Trong 12 tháng qua, nhóm chuyên gia của Trustnet - trang tin về quỹ đầu tư tại Anh - đã phân tích hơn 1.400 quỹ để đánh giá cách các nhà quản lý tài sản áp dụng các tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị (ESG) cùng chiến lược đầu tư bền vững. Kết quả cho thấy thị trường đang dần trưởng thành, với những chủ đề bền vững định hướng tương lai và các sáng kiến dựa trên dữ liệu ngày càng trở nên nổi bật.
Từ chiến lược loại trừ đến tìm kiếm cơ hội
Sàng lọc loại trừ là phương pháp đầu tư theo ESG được áp dụng rất phổ biến, được áp dụng bởi gần một phần ba quỹ. Phương pháp này sẽ loại bỏ các công ty hoạt động trong những ngành gây tranh cãi, giúp bảo vệ uy tín quỹ và đáp ứng các kỳ vọng tối thiểu của nhà đầu tư.
Sàng lọc loại trừ là một trong những chiến lược ESG lâu đời và dễ triển khai nhất, cung cấp cho các nhà quản lý quỹ một khuôn khổ rõ ràng để hạn chế rủi ro về uy tín và đáp ứng kỳ vọng tối thiểu của nhà đầu tư, những người muốn đảm bảo tránh xa các ngành gây tranh cãi.
Tuy nhiên, chiến lược này mang tính phòng ngừa nhiều hơn là tạo cơ hội. Thay vì tìm kiếm các cơ hội mới hoặc thúc đẩy thay đổi tích cực, nó tập trung vào việc tránh rủi ro từ việc xác định những tài sản không nên đưa vào danh mục đầu tư. Vì vậy, mặc dù hiệu quả trong việc giảm một số rủi ro nhất định, chiến lược này không chủ động tạo ra các kết quả bền vững hay thúc đẩy tác động rộng hơn.
Biểu đồ các chiến lược ESG phổ biến của quỹ đầu tư, trong đó chiến lược loại trừ (Negative Screening) chiếm tỷ trọng lớn nhất, đạt 33%. Ảnh: trustnet.
Về bản chất, đây là một chiến lược mang tính phòng thủ. Nó chỉ trả lời câu hỏi nên tránh cái gì thay vì nên đầu tư vào đâu để tạo ra giá trị tích cực. Do vậy, các chuyên gia nghiên cứu của Trustnet nhận định phương pháp này không thúc đẩy sự thay đổi bền vững, cũng không hướng tới các kết quả có tác động xã hội hoặc môi trường rõ rệt.
Trái ngược với phương pháp sàng lọc loại trừ, các phương pháp đầu tư bền vững và đầu tư theo chủ đề đang thể hiện tư duy chủ động hơn. Hai nhóm này hiện chiếm tỷ trọng lớn thứ hai trên thị trường đầu tư. Trong đó, các quỹ tập trung vào những lĩnh vực như đa dạng sinh học, kinh tế tuần hoàn, hòa nhập xã hội và chuyển dịch năng lượng, đồng thời gắn với các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên hợp quốc (SDG).
Đáng chú ý, ngày càng nhiều quỹ huy động đầu tư vào nhiều lĩnh vực cùng lúc thay vì chỉ tập trung vào một mục tiêu SDG riêng lẻ. Điều này cho thấy xu hướng chuyển dịch từ đầu tư “đơn mục tiêu” sang đa dạng hóa và tìm kiếm cơ hội tăng trưởng dài hạn.
Tiếp cận chủ động hay thụ động?
Theo các nhà quan sát, sự khác biệt giữa chiến lược đầu tư chủ động và thụ động ngày càng rõ rệt.
Đối với các quỹ thụ động, hơn một nửa các quỹ hoán đổi danh mục (ETF) và quỹ chỉ số hiện được xếp vào nhóm “cải thiện” hoặc “chọn lọc doanh nghiệp tốt nhất”. Điều này hợp lý, vì các danh mục thụ động có thể dễ dàng điều chỉnh theo các doanh nghiệp có điểm ESG cao, mức phát thải carbon thấp hoặc phù hợp với lộ trình Thỏa thuận Paris.
Trong khi đó, các quỹ chủ động lại tập trung nhiều hơn vào chiến lược loại trừ và đầu tư bền vững theo định hướng riêng. Trong đó, các quỹ sẽ đưa ra đánh giá định tính, câu chuyện phát triển và niềm tin đầu tư của nhà quản lý đóng vai trò quan trọng.
Phân bố các quỹ bền vững theo nhóm tài sản, với quy mô vòng tròn thể hiện số lượng quỹ; nhóm cổ phiếu và trái phiếu toàn cầu chiếm ưu thế về số lượng và điểm bền vững trung bình. Ảnh: trustnet.
Sự khác biệt này mở ra hai hướng đi chiến lược cho các công ty quản lý tài sản: Khối quỹ thụ động có thể mở rộng thêm các sản phẩm đầu tư theo chủ đề thay vì chỉ tối ưu theo điểm ESG; Khối quỹ chủ động có thể nâng cao chuyên môn về bền vững và mở rộng phạm vi đầu tư theo khu vực hoặc theo chủ đề.
Dù sự quan tâm đến ESG tăng mạnh, nhưng thực tế chỉ 20% quỹ trong số 1.400 quỹ được phân tích đạt tiêu chuẩn bền vững theo định nghĩa của nhóm nghiên cứu. Một quỹ bền vững đúng nghĩa cần chứng minh được mục tiêu bền vững rõ ràng, có cơ chế giám sát doanh nghiệp, có kết quả bền vững hướng tới và không được tham gia vào các hoạt động gây hại nghiêm trọng.
Trong nhóm đạt chuẩn, phần lớn quỹ theo đuổi cách tiếp cận đa chủ đề, tập trung mạnh vào môi trường và khí hậu. Tuy nhiên, nhiều lĩnh vực tiềm năng như hòa nhập số, giao thông xanh hay chuyển đổi xã hội vẫn chưa được khai thác tương xứng.
Tính bền vững trong bối cảnh thị trường hiện nay
Hiện nay, cổ phiếu vốn hóa lớn toàn cầu vẫn chiếm ưu thế trong thị trường quỹ đầu tư bền vững, phản ánh cả tính thanh khoản cao lẫn nhu cầu mạnh mẽ từ nhà đầu tư. Trong khi đó, sự thiếu vắng các sản phẩm bền vững ở một số lĩnh vực là vấn đề mang tính cơ cấu, xuất phát từ đặc điểm nền tảng của thị trường.
Ở phân khúc trái phiếu lợi suất cao, phần lớn tài sản tập trung vào các ngành như dầu khí, than đá, cờ bạc và các tổ chức tài chính sử dụng đòn bẩy lớn - những lĩnh vực thường bị loại khỏi tiêu chí ESG và đầu tư bền vững. Điều này khiến dư địa lựa chọn đầu tư trong phân khúc này bị thu hẹp đáng kể.
Trong khi đó, trái phiếu xanh chính phủ dù vẫn còn chiếm tỷ trọng nhỏ so với quy mô toàn thị trường trái phiếu toàn cầu, nhưng đang tăng trưởng đều đặn, cho thấy tiềm năng mở rộng trong dài hạn.
Với cổ phiếu thị trường mới nổi, đặc biệt là các quỹ theo từng quốc gia như Ấn Độ hay Trung Quốc, những thách thức lớn vẫn nằm ở minh bạch thông tin, quản trị doanh nghiệp và vai trò sở hữu của Nhà nước.
Tuy vậy, các thị trường này lại giữ vai trò trung tâm trong quá trình chuyển dịch năng lượng toàn cầu – từ phát triển năng lượng tái tạo, chuỗi cung ứng xe điện (EV) đến hạ tầng xanh. Chính điều đó khiến thị trường mới nổi trở thành cơ hội đầu tư dài hạn hấp dẫn. Khi mức độ minh bạch được cải thiện và nhu cầu đa dạng hóa danh mục của nhà đầu tư tăng lên, các phân khúc này nhiều khả năng sẽ dần được “mở khóa”.
Thông điệp được nhấn mạnh là đầu tư bền vững không chỉ là quản lý rủi ro, mà còn là tạo ra giá trị. Những quỹ của tương lai sẽ được đánh giá không phải bởi họ tránh điều gì, mà bởi những gì họ đóng góp giúp tạo ra.
