Sơn La bảo vệ 'lá phổi xanh' hướng tới phát triển lâm nghiệp bền vững

Theo báo cáo Chi cục Kiểm lâm tỉnh Sơn La, tổng diện tích đất quy hoạch lâm nghiệp đạt 696.872,5 ha, chiếm 49,4% diện tích toàn tỉnh. Các cánh rừng nơi đây luôn giữ vai trò quan trọng trong việc phòng hộ, điều hòa nguồn sinh thủy cho đồng bằng Bắc Bộ và các công trình thủy điện trên sông Đà, sông Mã, gắn liền với sinh kế của 86,2% đồng bào dân tộc sống tại vùng nông thôn.

Quản lý, phát triển rừng gắn với sinh kế bền vững

Dẫu còn nhiều khó khăn trong cơ chế chính sách và nguồn lực kinh tế, tỉnh Sơn La đã nỗ lực triển khai nhiều hoạt động công tác quản lý, bảo vệ, phát triển rừng và phòng cháy chữa cháy rừng (PCCCR) giai đoạn 2021-2025 và đã đạt nhiều kết quả quan trọng.

Ông Nguyễn Huy Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Sơn La cho biết: “Tính đến đầu tháng 9/2025, đơn vị cơ bản hoàn thành rà soát, tích hợp đất lâm nghiệp vào quy hoạch quốc gia và quy hoạch tỉnh. Trong cơ cấu diện tích rừng, đất rừng đặc dụng chiếm 88.399,3 ha, đất rừng phòng hộ 334.638,7 ha và đất rừng sản xuất 273.834,5 ha”.

Công tác theo dõi diễn biến rừng được thực hiện qua ứng dụng hệ thống GIS và viễn thám. Diện tích rừng đã tăng từ 654.696 ha năm 2021 lên 671.596 ha năm 2024, độ che phủ đạt 47,6%. Tỉnh cũng đã cấp trên 93.000 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp với hơn 917.000 ha.

Từ năm 2021 đến nay, Sơn La trồng mới gần 11.800 ha rừng, trong đó có 3.228 ha rừng phòng hộ, đặc dụng và hơn 8.500 ha rừng sản xuất; đồng thời trồng 4,69 triệu cây phân tán. Tỉnh phê duyệt 10 phương án quản lý rừng bền vững với diện tích gần 99.000 ha.

Nhiều doanh nghiệp đã được thu hút đầu tư trồng rừng sản xuất, đặc biệt phát triển vùng nguyên liệu mắc ca. UBND tỉnh đã cấp chủ trương cho 4 dự án, quy mô hơn 3.600 ha.

Ông Tuấn cho biết thêm, tỉnh đã hoàn thành cắm mốc 5/5 khu rừng đặc dụng, cấp giấy chứng nhận đất cho Khu Bảo tồn thiên nhiên Mường La với gần 19.000 ha, trồng mới 2.700 ha rừng phòng hộ, đặc dụng. Đồng thời, hỗ trợ hơn 878.000 cây giống cho cộng đồng vùng đệm để phát triển sinh kế bền vững. Sơn La đặt mục tiêu đến 2030 thành lập Khu Dự trữ sinh quyển trong mạng lưới thế giới của UNESCO, đồng thời xây dựng hành lang đa dạng sinh học gần 190.000 ha kết nối Mường La – Tà Xùa.

Ứng dụng công nghệ trong quản lý

Chi cục Kiểm lâm tỉnh Sơn La tập trung đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý rừng: hệ thống Firewatch theo dõi cháy rừng trực tuyến, phần mềm FRMS 4.0 quản lý biến động rừng, SMART trong tuần tra, cùng hệ thống quản lý gỗ hợp pháp hay phần mềm mã nguồn mở QGIS giúp số hóa công cụ bản đồ và dữ liệu không gian phục vụ đi tuần.

Ông Lê Tuấn Anh, Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Mường La cho biết: “Chúng tôi luôn cử cán bộ chuyên trách tham gia đầy đủ các hội nghị tập huấn của đơn vị, sau đó về hỗ trợ hướng dẫn các anh em trong ban. Bên cạnh đó, Khu Bảo tồn thiên nhiên Mường La cũng nhận được sự hỗ trợ từ tổ chức nước ngoài như FDI trong việc ứng dụng công nghệ vào công tác quản lý bảo vệ rừng”.

Tháng 7/2025, tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Mường La, Ban Quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Mường La phối hợp với Tổ chức Bảo tồn Động thực vật Quốc tế (Fauna & Flora International – FFI) và Nhóm Bảo tồn Cộng đồng (CCT) Mường La tổ chức chuỗi hoạt động chuyên môn gồm tập huấn kỹ thuật sử dụng thiết bị ghi âm sinh học tự động  và triển khai tuần rừng thực địa tại một số khu vực rừng trọng điểm. “Lực lượng kiểm lâm của ban, cán bộ kỹ thuật và nhóm CCT đã tham gia lớp tập huấn về thiết bị AudioMoth, công cụ thu âm hiện đại cho phép ghi nhận, lưu trữ và phân tích các âm thanh từ môi trường tự nhiên”, ông Tuấn Anh cho biết thêm.

Ngoài những dấu ấn nổi bật của công nghệ hỗ trợ trong công tác quản lý bảo vệ rừng, tỉnh Sơn La thực hiện nhiều cơ chế chính sách phù hợp như phát triển cây mắc ca, quản lý thủy điện gắn với bảo vệ rừng, thí điểm kinh doanh tín chỉ cacbon. Hai dự án trọng điểm giai đoạn 2021-2025 về bảo tồn và phát triển bền vững rừng đặc dụng, phòng hộ đang được triển khai. Đồng thời, tỉnh tích cực thu hút vốn ODA từ các tổ chức quốc tế như USAID, JICA, Chính phủ Canada.

Bên cạnh những kết quả đạt được, ngành lâm nghiệp Sơn La vẫn đối diện không ít khó khăn: Giá trị sản xuất còn thấp, vốn đầu tư hạn chế, quy hoạch rừng còn chồng chéo, hệ thống chính sách chưa đồng bộ.

Ông Nguyễn Huy Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Sơn La cho biết: Đơn vị đã tham mưu lên UBND tỉnh tập trung vào 5 nhóm giải pháp bao gồm hoàn thiện chính sách, quản lý quy hoạch, bảo vệ và phát triển rừng bền vững, tăng cường kiểm soát pháp luật và kiện toàn bộ máy quản lý.

Theo Chiến lược phát triển lâm nghiệp quốc gia, Sơn La đặt mục tiêu đến năm 2030 ổn định tỷ lệ che phủ rừng ở mức 50%, gắn phát triển nông – lâm nghiệp với bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế theo chuỗi giá trị.

Về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng: Quản lý rừng theo tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững, gắn bảo vệ, phát triển rừng với bảo tồn đa dạng sinh học và các dịch vụ môi trường rừng. Phát huy tối đa các dịch vụ hệ sinh thái rừng theo hướng bền vững như dịch vụ hấp thụ và lưu giữ cac-bon của rừng và các dịch vụ mới khác để tạo nguồn thu tái đầu tư bảo vệ và phát triển rừng. Tăng cường ứng dụng khoa học, công nghệ viễn thám, hệ thống thông tin địa lý trong theo dõi diễn biến rừng và phòng cháy chữa cháy rừng.

Chi cục Kiểm lâm tỉnh Sơn La đang duy trì 1.850 tổ đội bảo vệ rừng, PCCCR tại thôn, bản. Trang thiết bị được tăng cường như 18 ô tô chỉ huy, 17 thiết bị bay không người lái, 3 máy bơm công suất lớn và hơn 328 km đường băng cản lửa. Nhờ đẩy mạnh tuyên truyền, tuần tra, số vụ cháy rừng giảm 33% so với giai đoạn 2016-2020, các vi phạm Luật Lâm nghiệp giảm từ 4.042 vụ xuống còn 1.821 vụ. Các điểm nóng khai thác, buôn bán lâm sản trái phép cơ bản được xử lý triệt để.