Mưu sinh giữa thời biển 'bạc'

Qua rồi thời vàng son

Ngư dân Huỳnh Chánh Thi, chủ tàu kiêm thuyền trưởng tàu cá BĐ 99007 TS ở Ka Kông, phường Hoài Hương (thị xã Hoài Nhơn, Bình Định) năm nay vừa tròn 60 tuổi nhưng có tới 35 năm làm nghề biển.

Năm 18 tuổi, ông Thi thực hiện nghĩa vụ quân sự. 3 năm sau ông xuất ngũ, về tham gia công tác địa phương được 3 năm thì bắt đầu đi bạn cho những tàu cá đánh bắt xa bờ tại địa phương. Khi ấy nghề biển làm ăn rất khấm khá, chuyến biển nào cũng đầy ắp sản phẩm, chủ tàu lãi to, những thuyền viên đi bạn cũng được chia phần xứng đáng.

Đến năm 29 tuổi ông “trút hũ” tiết kiệm, vay mượn thêm bà con họ hàng, hùn vốn với 2 ngư dân khác mua lại chiếc tàu cá với giá 16 cây vàng, riêng ông Thi đóng vào hơn 5 cây vàng.

Thực hiện được ước mơ ông ôm ấp lúc mới vào nghề, khi làm chủ được chiếc tàu cá, ông Thi càng hăng hái làm ăn, tháng nào cũng đi một chuyến biển. Gặp thời điểm biển nhiều cá, mỗi chuyến biển chỉ kéo dài hơn 10 ngày là đầy ắp cá, ông Thi tranh thủ 2 tháng đi 3 chuyến biển.

“Nước lên thuyền lên”, 2 năm sau, ông Thi đóng riêng chiếc tàu cá vỏ gỗ có công suất lớn hơn (khoảng 300CV) với số tiền 600 triệu đồng. “600 triệu đồng lúc ấy là cả một 'rổ' vàng chứ không ít đâu”, ông Thi nói.

Sau đó 3 năm, ông Thi tiếp tục bỏ ra hơn 2 tỷ đồng để đóng chiếc tàu mới, trang bị hiện đại hơn, chịu đựng được sóng gió tốt hơn, đánh bắt hiệu quả hơn. Thời điểm đó, con trai lớn ông Thi bắt đầu du học ở Úc, ông Thi càng phải cố gắng bám biển làm ăn.

“Năm 2013, con tôi đi du học. Thời điểm ấy, nghề biển rất hưng thịnh, chuyến biển nào cũng trúng cá, có thu nhập cao nên mới có tiền đóng học phí cho nó. Suốt 4 năm con trai học đại học ở Úc, tôi phải đóng 2,3 tỷ đồng tiền học phí; năm mới nhập học, gia đình tôi phải chi ra 700 triệu để lo hồ sơ, đóng học phí ban đầu cho con. Làm ăn như bây giờ thì chắc chắn tôi không có khả năng cho con đi học xa như vậy, làm không đủ ăn thì lấy tiền đâu ra?”, ông Thi chia sẻ.

Vừa nuôi con du học, ông Thi vừa không ngừng nâng cấp tàu cá để đánh bắt hiệu quả hơn. Trong thời gian này, ông Thi đóng mới chiếc tàu cá mang số hiệu BĐ 98927 TS với giá tiền hơn 3 tỷ đồng. Thời gian sau đó, nghề biển bắt đầu sa sút, ông Thi bán chiếc tàu BĐ 98927 TS để mua lại chiếc tàu cũ mang số hiệu BĐ 99007 TS hoạt động cho đến nay.

“Mấy năm gần đây nghề biển đã qua thời vàng son, chuyến biển nào may mắn lắm là đủ chi phí, chứ hầu hết là lỗ. Nhưng tôi không thể cho tàu nằm bờ, vì tàu neo bờ phơi mưa phơi nắng sẽ hư hỏng hết. Bản thân tôi bây giờ cũng muốn bán tàu mà không ai mua, đành ráng đi làm cầm cự”, ông Thi bộc bạch.

Mọi thứ đều tăng, chỉ có giá cá là hạ

Ông Thi liệt kê những khó khăn hiện nay đang bủa vây nghề cá đánh bắt xa bờ, bắt đầu từ chuyện nguồn lợi thủy sản ngoài khơi ngày càng cạn kiệt, giá cá thì hạ hơn 10.000đ/kg trong khi vật giá mọi thứ đều tăng vùn vụt. Nhiên liệu trước đây chỉ 11.000đ-12.000đ/lít, giờ tăng đến 18.000đ-19.000đ/lít; lương thực, thực phẩm cũng tăng theo; nên phí tổn đi biển tăng từ hơn 100 triệu đồng/chuyến lên 200-300 triệu đồng/chuyến.

“Đó là chưa kể tiền 'mua bạn', là tiền đưa trước cho thuyền viên mỗi người 5-7 triệu đồng họ mới đi. Tàu của tôi làm nghề lưới vây, bình quân mỗi chuyến biển phải đi đến 15 thuyền viên mới đủ người làm. Riêng tiền 'mua bạn', trước mỗi chuyến biển tôi phải chi ra trên 100 triệu đồng. Nếu chuyến biển ấy đánh bắt không có cá, lỗ tổn thì chủ tàu kể như mất đứt số tiền ấy chứ không thu lại được”, ngư dân Huỳnh Chánh Thi cho hay.

Ông ngậm ngùi cho biết thêm: “Nghề biển làm ăn đã khó, từ gần giữa năm 2024 đến nay càng khó hơn. Năm ngoái, chuyến biển đầu vụ đánh bắt chính cá ngừ sọc dưa, tàu của tôi đánh bắt được hơn 40 tấn cá. Trong khi năm nay, cũng chuyến biển đầu vụ đánh bắt chính, dù đi gần 1 tháng mà đánh bắt chỉ hơn 30 tấn cá. Nếu giá cá còn như đầu năm 2024 là 35.000đ/kg thì tôi cũng còn có lãi. Khổ nỗi, cá loại 1 hiện nay chỉ có giá 25.000đ/kg, cá loại 2 chưa đến 20.000đ/kg nên chỉ đủ bù chi phí”.

Nguyên nhân, theo ông Thi giải thích, là do theo quy định mới, cá ngừ sọc dưa được phép khai thác phải có chiều dài tối thiểu là 50cm; nếu dưới kích cỡ này là doanh nghiệp không được thu mua để chế biến, xuất khẩu. Từ đó đến nay, doanh nghiệp chế biến thủy sản không thu mua cá có chiều dài dưới 50cm nữa và thế là giá cá hạ cái roẹt, chỉ còn 25.000đ/kg.

“Tôi theo nghề cá đã 35 năm nay nhưng chẳng mấy khi đánh bắt được con cá ngừ sọc dưa có chiều dài lớn hơn 50cm, loại cá này rất hiếm”, ông Thi khẳng định.

Quả thật, nhìn kỹ những két cá trên tàu của ông Thi được đưa từ hầm lên boong tàu để vận chuyển vào nhà lồng Cảng cá Quy Nhơn cân cho thương lái, chúng tôi thấy toàn loại cá khoảng 3 lạng/con, trong khi những con cá có chiều dài từ 50cm trở lên phải nặng đến 4-5kg con.

Chặng đời ngư phủ của ông Thi gặp nhiều thuận lợi, mà trắc trở cũng không ít. Ông Thi tâm sự thêm: “Những năm trước đây tôi chuyên đưa tàu vào hoạt động trong miền Nam, nhưng thấy nhiều tàu cá của anh em bạn đồng hương bị lực lượng chấp pháp các nước Indonesia, Malaysia bắt giữ do đánh bắt xâm phạm vùng biển nước họ. Hãi quá, năm 2009 tôi đưa tàu về quê làm ăn chân chính để tránh rủi ro, tránh để lại gánh nặng cho vợ con nếu tàu mình bị bắt giữ. Đâu cần phải đánh bắt xâm phạm vùng biển nước ngoài, thời điểm ấy, ngư trường của mình nguồn lợi thủy sản còn nhiều nên đánh bắt rất ổn”.

Cái tâm lương thiện không cho phép ông Thi làm ăn bất chính, nên khi có quy định tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên phải lắp đặt thiết bị giám sát hành trình. Không những tuân thủ, mà trên tàu ông Thi còn lắp đến 2 thiết bị, 1 cái trên ca-bin tàu và 1 cái trên nóc tàu.

“Máy giám sát hành trình cũng là thiết bị điện tử, mà thiết bị điện tử thì có thể trục trặc bất cứ lúc nào. Cho nên tôi phải lắp 2 thiết bị giám sát hành trình của 2 nhà cung cấp khác nhau, cái này hư còn cái kia. Nhiều khi ra khơi, tàu mới chạy 12 tiếng đồng hồ thì thiết bị giám sát hành trình không còn hoạt động, chạy vào thì mất đứt chuyến, còn tiếp tục đi thì bị phạt, lại còn bị cấm biển. Nghề biển bây giờ khó khăn là vậy!”, ngư dân Huỳnh Chánh Thi chia sẻ.