Trong bối cảnh yêu cầu phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường ngày càng trở nên cấp thiết, Quảng Ninh xác định khoa học và công nghệ là công cụ quan trọng, mang tính nền tảng trong quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu. Quan điểm xuyên suốt của tỉnh là không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế, mà hướng tới phát triển bền vững, hài hòa giữa lợi ích trước mắt và lâu dài.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Văn Công kiểm tra Trạm xử lý nước thải khu đô thị Cột 5 - Cột 8 mở rộng tại phường Hạ Long. Ảnh: Nguyễn Thành.
Những năm gần đây, tỉnh đã ban hành và triển khai nhiều cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ thân thiện với môi trường. Trọng tâm là thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải, cac-bon thấp. Đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường.
Từ năm 2022 đến nay, Quảng Ninh ưu tiên bố trí kinh phí sự nghiệp khoa học để triển khai hàng trăm nhiệm vụ khoa học và công nghệ, trong đó khoảng 20% nhiệm vụ trực tiếp phục vụ công tác bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Nhiều đề tài, dự án có tính ứng dụng cao đã được triển khai, như nghiên cứu tái chế chất thải rắn xây dựng để sản xuất vật liệu xây dựng; sử dụng phân bón hữu cơ công nghệ nano trong sản xuất nông nghiệp an toàn; tận dụng tro bay, xỉ đáy từ các nhà máy nhiệt điện làm vật liệu xây dựng. Các kết quả nghiên cứu này góp phần giảm thiểu lượng chất thải phát sinh, đồng thời tạo thêm giá trị kinh tế từ nguồn phụ phẩm.
Cùng với nghiên cứu, hạ tầng xử lý chất thải được tỉnh quan tâm đầu tư theo hướng hiện đại, đồng bộ. Nhiều khu xử lý chất thải cấp vùng, lò đốt rác sinh hoạt và dự án xử lý rác kết hợp phát điện đã và đang được triển khai, từng bước giải quyết áp lực rác thải gia tăng nhanh tại các khu đô thị, khu du lịch. Bên cạnh đó, các mô hình phân loại rác tại nguồn, tái chế và tái sử dụng được mở rộng, góp phần giảm lượng rác chôn lấp, nâng cao hiệu quả xử lý chất thải.
Ở khu vực nông thôn, tỉnh ưu tiên các giải pháp khoa học dễ áp dụng, phù hợp với điều kiện hộ gia đình. Mô hình ứng dụng chế phẩm vi sinh xử lý rác thải sinh hoạt hữu cơ đã cho thấy hiệu quả rõ rệt khi vừa giảm chi phí sinh hoạt, vừa tạo nguồn phân bón phục vụ sản xuất nông nghiệp, qua đó nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng dân cư.
Cán bộ kỹ thuật Nhà máy Nhiệt điện Đông Triều - TKV theo dõi số liệu của hệ thống quan trắc và truyền số liệu quan trắc môi trường tự động. Ảnh: Cường Vũ.
Ứng dụng khoa học công nghệ trong bảo vệ môi trường cũng được mở rộng sang lĩnh vực giao thông đô thị và du lịch. Quảng Ninh thúc đẩy sử dụng phương tiện giao thông thân thiện với môi trường, nhất là xe điện trong vận tải hành khách và tại các khu vực hạn chế phương tiện. Song song với đó, hệ thống chiếu sáng công cộng được chuyển đổi mạnh sang công nghệ LED kết hợp năng lượng mặt trời, góp phần tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải.
Một trong những điểm nhấn quan trọng là việc số hóa và hiện đại hóa mạng lưới quan trắc môi trường. Trên địa bàn tỉnh hiện có hàng trăm trạm quan trắc tự động, liên tục theo dõi chất lượng không khí, nước và nguồn thải. Hệ thống này cho phép cơ quan quản lý giám sát theo thời gian thực, kịp thời phát hiện các nguy cơ ô nhiễm, phục vụ hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm, đồng thời tạo nền tảng để ứng dụng các công cụ phân tích, dự báo và cảnh báo sớm.
Theo đại diện Sở NN&MT Quảng Ninh, ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường là nhiệm vụ xuyên suốt, lâu dài. Quảng Ninh kiên định quan điểm phát triển kinh tế phải gắn với bảo vệ môi trường, trong đó khoa học công nghệ là công cụ then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và kiểm soát ô nhiễm.
Không chỉ tập trung vào các giải pháp kỹ thuật, Quảng Ninh còn hướng tới mô hình phát triển dựa trên kinh tế tuần hoàn và khu công nghiệp xanh. Việc thúc đẩy các khu công nghiệp áp dụng tiêu chuẩn môi trường, tiết kiệm năng lượng, tái chế chất thải không chỉ góp phần giảm tác động tiêu cực đến môi trường mà còn nâng cao sức cạnh tranh, thu hút các dòng vốn đầu tư có chất lượng.
Việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ đã tạo ra những chuyển biến rõ nét trong công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh. Đây là nền tảng quan trọng để Quảng Ninh tiếp tục nâng cao chất lượng môi trường sống, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững trong giai đoạn tới.
