Hệ thống tài chính khí hậu toàn cầu đang chịu áp lực lớn, khi dòng vốn mới đạt 1,46 nghìn tỷ USD vào năm 2022, thấp hơn nhiều so với nhu cầu thực tế lên tới 7,4 nghìn tỷ USD mỗi năm để thực hiện các mục tiêu Thỏa thuận Paris. Khoảng trống này không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là thách thức công bằng sâu sắc, đe dọa cản trở tiến trình khí hậu và phát triển toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, hợp tác Nam - Nam nổi lên như một trụ cột hỗ trợ quan trọng. Thực tiễn thời gian qua cho thấy các định chế tài chính do các nước đang phát triển dẫn dắt đã chứng minh khả năng chống chịu trước cú sốc COVID-19, giúp duy trì dòng vốn và hỗ trợ các nước thành viên. Hợp tác Nam - Nam và hội nhập khu vực không chỉ mở rộng khả năng tiếp cận nguồn dự trữ, vốn đầu tư và kỹ thuật, mà ngày càng được nhìn nhận như công cụ huy động và định hướng tài chính khí hậu.
Trong bối cảnh tài chính khí hậu đang chịu áp lực lớn, khối BRICS được kỳ vọng sẽ cung cấp nguồn vốn bổ sung, giúp lấp đầy khoảng trống. Ảnh: KNN India
Trong đó, khối BRICS với 48% dân số toàn cầu và 28% GDP, đang trở thành động lực then chốt thúc đẩy các khoản tài chính khí hậu. Các quốc gia này vừa là nhà tài trợ song phương, vừa đóng góp đáng kể vào các quỹ tài chính khí hậu và ngân hàng phát triển đa phương. Tính riêng qua kênh đa phương, sáu nước BRICS đã nằm trong top 30 nhà đóng góp tài chính khí hậu lớn nhất năm 2022. Trung Quốc, tại COP29, công bố đã huy động hơn 177 tỷ nhân dân tệ (khoảng 24,5 tỷ USD) cho các hoạt động khí hậu, trong đó có hỗ trợ qua Ngân hàng Phát triển mới (NDB).
Trọng tâm của nghị trình BRICS nằm ở việc củng cố vai trò của NDB. Ngân hàng này đã phê duyệt hơn 39 tỷ USD cho 120 dự án kể từ 2015, đặt mục tiêu 40% danh mục tài trợ hướng tới khí hậu trong giai đoạn 2022–2026. Dù quy mô còn khiêm tốn (1,1 tỷ USD năm 2023, chiếm 1,47% tổng tài chính khí hậu từ các MDBs), NDB đã thể hiện cam kết mạnh về thích ứng, với gần 45% vốn phân bổ cho các dự án tăng cường khả năng chống chịu.
Bên cạnh đó, các quỹ tài sản quốc gia (SWF) của BRICS, hiện quản lý khoảng 6,6 nghìn tỷ USD, được coi là tiềm năng lớn chưa khai thác. Nếu chỉ 1% nguồn lực này được dành cho đổi mới công nghệ khí hậu, con số có thể đạt 66 tỷ USD, góp phần thúc đẩy chuyển giao công nghệ, phát triển năng lượng tái tạo và thích ứng khí hậu.
Theo đó, báo cáo Chương trình nghị sự về tài chính khí hậu của BRICS, được công bố trên trang thông tin UNCTAD, đề xuất 4 trụ cột hành động bao gồm: Mở rộng quy mô nguồn vốn dài hạn, tăng cường phối hợp Nam-Nam, củng cố khả năng chống chịu trước cú sốc tài chính toàn cầu, và thúc đẩy cải cách quản trị kinh tế quốc tế.
Cách tiếp cận dựa trên tinh thần đoàn kết, chủ quyền kinh tế và khát vọng phát triển bền vững có thể giúp BRICS không chỉ gia tăng dòng vốn khí hậu, mà còn xây dựng một trật tự tài chính công bằng và bền vững hơn cho toàn bộ các nước đang phát triển.
