữu cơ, gắn với phát triển dịch vụ, du lịch. Hình thành và phát triển các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, thu hút, khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư vào sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

“Với thung lũng hoa hồng ở xã Nậm Khắt cũ, quan điểm của xã Púng Luông mới là giữ nguyên diện tích, không phát triển thêm. Thay vào đó Púng Luông sẽ hình thành, phát triển các vùng sản xuất nông nghiệp tập trung ứng dụng công nghệ cao nhằm giảm thiểu việc thâm dụng lao động và đất đai, khuyến khích phát triển trồng rau, củ quả sạch, trồng cây ăn quả, trồng dược liệu có giá trị kinh tế cao, phấn đấu năm 2030 đạt trên 15ha”, Bí thư Đảng ủy xã Púng Luông khẳng định.

Nông nghiệp - du lịch - dịch vụ, chiến lược phát triển của Púng Luông tập trung thúc đẩy các phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp sạch, dịch vụ nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và các lĩnh vực dịch vụ khác, đồng thời góp phần bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, di sản văn hóa... gắn với tạo việc làm và chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn.

Ngày mới ở Púng Luông, xã người Mông rộng nhất nhì tỉnh Lào Cai đang dần tươi sáng hơn.