Lan tỏa mô trồng lúa giảm phát thải
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đặt ra nhiều thách thức cho canh tác lúa, từ thiếu hụt nguồn nước, chi phí sản xuất gia tăng đến phát thải khí metan, việc triển khai các mô hình canh tác mới trở thành yêu cầu tất yếu. Tại Thanh Hóa, dự án tưới ngập khô xen kẽ đang được triển khai tại nhiều địa phương nhằm thúc đẩy sản xuất lúa theo hướng xanh, bền vững, góp phần giảm phát thải, nâng cao hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường.
Từ năm 2024, Thanh Hóa bắt đầu triển khai quy trình kỹ thuật sản xuất lúa ướt - khô xen kẽ (AWD) gắn với mô hình sản xuất lúa giảm phát thải, tạo tín chỉ carbon. Đến nay, tổng diện tích sản xuất lúa giảm phát thải, tạo tín chỉ carbon trên địa bàn tỉnh đạt khoảng 5.874 ha.
Cụ thể, trong năm 2024, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với Viện Khoa học Kỹ thuật nông nghiệp Bắc Trung Bộ và Công ty TNHH Green Carbon triển khai thí điểm dự án "Tạo tín chỉ carbon trong sản xuất lúa" vụ Thu mùa, với quy mô 100 ha tại xã Yên Phong (huyện Yên Định cũ). Kết quả bước đầu cho thấy mức giảm phát thải đạt 4,84 tấn CO₂ quy đổi/ha, tương đương 4,84 tín chỉ carbon/ha.
Sang năm 2025, các hoạt động tạo tín chỉ carbon trong sản xuất lúa tiếp tục được mở rộng. Ngày 12/2/2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường ký biên bản ghi nhớ hợp tác với Công ty Faeger (Nhật Bản) về xây dựng và triển khai Dự án "Giảm phát thải khí nhà kính và xây dựng tín chỉ carbon trong sản xuất lúa tại tỉnh Thanh Hóa". Dự án có quy mô 200 ha trong năm 2025 và dự kiến mở rộng lên 50.000 ha vào năm 2030.
Trong vụ Xuân 2025, Công ty Faeger phối hợp với Viện Nông nghiệp Thanh Hóa thực hiện mô hình thí nghiệm sản xuất lúa giảm phát thải bằng phương pháp tưới ướt - khô xen kẽ (AWD) trên diện tích 4.000 m² tại Trung tâm Nghiên cứu khảo nghiệm và Dịch vụ cây trồng Thọ Xuân. Vụ Thu mùa 2025, mô hình được triển khai với quy mô 150 ha tại xã Tây Đô và 20 ha tại xã Thọ Long.
Cùng thời gian này, Công ty TNHH Green Carbon tiếp tục mở rộng dự án "Tạo tín chỉ carbon trong sản xuất lúa". Vụ Xuân 2025, dự án được triển khai trên diện tích 1.315 ha tại 10 xã thuộc huyện Yên Định (cũ); đến vụ Thu mùa 2025, diện tích mở rộng lên 4.300 ha tại 7 xã gồm Yên Định, Yên Trường, Yên Phú, Quý Lộc, Yên Ninh, Định Tân và Định Hòa.
Theo đánh giá bước đầu, các mô hình sản xuất lúa giảm phát thải trên địa bàn tỉnh đạt mức giảm phát thải dao động từ 4,5- 5 tấn CO₂ quy đổi/ha, tương đương 4,5- 5 tín chỉ carbon/ha, mở ra hướng đi mới cho sản xuất lúa bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu và tham gia thị trường carbon trong tương lai.
Mô hình trồng lúa giảm phát thải bằng phương pháp tưới ướt - khô xen kẽ đang được nhân rộng tại Thanh Hóa. Ảnh: Quốc Toản.
Vụ Xuân năm 2026, nhiều địa phương trong tỉnh tiếp tục chuyển đổi canh tác lúa truyền thống sang các phương thức sản xuất tiên tiến, thân thiện với môi trường, trong đó trọng tâm là áp dụng tưới ướt - khô xen kẽ (AWD), quản lý nước và phân bón theo hướng thông minh.
Điển hình, xã Xuân Lập dự kiến triển khai mô hình trồng lúa giảm phát thải bằng phương pháp tưới ngập khô xen kẽ trên diện tích hơn 1.000 ha. Để chuẩn bị cho gieo cấy đại trà, xã Xuân Lập đã chủ động quy hoạch vùng trồng phù hợp theo từng chân đất; tổ chức làm đồng sạch, cải tạo mặt ruộng; đồng thời hoàn thiện hệ thống kênh mương dẫn, tiêu nước bảo đảm yêu cầu kỹ thuật. Cùng với đó, địa phương phối hợp tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn quy trình canh tác và kỹ thuật tưới phù hợp, giúp bà con nông dân nắm vững phương pháp, sẵn sàng áp dụng hiệu quả trong sản xuất.
Ông Trịnh Văn Thạo, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Thọ Trường, xã Xuân Lập cho biết, trên cơ sở các nghiên cứu khoa học và kết quả triển khai tại một số địa phương, việc áp dụng tưới ướt - khô xen kẽ (AWD) được kỳ vọng sẽ giúp sản xuất nông nghiệp tại xã Xuân Lập tiết kiệm đáng kể lượng nước tưới, hạn chế phát thải khí mê-tan, đồng thời vẫn bảo đảm năng suất lúa, nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón và cải thiện chất lượng đất canh tác.
Môi trường sạch, sống an lành
Không chỉ trong sản xuất nông nghiệp, tinh thần sản xuất sạch, giảm phát thải đang lan tỏa ngày càng rõ nét sang lĩnh vực công nghiệp. Tại Nhà máy Dinh dưỡng cây trồng Tiến Nông Bỉm Sơn, trên khuôn viên rộng hơn 20 ha, không gian sản xuất được bao bọc bởi những vườn cây ăn quả và rau xanh theo mùa như thanh long, đu đủ, mít, xoài. Toàn bộ diện tích cây xanh này được chăm sóc bằng phân bón hữu cơ vi sinh, sản xuất từ chính nguồn phế thải của nhà máy, tạo nên một vòng tuần hoàn khép kín ngay trong khuôn viên.
Dù có công suất thiết kế lên tới 480.000 tấn sản phẩm mỗi năm, với hàng trăm công nhân làm việc thường xuyên, mỗi ngày nhà máy chỉ phát sinh khoảng 5 kg rác thải sinh hoạt. Toàn bộ nước sinh hoạt và nước sử dụng trong sản xuất đều được thu gom, xử lý, dự trữ và tái sử dụng để tưới cây, rau xanh. Nhờ đó, mô hình sản xuất của Tiến Nông được cơ quan quản lý đánh giá là mô hình kinh tế gần như không phát thải ra môi trường.
Người lao động tại nhà máy Tiến Nông thu hoạch thanh long. Ảnh: Quốc Toản.
Theo đại diện Công ty CP Công - Nông nghiệp Tiến Nông, doanh nghiệp đang từng bước xây dựng hệ sinh thái sản xuất tiệm cận các tiêu chuẩn giảm phát thải, không chỉ ở công nghệ mà còn trong nhận thức, hành vi của đội ngũ cán bộ, công nhân viên. Cụ thể, Tiến Nông đã chuyển đổi hệ thống lò hơi từ nhiên liệu than sang đốt củi, đồng thời tiếp cận và triển khai các giải pháp năng lượng tái tạo như pin mặt trời để phục vụ sản xuất.
Song song với đó, doanh nghiệp đang thuê đơn vị tư vấn thực hiện kiểm kê phát thải trong toàn bộ hệ sinh thái sản xuất, làm cơ sở định hướng đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao ý thức người lao động và tiến tới tạo lập hoặc mua tín chỉ carbon. Mục tiêu mà Tiến Nông hướng tới là trung hòa carbon tại Nhà máy Dinh dưỡng cây trồng Tiến Nông Bỉm Sơn vào năm 2025.
Tiến Nông gắn sản xuất với bảo vệ môi trường. Ảnh: Quốc Toản.
Từ mô hình giảm phát thải trong công nghiệp sản xuất phân bón, câu chuyện kinh tế tuần hoàn tiếp tục được nối dài sang lĩnh vực chăn nuôi công nghiệp quy mô lớn. Điển hình là dự án chăn nuôi tuần hoàn khép kín của Tập đoàn Xuân Thiện tại Thanh Hóa, quy mô 5.600 con lợn nái, 180.000 lợn thịt mỗi năm.
Ông Nguyễn Mạnh Toàn, Giám đốc Trại chăn nuôi Xuân Thiện Thanh Hóa I cho biết, mỗi con lợn trưởng thành thải ra từ 2-3 kg phân và nước tiểu mỗi ngày. Với quy mô hàng chục nghìn con, lượng chất thải phát sinh có thể lên tới hàng trăm tấn/ngày, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm nghiêm trọng nếu không được xử lý bài bản. Vì vậy, ngay từ khi khởi công, Xuân Thiện đã xác định xử lý chất thải trong chăn nuôi là nhiệm vụ trọng tâm.
Tại khu trại, toàn bộ chất thải được thu gom tự động. Phân và nước tiểu sau khi tách được đưa vào hệ thống biogas để sản xuất khí đốt, phục vụ nấu hơi nước, sấy nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, vừa tiết kiệm năng lượng, vừa giảm phát thải khí nhà kính. Phần bã thải tiếp tục được ủ vi sinh, lên men theo quy trình nghiêm ngặt trước khi đưa ra thị trường dưới dạng phân bón hữu cơ.
Nhà máy xử lý chất thải của trại có công suất lên tới 2.000 m³ nước thải mỗi ngày, đảm bảo nước thải đều đạt chuẩn trước khi tái sử dụng. Đây không chỉ là cam kết, mà là yêu cầu bắt buộc trong vận hành sản xuất của doanh nghiệp.
Từ thực tế trên cho thấy, khi doanh nghiệp chủ động đầu tư công nghệ, đổi mới tư duy và coi bảo vệ môi trường là một cấu phần của hiệu quả kinh tế, mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính không còn dừng ở khẩu hiệu, mà đang từng bước trở thành giá trị cốt lõi của phát triển bền vững.
