Thoát nghèo ở xã đặc biệt khó khăn nhờ 'vốn tiếp sức'

Xây nhà cộng đồng tránh trú bão từ vốn giảm nghèo

Cán bộ Phòng Kinh tế xã Vạn Lộc - Đặng Văn Hải sinh ra và lớn lên ở mảnh đất Ngư Lộc (cũ), nay thuộc xã Vạn Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Đó là một vùng đất nhỏ bé chỉ vỏn vẹn khoảng 0,46 km² nhưng lại "gánh" trên mình gần 20.000 nhân khẩu. 

Đất chật, người đông, lại không có một thửa ruộng để cắm dùi, nên bao đời nay sinh kế của người dân nơi đây hầu như chỉ trông chờ vào biển. Làng xóm quần cư ken đặc, nhà cửa san sát đến mức nhiều gia đình vài ba thế hệ phải xoay xở sinh hoạt trong vài chục mét vuông đất. Không gian sống đã chật, đến cả chuyện hậu sự cũng trở thành nỗi trăn trở của người dân nơi đây. Người mất không thể an nghỉ trên chính quê mình, mà phải gửi nhờ đất nghĩa trang ở xã khác.

Xã ven biển bao đời nay vẫn vậy. Đàn ông theo thuyền ra khơi, đàn bà ở nhà vá lưới, làm mắm, buôn bán hải sản, gánh gồng những công việc phụ trợ quanh nghề biển để nuôi gia đình. Biển cho họ sinh kế, nhưng cũng luôn tiềm ẩn rủi ro, bấp bênh theo từng con sóng, mùa gió. 

Chính bởi sự khắc nghiệt ấy, suốt nhiều năm liền, quê hương ông Hải vẫn thuộc diện xã bãi ngang đặc biệt khó khăn. Mảnh đất nhỏ ven biển, lưng tựa đất liền, mặt hướng ra khơi, nơi con người phải chắt chiu từng cơ hội mưu sinh, bám biển mà sống.

Những con ngõ tại xã Ngư Lộc cũ chật như nêm, chỉ vừa đủ cho vài người tránh nhau, vậy mà lúc nào cũng rộn ràng, tấp nập chẳng khác gì phố thị. Cũng phải, do đất chật người đông nên người dân nơi tận dụng từng khoảng trống nhỏ trước hiên nhà, đầu ngõ, góc tường để bày bán vài rổ cá, mớ tôm, ít mắm tép hay đôi ba vật dụng gắn với nghề biển. Không cần chợ lớn, cả xóm như một phiên chợ thu nhỏ, họp suốt từ sáng tới tối. Người mua, người bán đều là bà con làng xóm, quen mặt, quen giọng…

Ở mép biển, người dân tận dụng từng mét đất để dựng nhà mà ở. Cán bộ Hải đứng trên đê chắn sóng chỉ tay ra phía bãi bồi rồi kể: Chừng hai mươi năm trước, đất liền còn nằm tít ngoài kia. Thế nhưng, biển mỗi năm một lấn sâu, sóng gió ăn mòn bờ bãi, dân làng buộc phải lùi dần vào trong.

Có những mùa bão lớn, gió giật, sóng đập suốt ngày đêm, cả làng ven biển tan hoang như vừa qua một trận càn. Người dân phải dắt díu nhau sơ tán sâu vào đất liền để tránh trú. Không đâu xa, chính gia đình cán bộ Hải cũng nhiều lần phải rời nhà vì thiên tai.

Khi bão tan, nước rút dần, người già bế cháu, trẻ nhỏ níu tay người lớn, cả làng lại lặng lẽ trở về. Trước mắt họ là nhà cửa ngổn ngang, đồ đạc ướt sũng, nhưng rồi ai nấy vẫn gắng gượng dựng lại cuộc sống trên mảnh đất ven biển đầy sóng gió này.

Từ thực tế ấy, câu chuyện về chỗ trú an toàn cho dân làng trở thành yêu cầu cấp bách. Bằng nguồn vốn giảm nghèo của Nhà nước, năm 2024, ngôi nhà tránh trú bão đã được xây dựng ngay tại khu dân cư, dành cho bà con ven biển. Nhà được làm kiên cố, diện tích khoảng 300 m², có thể chứa cùng lúc gần 200 người, có bếp ăn và các tiện ích sinh hoạt khác. Mỗi khi có bão lớn, chỉ cần nghe tiếng loa báo động vang lên, người già, trẻ nhỏ, phụ nữ trong làng lại gọi nhau í ới, dắt díu nhau vào nhà tránh trú; người bế cháu, người dìu người già tìm chỗ an toàn.

Cán bộ Hải cho biết: "Nhờ có nhà tránh trú bão kiên cố, bà con có chỗ tập trung, tránh gió, tránh nước dâng. Khi bão lớn ập vào, mọi người vào nhà theo trật tự, người yếu được ưu tiên, trẻ nhỏ có chỗ nằm yên. Nhờ vậy, qua nhiều mùa mưa bão, tính mạng người dân được bảo đảm, không còn cảnh hoảng loạn như trước".

Làm đường cho dân đi, xây trường cho trẻ nghèo

Cán bộ Hải dẫn chúng tôi đi bộ dọc tuyến đường nhánh nối từ thôn Chiến Thắng đến thôn Thành Lập, dài khoảng 700 m, mặt ngõ rộng chừng vài mét, nối liền với tuyến đường chạy dọc ven biển dài khoảng 1,2 km; tuyến đường được xây dựng cách đây vài năm từ nguồn vốn giảm nghèo của Nhà nước với tổng mức đầu tư gần 9 tỷ đồng. Từ ngày có đường, hai bên mọc lên san sát nhà cửa, hàng quán, cảnh buôn bán lúc nào cũng tấp nập, tạo nên diện mạo sôi động cho khu dân cư ven biển. Hai bên đường là những dãy nhà cao tầng, che khuất không gian phía trước.

Cán bộ Hải thú thực, nhìn bề ngoài nhà cao tầng mọc lên san sát, nhiều người cứ ngỡ dân vùng này khá giả lắm! Nhưng thực ra, do không còn đất để giãn dân, bà con buộc phải vay mượn, chắt chiu từng đồng để xây nhà cao lên mà ở. Dọc những con ngõ nhỏ chen chúc ấy, có tới hàng trăm hộ sống bằng nghề buôn thúng bán mẹt, ngày ngày xoay xở mưu sinh từ biển và những dịch vụ nhỏ lẻ ven đường.

Nhắc đến tuyến đường dân sinh, ông Hải nhìn thẳng vào những đổi thay rất cụ thể trong đời sống bà con. Trước kia, đường hẹp, ổ gà chi chít, cứ mưa xuống là lầy lội. Cá tôm từ bến mang về hay chở ra chợ nhiều khi bị dập nát, giảm giá. Người dân đi lại chủ yếu bằng xe đạp, gánh bộ; trẻ con đến lớp lấm lem bùn đất từ chân lên tới áo, người lớn thì quen cảnh trượt ngã mỗi mùa mưa.

Bởi vậy, khi dự án giảm nghèo phân bổ vốn về xã để làm đường, cả vùng vui mừng như mở hội. Ngày khởi công, người dân kéo nhau ra xem đông kín con đường, ai nấy đều háo hức, người góp công, người góp của, đãi tổ thợ thi công và động viên họ sớm hoàn thành nhiệm vụ. Chỉ sau vài tháng, tuyến đường hoàn thành, khép lại bao năm chờ đợi của người dân xã ven biển.

Nhờ có con đường từ nguồn vốn giảm nghèo, xe máy, xe tải nhỏ vào tận xóm, cuộc sống đổi khác rõ rệt. Cá vừa cập bến đã có người thu mua, chở thẳng đi tiêu thụ, giảm cảnh ép giá, thất thoát. Dọc tuyến đường, hàng quán, dịch vụ hậu cần nghề cá mọc lên, tạo thêm việc làm cho nhiều lao động tại chỗ. Việc đi học của trẻ con thuận tiện hơn, người già đi khám bệnh cũng đỡ vất vả.

Theo cán bộ Hải, con đường ấy là công trình hết sức lớn lao và ý nghĩa đối với người dân xã Vạn Lộc. Nhờ có đường, kinh tế hộ gia đình bớt bấp bênh, đời sống dần ổn định hơn, để bà con yên tâm bám biển, bám làng qua từng mùa sóng gió.

Ngoài ra, từ nguồn vốn giảm nghèo của nhà nước, Trường Tiểu học Ngư Lộc 2 (xã Vạn Lộc) cũng được đầu tư xây dựng với hạng mục nhà lớp học 2 tầng gồm 8 phòng học, cùng các công trình phụ trợ như khu vệ sinh, sân trường và tường rào khép kín. Tổng kinh phí đầu tư cho dự án này hơn 7,2 tỷ đồng từ nguồn vốn của tỉnh, góp phần cải thiện rõ rệt điều kiện dạy và học cho con em vùng biển.

Nhờ những đầu tư đồng bộ ấy, xã Ngư Lộc cũ (nay là xã Vạn Lộc, tỉnh Thanh Hóa) đã chính thức được Thủ tướng Chính phủ công nhận thoát khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo vào cuối năm 2024. Đây là cột mốc quan trọng, đánh dấu sự đổi thay mạnh mẽ của vùng quê biển từng chật vật giữa sóng gió và thiếu thốn.