Vớt lúa về cho... gà
Chiều buông. Cánh đồng thôn Thịnh Hưng, xã Quy Mông, tỉnh Lào Cai phủ một màu xám bạc. Đến cả tuần trời sau khi cơn lũ dữ do hoàn lưu bão số 10 quét qua, không gian vẫn đặc quánh mùi bùn và cỏ cây úng rữa. Ánh nắng le lói của buổi hoàng hôn khiến cho khung cảnh tan hoang thêm phần ảm đạm. Giữa cánh đồng ngổn ngang, trơ lại những ruộng lúa bám đầy bùn đất, ngả rạp xuống mặt ruộng xấp nước.
Người dân thu hoạch những bông lúa non dính đầy bùn đất để làm thức ăn cho gà, vịt. Ảnh: Thanh Tiến.
Trong ánh chiều muộn, bóng 2 vợ chồng bà Nguyễn Thị Mến đổ dài trên thửa ruộng đã gần như mất trắng. 2 con người lom khom, cặm cụi vớt vát những bông lúa non giờ nặng trĩu vì bám đầy bùn đất. Mồ hôi thấm đẫm vai áo sờn cũ, và từng giọt lăn dài trên gương mặt khắc khổ. Họ đang cố gắng chạy đua với cơn bão số 11 sắp đổ bộ, vớt vát những gì còn có thể để mang về cho... gà ăn.
“Lúa mới chỉ đang vào chắc xanh thôi, ấy vậy mà đã phải ngâm mình trong nước lũ gần 3 ngày trời. Những hạt lúa dính toàn bùn nên người không ăn được. Chỉ nhặt về rồi đập ra cho đàn gà. Rơm rạ dính đầy bùn, trâu bò cũng không ăn”, bà Mến xót xa nói.
Công sức chăm bón cả vụ dài nay gần như đổ sông. Ảnh: Thanh Tiến.
Nỗi đau do trận lũ lịch sử năm 2024 dường như vẫn còn nguyên đó, khi cả ao cá, ruộng lúa và đàn gà của gia đình bà Mến bị cuốn trôi sạch. Gánh nặng kinh tế từ năm trước còn chưa kịp cất khỏi vai thì năm nay, thiên tai lại ập đến. Hy vọng về một vụ mùa ấm no bị dòng nước đục ngầu cuốn phăng không thương tiếc, để lại nỗi lo toan chồng chất khi vụ này gia đình bà Mến mất trắng 6 sào lúa và gần 1 mẫu đao riềng.
Theo bà Mến, những thửa ruộng ở vùng trũng thấp như thế này gần như không còn gì để cứu vãn. Người dân chỉ còn biết trông chờ vào mấy sào đao riềng ở trên cao. Sau khi nước lũ rút cố gắng đào rãnh tháo nước thật nhanh mong vớt vát được chút ít để làm củ giống cho vụ sau.
Những diện tích ở dưới thấp bị nước lũ vùi dập tạo thành những sóng lúa phế bỏ. Ảnh: Thanh Tiến.
Đao riềng "chờ" thối củ khô lá
Ở thửa ruộng kế bên, gia đình bà Ngọc Thị Thúy cũng đang khẩn trương gặt những vạt lúa ngã rạp. Từng thân lúa oằn mình, ngậm đầy bùn được cắt vội rồi gom lại. Người phụ nữ gầy guộc, hai tay ôm bó lúa nặng trĩu bùn, cố gắng lội vào bờ. Nước ngập quá đầu gối, bùn níu từng bước chân khiến bà di chuyển khó nhọc.
Ngoài thiệt hại về lúa, người dân còn bị ảnh hưởng nặng nề diện tích đao riềng ven sông. Ảnh: Thanh Tiến.
Đặt được bó lúa lên bờ, bà dừng tay, thở dốc. Đưa mắt nhìn ra cánh đồng mênh mông xám xịt, bà nói: “Vớt vát được tí nào hay tí ấy cho gà, vịt thôi, chứ người không ăn được nữa rồi. Nhưng diện tích lúa này mất còn đỡ, cái khổ nhất là gần 1 mẫu đao riềng của nhà tôi ở phía gần bờ sông kia, coi như mất trắng hết rồi”.
Theo tay bà Thúy chỉ, phía ấy, cánh đồng rộng giờ chỉ toàn một màu vàng úa. Bà giãi bày: “Cây đao riềng kỵ nước lắm. Chỉ cần ngâm một hai ngày, lại thêm lớp bùn non bít lại là củ nó thối hết, không có cách nào cứu được. Cả năm nhà tôi trông vào mấy sào đao này, bao nhiêu vốn liếng, tiền giống, tiền phân bón đổ cả vào đây, giờ thì mất sạch”.
Những ruộng đao riềng bị vùi lấp, củ chết thối còn thân chờ nắng lên sẽ chết khô. Ảnh: Thanh Tiến.
Không giống như lúa còn có thể tận dụng cho gia cầm, đao riềng một khi đã thối thì chỉ có thể nhổ bỏ, công sức cả năm trời coi như đổ sông đổ bể. Nỗi lo mất mát hiện tại cùng nỗi sợ về cơn bão số 11 sắp ập đến, đè nặng lên tấm lưng đang còng xuống của người phụ nữ giữa cánh đồng buổi chiều tà.
"Còn nước còn tát", cứu cây như cứu người
Quy Mông là xã mới được sáp nhập từ 3 xã Y Can, Quy Mông và Kiên Thành (huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái cũ), nằm trải dài bên dòng sông Hồng. Mỗi năm, dòng sông mẹ lại bồi đắp phù sa, cùng với hai con suối lớn là Ngòi Rào và Ngòi Gùa là lợi thế trời cho, giúp hình thành nên những vựa lúa, dâu tằm, đao riềng, rau màu trù phú, mang lại sự đổi đời cho hàng trăm hộ dân.
Thế nhưng, 2 năm gần đây, mùa mưa lũ đã và đang trở thành nỗi kinh hoàng. Sau những cơn bão, hoàn lưu của nó đã biến sông suối hiền hòa thành những con quái vật hung dữ, gây thiệt hại khủng khiếp.
Người dân tranh thủ thu hoạch những gì còn sót lại. Ảnh: Thanh Tiến.
"Từ cán bộ đến người dân đều dồn sự quan tâm cho đồng ruộng. Còn một hy vọng để cứu cây thì chúng tôi vẫn còn cố gắng. Cây cũng như người, chắc chắn công sức của bà con sẽ được phần nào đền đáp", Bí thư Đảng ủy xã Quy Mông Trần Ngọc Thư cho biết.
Sau khi lũ rút, một bức tranh tàn tạ phủ kín nhiều cánh đồng của xã Quy Mông. Cây cối đổ rạp, héo úa, phủ màu xám ngoét, báo hiệu một cuộc chết trắng lá. Hàng trăm hộ dân bao năm gắn bó với ruộng đồng lại thêm một mùa trắng tay.
Chia sẻ với chúng tôi, Bí thư Đảng ủy xã Quy Mông Trần Ngọc Thư cho biết, con số thiệt hại ban đầu là vô cùng lớn, diện tích lúa bị ngập úng, gãy đổ hơn 325 ha; ngô và đao riềng khoảng 85 ha; dâu tằm trên 135 ha. Ngoài ra, 3 bể nuôi cá tầm tại thôn Đồng Ruộng bị vỡ hoàn toàn. Cùng với đó là gần 60 ha nuôi cá nước ngọt bị ngập úng, tràn bờ. Thiệt hại về chăn nuôi vẫn chưa thể thống kê được vì người dân đang phải tập trung khắc phục nhà ở và các công trình bị vùi lấp.
Chính quyền xã và cán bộ khuyến nông đã tuyên truyền, hướng dẫn nông dân các biện pháp kỹ thuật để cứu vãn những diện tích còn hi vọng. Ảnh: Thanh Tiến.
Trước mắt, chính quyền xã sẽ dồn lực hỗ trợ người dân khắc phục nhà ở, vệ sinh môi trường. Với diện tích lúa, ngô ngập úng và đến kỳ thu hoạch, xã vận động bà con thu hoạch nhanh gọn để tránh thiệt hại thêm từ những cơn bão tiếp theo. Song song đó, phối hợp với các đơn vị chuyên môn của tỉnh trực tiếp xuống đồng, tổ chức các buổi hướng dẫn kỹ thuật để cứu vãn những diện tích cây trồng còn hy vọng.
Đối với những diện tích dâu tằm, hướng dẫn người dân khẩn trương khơi thông dòng chảy, đào rãnh thoát nước. Ngay khi nước rút, bà con cần dùng nước sạch phun rửa lớp bùn đất bám trên lá và thân cây để cây quang hợp trở lại, đồng thời cắt tỉa những cành lá bị dập nát. Khi mặt đất se lại, cần xới nhẹ quanh gốc để tạo độ thông thoáng cho bộ rễ và phun thuốc phòng trừ nấm bệnh. Tương tự, với cây đao riềng ở những vùng đất cao, giải pháp cấp bách là bới lớp bùn non phủ trên gốc, dùng vôi bột rắc đều để khử phèn, diệt khuẩn. Những cây có củ chưa bị thối rữa, vẫn còn hy vọng phục hồi nếu được chăm sóc, bón thúc bằng phân bón giàu kali.
"Sau khi lũ rút hoàn toàn, xã sẽ phối hợp với các đơn vị chức năng tìm nguồn hỗ trợ cây giống, phân bón để giúp bà con trồng cây vụ đông, tái sản xuất để có thêm thu nhập và thức ăn chăn nuôi," ông Trần Ngọc Thư cho biết thêm.
