‘Khoảng trống’ nông nhàn tạo sinh kế bền vững cho cư dân nông thôn

Những năm gần đây, cơ giới hóa được xem là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Máy móc hiện diện ngày càng nhiều trên đồng ruộng, giúp giảm chi phí sản xuất, rút ngắn thời gian canh tác và nâng cao hiệu quả lao động. Tuy nhiên, tỷ lệ cơ giới hóa ngày càng cao đi liền với thực tế nhu cầu lao động thủ công giảm mạnh, tạo “khoảng trống” nông nhàn ở khu vực nông thôn.

Đối với nhiều hộ dân, đặc biệt là phụ nữ và lao động trung niên, quãng thời gian giữa các vụ sản xuất ngày càng trở nên “dư thừa”. Nếu không có thêm sinh kế bổ trợ, thu nhập của bà con chỉ trông chờ vào vài tháng làm nông, dễ rơi vào tình trạng bấp bênh, thiếu ổn định.

Nhận diện rõ vấn đề này, Công ty Cổ phần Ecoka (ở xã Vĩnh Thuận Đông, TP Cần Thơ) đã lựa chọn một hướng tiếp cận khác biệt khi phát triển các sản phẩm thủ công mỹ nghệ gắn với vùng nguyên liệu và làng nghề nông thôn.

Chia sẻ về động lực khởi đầu, ông Hà Anh Trường - Giám đốc Ecoka cho biết, ý tưởng hình thành mô hình xuất phát từ việc nhìn thấy tiềm năng rất lớn từ tay nghề của người dân nông thôn, cùng nguồn nguyên liệu phong phú sẵn có tại địa phương.

Những loại cây, sợi, cỏ, đặc biệt là lục bình - trước đây bị xem là phế phẩm, nếu được tổ chức sản xuất bài bản, hoàn toàn có thể trở thành nguyên liệu cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ có giá trị cao, đáp ứng thị trường xuất khẩu

Từ nhận thức đó, Ecoka không lựa chọn cách làm quen thuộc là thu mua sản phẩm qua nhiều tầng nấc trung gian, mà doanh nghiệp quyết định mở nhà máy ngay tại làng nghề, đặt tại vùng nguyên liệu.

Việc “đưa nhà máy về nông thôn” mang lại nhiều ý nghĩa. Một mặt, doanh nghiệp có thể kiểm soát chặt chẽ hơn chất lượng sản phẩm. Mặt khác, người dân không chỉ dừng lại ở vai trò sản xuất thô mà được tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị. Đây là điểm khác biệt căn bản so với nhiều mô hình sinh kế trước đây.

Quan trọng hơn, theo ông Trường, chiến lược phát triển nông nghiệp của vùng ĐBSCL đang đi theo hướng cơ giới hóa mạnh mẽ, kéo theo sự xuất hiện của một lượng lớn lao động nông nhàn trong khoảng thời gian giữa các vụ sản xuất. Thay vì xem đây là “vấn đề”, Ecoka coi đó là “khoảng trống” để khai thác, bằng cách mang đến cho bà con một sinh kế mới, song hành cùng sản xuất nông nghiệp truyền thống.

Với mô hình này, ngoài thời gian làm ruộng, người dân có thể tranh thủ đan đát các sản phẩm thủ công mỹ nghệ cho doanh nghiệp, tạo thêm nguồn thu nhập ngay tại nhà. Sinh kế mới không làm xáo trộn nhịp sống nông thôn, không buộc người dân phải rời quê đi làm ăn xa, mà tận dụng chính quỹ thời gian nông nhàn vốn đang bị bỏ trống.

Ngay từ đầu, Ecoka xác định đây không phải là giải pháp tình thế mà là hướng phát triển lâu dài. Doanh nghiệp đầu tư bài bản, xây dựng quy trình sản xuất rõ ràng, từng bước thay đổi thói quen làm nghề của người dân nông thôn.

Dù quá trình này gặp không ít khó khăn, bởi bà con quen với cách làm thủ công truyền thống, nhưng thông qua sự kiên trì đồng hành và giải thích, người dân dần hiểu rằng, việc tuân thủ quy trình là điều kiện cần để sản phẩm có thể bước ra thị trường lớn.

Thực tế triển khai cho thấy, khi “khoảng trống nông nhàn” được lấp đầy bằng một sinh kế phù hợp, người dân không chỉ cải thiện thu nhập mà còn chủ động hơn trong cuộc sống. Sinh kế mới giúp họ sử dụng hiệu quả thời gian lao động, giảm áp lực kinh tế và từng bước thích ứng với quá trình chuyển dịch của nông nghiệp hiện đại.

Từ câu chuyện của Ecoka có thể thấy, đa dạng hóa sinh kế gắn với cơ giới hóa là hai quá trình song hành. Khi được tổ chức hợp lý, những “khe hở” do cơ giới hóa tạo ra hoàn toàn có thể trở thành cơ hội, góp phần xây dựng nền nông thôn ĐBSCL phát triển bền vững và bao trùm hơn.