Ngành sữa hướng tới tự chủ nguyên liệu, phát triển bền vững

Vấn đề này được ông Trương Thanh Hoài - Thứ trưởng Bộ Công Thương đưa ra tại hội thảo "Chiến lược phát triển ngành sữa Việt Nam giai đoạn 2030, tầm nhìn 2045" diễn ra tại TP.HCM ngày 12/8. Theo ông Hoài, ngành sữa là mắt xích quan trọng trong bảo đảm dinh dưỡng cộng đồng, góp phần nâng cao tầm vóc, thể lực và trí tuệ người Việt, đồng thời đóng vai trò là ngành hàng chiến lược của ngành nông nghiệp trong mục tiêu phát triển bền vững.

Theo ông Hoài, hội nhập sâu rộng cùng các yêu cầu ngày càng khắt khe về chất lượng và an toàn thực phẩm đang đặt ngành sữa trước cả cơ hội bứt phá lẫn sức ép cạnh tranh gay gắt. Điều này đòi hỏi một chiến lược phát triển đồng bộ, bài bản và dài hạn, vừa khai thác lợi thế trong nước, vừa nâng cao khả năng thích ứng với biến động thị trường quốc tế.

Để đạt mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn 2045, ông Hoài cho rằng ngành sữa cần triển khai đồng thời nhiều trụ cột như: Phát triển vùng nguyên liệu bền vững; đầu tư công nghệ chế biến hiện đại; nâng cấp hệ thống logistics; mở rộng kênh phân phối; hoàn thiện cơ chế, chính sách để thu hút đầu tư, khuyến khích đổi mới sáng tạo, thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị.

Cùng với đó, việc hợp tác quốc tế sâu rộng, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) và nắm bắt xu hướng tiêu dùng xanh - bền vững sẽ là đòn bẩy quan trọng để nâng tầm vị thế ngành sữa Việt Nam.

Theo PGS.TS Trần Quang Trung - Chủ tịch Hiệp hội Sữa Việt Nam, cả nước hiện có gần 400 nghìn con bò sữa với hơn 1.700 trại, năng suất sữa bình quân năm 2023 đạt 5,4 tấn/bò/năm, so với mức năng suất bình quân 3 tấn năm 2010, tốc độ tăng trưởng bình quân 5,7%/năm. Sản lượng sữa tươi năm 2024 ước đạt 1,23 triệu tấn, tăng 6% so với 2023, đáp ứng khoảng 40% nhu cầu trong nước. Tuy vậy, mức tiêu thụ bình quân mới đạt 26 - 28 lít/người/năm, thấp hơn Thái Lan (35 lít), Singapore (45 lít) và Châu Âu (80 - 100 lít).

Ông Trần Quang Trung cho biết, chiến lược đến năm 2030 của ngành sữa Việt Nam đặt mục tiêu nâng đàn bò lên 650 - 700 nghìn con, sản lượng sữa tươi đạt 2,6 triệu tấn, trong đó 60% nuôi trong các trang trại công nghệ cao, đạt chuẩn GlobalGAP, hướng tới trung hòa carbon. Cùng với đó, phát triển song song mô hình chăn nuôi hộ gia đình để đảm bảo nguồn cung sữa nguyên liệu ổn định.

Ông Trung kiến nghị cần sớm cập nhật các quy chuẩn, tiêu chuẩn Việt Nam về sữa đã ban hành gần 15 năm để phù hợp với tiến bộ công nghệ và tiêu chuẩn quốc tế như Codex. Đồng thời đẩy mạnh truyền thông về vai trò của sữa, tái triển khai Chương trình Sữa học đường, quy hoạch đồng cỏ, vùng nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, khuyến khích tích tụ ruộng đất, hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân mở rộng sản xuất, nâng sức cạnh tranh.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Ngô Minh Hải - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TH đưa ra chiến lược giai đoạn 2030 - 2045 với mục tiêu tăng trưởng 18%/năm, thay thế hoàn toàn sữa hoàn nguyên vào năm 2030 và tự chủ trên 70% nguồn sữa tươi nguyên liệu vào năm 2035. Ông nhấn mạnh, ngành sữa trong nước vẫn phụ thuộc nhiều vào sữa bột nhập khẩu nên cần chính sách thúc đẩy phát triển mạnh nguồn sữa tươi nội địa để vừa tự chủ, vừa kiểm soát chất lượng và tạo cơ hội cho nông dân hợp tác với doanh nghiệp lớn.

Theo đó, ông Hải đề xuất áp dụng mức thuế VAT 0% đối với sữa tươi nguyên liệu sản xuất trong nước. Đồng thời, nhà nước cần có chính sách trợ giá cho các khoản đầu tư vào tài sản cố định, con giống và lãi suất vay. Song song đó, khuyến khích tích tụ ruộng đất và chuyển đổi các nông, lâm trường hoạt động kém hiệu quả sang phục vụ chăn nuôi bò sữa, hỗ trợ nông dân tham gia vào các chuỗi sản xuất ứng dụng công nghệ cao. Ngoài ra cần sớm ban hành Chương trình Bữa ăn học đường toàn quốc dựa trên mô hình kết hợp dinh dưỡng và vận động đã được thử nghiệm thành công.

Trong khi đó, ông Nguyễn Quang Trí - Giám đốc Điều hành Marketing Vinamilk cho rằng, để thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành sữa, cần sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật, đồng thời đơn giản hóa các thủ tục đầu tư và đăng ký sản phẩm, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, Nhà nước nên ban hành các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng và đất đai nhằm khuyến khích mở rộng vùng nguyên liệu sữa, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa nguồn cung.

Ông Trí cũng đề xuất đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, tháo gỡ các rào cản kỹ thuật đối với sản phẩm sữa. Hỗ trợ doanh nghiệp trong công tác nghiên cứu, đổi mới công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Một yếu tố quan trọng khác là duy trì cơ chế đối thoại thường xuyên, hiệu quả giữa cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp để kịp thời tháo gỡ vướng mắc, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định.

Chiến lược phát triển ngành sữa đặt mục tiêu đến năm 2030 đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 12 - 14% mỗi năm, sản lượng sữa nước chế biến khoảng 4,2 tỷ lít/năm, sản lượng sữa tươi nguyên liệu trong nước khoảng 3 tỷ lít/năm, đáp ứng 70 - 72% nhu cầu của ngành chế biến sữa nội địa. Mức tiêu thụ sữa và sản phẩm sữa bình quân phấn đấu đạt 40 lít/người/năm.

Tầm nhìn đến năm 2045, ngành sữa hướng tới tốc độ tăng trưởng bình quân 5 - 6% mỗi năm, sản lượng sữa nước chế biến khoảng 7,5 tỷ lít/năm, sản lượng sữa tươi nguyên liệu trong nước đạt khoảng 6,2 tỷ lít/năm, đáp ứng 80 - 82% nhu cầu chế biến, đồng thời nâng mức tiêu thụ bình quân lên khoảng 70 lít/người/năm.