Xây dựng nông thôn mới thông minh, hạnh phúc - hướng đi chiến lược cho TP.HCM

Sau sáp nhập, TP.HCM sở hữu không gian rộng lớn hơn, dân số đa dạng hơn và nhiều khu vực nông thôn đan xen với vùng đô thị đang phát triển nhanh. Điều này đặt ra yêu cầu tái định vị vai trò của khu vực nông thôn trong tổng thể phát triển chung.

Cuối tháng 8/2025, tại cuộc làm việc với UBND TP.HCM, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành đã nhấn mạnh rằng trong lĩnh vực nông thôn mới, TP.HCM cần đặt mục tiêu đô thị hóa nông thôn. Nghĩa là, TP.HCM cần hướng đến mục tiêu xây dựng nông thôn mới với đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, thông tin để hiện đại hóa nông thôn, nâng cao đời sống, hướng đến nông thôn sinh thái, hiện đại, nông dân văn minh…

“Bởi, chỉ khi các vùng nông thôn được tổ chức lại theo hướng đô thị hiện đại thì bài toán đất đai, môi trường sống và động lực phát triển mới được giải quyết căn cơ. Đây không chỉ là chủ trương, mà còn là đòi hỏi tự nhiên khi một thành phố lớn mở rộng địa giới và bước vào giai đoạn phát triển mới”, Thứ trưởng Lê Công Thành nêu.

Đô thị hóa nông thôn tạo ra điều kiện để TP.HCM giải quyết những bất cập kéo dài về hạ tầng vùng ven. Nhiều xã nông thôn trước đây tồn tại với các tiêu chí đạt chuẩn nhưng vẫn thiếu kết nối giao thông, thiếu hệ thống nước sạch đồng bộ, thiếu không gian công cộng cho cộng đồng.

ThS, kiến trúc sư Ngô Anh Vũ, Viện trưởng Viện Quy hoạch Xây dựng TP.HCM cũng khẳng định: Khi được tích hợp vào chiến lược phát triển đô thị, những vùng này có cơ hội nâng cấp hạ tầng một cách bài bản hơn, thay vì chỉnh trang từng phần. Hệ thống đường trục chính, giao thông liên kết, tiêu thoát nước, chiếu sáng và không gian xanh sẽ không còn bị cắt khúc theo địa giới hành chính, mà được quy hoạch thành một tổng thể liên tục, giúp nâng cao chất lượng sống của người dân nông thôn theo tiêu chuẩn đô thị.

Phát triển nông thôn mới tại TP.HCM theo hướng thông minh, hạnh phúc còn mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho những vùng nông thôn vừa sáp nhập. TS Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn nhận định: TP.HCM là đầu tàu kinh tế của cả nước, nhưng trong nhiều năm, các vùng ven vẫn chưa tận dụng được lợi thế gần kề thị trường lớn.

“Khi nông thôn bước vào quá trình đô thị hóa, cơ hội thu hút doanh nghiệp, dịch vụ, du lịch, chế biến và logistics sẽ nhiều hơn, giúp nông nghiệp không chỉ là sản xuất truyền thống mà trở thành nông nghiệp đô thị, nông nghiệp công nghệ cao, gắn với chuỗi giá trị và thị trường nội đô”, TS Hải phân tích.

Ông Hải cũng khuyến nghị, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM cần là đầu mối để định hình và dẫn dắt những mô hình kinh tế hỗn hợp như nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp trải nghiệm, cụm tiểu thủ công nghiệp sạch hay trung tâm phân phối nông sản… mang lại thu nhập cao và ổn định hơn cho người dân.

Để nông thôn thông minh, hạnh phúc còn phải là sự thay đổi về tư duy phát triển. Người dân vùng ven TP.HCM nhiều năm quen sống trong mô hình sản xuất nhỏ lẻ, sinh hoạt theo lối truyền thống. Khi nông thôn được tổ chức theo cấu trúc đô thị, dịch vụ công được nâng lên, môi trường sống xanh - sạch - an toàn được mở rộng, thói quen và nhu cầu của người dân cũng sẽ dịch chuyển. Nhờ đó, người dân có cơ hội tiếp cận giáo dục tốt hơn, y tế chất lượng hơn, dịch vụ công minh bạch và tiện lợi hơn, từ đó hình thành lối sống văn minh, chủ động, phù hợp với yêu cầu của một đô thị hiện đại.

Tuy nhiên, quá trình này cũng đòi hỏi sự gắn liền với những quy hoạch thông minh. Đô thị hóa nông thôn không đồng nghĩa với bê tông hóa toàn diện hay xóa bỏ bản sắc. TP.HCM cần giữ lại những giá trị đặc trưng của nông thôn như không gian sinh thái, văn hóa làng nghề, ký ức cộng đồng. Đồng thời, TP.HCM cần quy hoạch rõ ràng để giảm thiểu các rủi ro quen thuộc của đô thị lớn như áp lực dân số, ngập nước, ô nhiễm và quá tải hạ tầng.

Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy nông thôn chỉ thực sự đô thị hóa thành công khi quy hoạch đi trước và người dân được tham gia ngay từ đầu. Sự đồng thuận của cộng đồng là yếu tố khiến nông thôn đô thị hóa không trở thành sự áp đặt từ trên xuống, mà là tiến trình phát triển tự nhiên, hài hòa.

Trong bối cảnh TP.HCM hướng đến mô hình đại đô thị hiện đại, xanh và thông minh, việc phát triển nông thôn mới thông minh ra vành đai phát triển bền vững, tránh tình trạng phân mảnh, manh mún hay để vùng ven rơi vào vai trò “vùng đệm”. Thay vào đó, các khu vực nông thôn sáp nhập sẽ trở thành những cực phát triển mới, góp phần giảm áp lực lên khu vực nội đô, đồng thời lan tỏa động lực tăng trưởng đến các khu vực xa hơn.

Đô thị hóa nông thôn, vì vậy trở thành chiến lược dài hạn của TP.HCM sau sáp nhập. Đây sẽ là bước đi quan trọng để thành phố phát triển cân bằng, tạo ra không gian sống chất lượng cao, khai thác hiệu quả quỹ đất và mở rộng cơ hội cho cả cộng đồng dân cư đô thị lẫn nông thôn. Khi các vùng nông thôn được tổ chức theo tiêu chuẩn đô thị, TP.HCM không chỉ phát triển nhanh hơn, mạnh hơn, mà còn bền vững, hài hòa và bao trùm hơn.