Bên ngoài hầm chứa hạt giống Svalbard. Ảnh: Crop Trust.
Hầm chứa hạt giống Svalbard là một cơ sở lưu trữ dài hạn, nơi chứa bộ sưu tập cây trồng lớn nhất toàn cầu. Trong những thời kỳ thảm họa, như khi đại dịch Covid-19 hoành hành, nơi này đứng vững như một ngôi đền, bảo vệ hàng triệu mẫu hạt giống dự phòng của thế giới.
Covid-19 không thể gây ra rủi ro cho hầm chứa bởi cơ sở Svalbard không có bất kỳ nhân viên thường trực nào.
"Trong những thời điểm khủng hoảng như hiện nay, thế giới trông chờ vào những biện pháp đề phòng an toàn này", Cierra Martin, giám đốc truyền thông của tổ chức phi lợi nhuận Global Crop Diversity Trust, chia sẻ với báo Independent. "Khi mọi thứ tốt đẹp và mọi người có được cảm giác bình yên, họ rất dễ quên giá trị của những biện pháp bảo hiểm".
"Đối với thực phẩm và nông nghiệp, luôn có những thảm họa nhỏ xảy ra liên tục trên khắp thế giới. Không cần đến một đại dịch toàn cầu để thấy sự cần thiết của một cơ sở dự phòng như hầm chứa hạt giống", bà nói thêm.
Bạn có thể đến Svalbard bằng cách bắt những chuyến bay dân sự thông thường nhưng nơi đây từ chối đón tiếp người không phận sự. Điều khả dĩ nhất ai đó có thể làm là chụp một bức ảnh selfie trước cánh cửa lớn của nó.
Dù bề ngoài trông như hang ổ của một nhân vật phản diện trong bộ phim điệp viên 007, hầm Svalbard, dẫn vào lòng núi bởi một đường hầm dài 130m chống nước, thực tế lại giống một nhà kho chứa đồ. Không gian bên trong hầm được đặt tên là "thánh đường", sơn trắng toát.
Các kệ kim loại được xếp chồng lên nhau với những chiếc hộp chứa mẫu hạt giống từ mọi ngóc ngách của trái đất.
Khoảng 1,5 triệu mẫu hạt giống, mỗi loại khoảng 500 hạt, tạo nên 10.000 năm lịch sử ngành nông nghiệp. Hầm Svalbard có khả năng lưu trữ 4,5 triệu mẫu hạt trong ba kho chứa.
Các mẫu hạt giống từ New Zealand đặt bên cạnh một chiếc hộp trang trí công phu từ Công chúa Thái Lan. Có một chiếc hộp đỏ từ Triều Tiên và một hộp khác chứa hạt giống của Hàn Quốc.
"Không có ranh giới chính trị ở đây", Martin cho hay.
Thái tử Anh Charles đã gửi 27 loài thực vật hoang dã từ đồng cỏ tại Khu vườn Hoàng gia ở Highgrove tới Svalbard. Tộc Cherokee là bộ lạc thổ dân châu Mỹ bản địa đầu tiên gửi mẫu hạt giống đến hầm. Năm 2015, một phái đoàn từ Parque de la Papa thuộc Thung lũng Thiêng ở Cusco, Peru, đã trở thành cộng đồng bản địa đầu tiên ký gửi 750 hạt giống khoai tây tại Svalbard để lưu giữ lâu dài.
Svalbard ổn định về mặt địa chất và cao hơn nhiều so với mực nước biển. Khí hậu lạnh giá và các lớp băng vĩnh cửu tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc lưu trữ hạt giống và nơi đây vẫn có thể duy trì nhiệt độ âm mà không cần nguồn điện.
Na Uy xây dựng hầm chứa Svalbard với chi phí 9 triệu USD. Global Crop Diversity Trust cung cấp hỗ trợ và hầm được Trung tâm Tài nguyên Di truyền Bắc Âu (NordGen) vận hành.
Theo Martin, “lũ lụt, hỏa hoạn, động đất hay thậm chí là những gián đoạn về kỹ thuật, như mất nguồn điện hay tủ lạnh gặp trục trặc, cũng có thể khiến các ngân hàng hạt giống mất đi những vật liệu di truyền quý giá không được bảo tồn ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới”.
“Nếu điều đó xảy ra, những giống cây trồng ấy sẽ tuyệt chủng”, bà lưu ý.
Martin lấy dẫn chứng việc Phòng thí nghiệm Tài nguyên Di truyền Thực vật Quốc gia tại Đại học Philippines bị lũ lụt hồi năm 2006 và gặp hỏa hoạn năm 2012. Thật may, không phải tất cả vật liệu di truyền của họ đều được lưu giữ ở trong nước khi đã gửi một số đến hầm Svalbard.
“Hầm hạt giống là tài nguyên đối với tất cả chúng ta, mọi lúc, bất kể có đại dịch hay không. Nhưng nó trở nên hiện hữu hơn khi chúng ta gặp phải tình huống như hiện nay”, bà nói. “Nó giống như việc bạn cất một hộp ký gửi an toàn tại ngân hàng nơi các ngân hàng hạt giống gửi đi các bản sao hạt giống của họ”.
“Thỏa thuận ký gửi của chúng tôi yêu cầu rằng vật liệu là duy nhất, quan trọng đối với hệ thống thực phẩm và nông nghiệp, đồng thời ngân hàng hạt giống sẽ chia sẻ nó với các nhà nghiên cứu cũng như người dùng trên toàn cầu”, Martin cho hay.
Svalbard đóng vai trò như người quản lý toàn cầu hạt giống, nhưng về bản chất chúng vẫn thuộc về những chủ nhân ký gửi. Các mẫu hạt giống được quét để đảm bảo an ninh, trải qua các bước kiểm soát vệ sinh, sau đó được ghi lại vào hệ thống và đưa lên những chiếc giá cao chót vót.
“Vậy nên, khi chuyện tồi tệ xảy ra, các ngân hàng hạt giống không mất đi tất cả các nguyên liệu của họ, họ có thể lấy lại từ hầm chứa”, Martin giải thích. (Hết)
