Huế hướng đến Net Zero: [Bài 1] Bước khởi đầu từ giao thông xanh

Năm 2023, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế cũ (nay là TP Huế) đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải trên địa bàn, nhằm phát triển hệ thống giao thông vận tải xanh hướng tới mục tiêu phát thải ròng khí nhà kính về 0 vào năm 2050.

Trong đó, TP Huế sẽ chuyển đổi phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông xanh, phấn đấu giai đoạn 2023 - 2030 từng bước chuyển đổi sử dụng các loại phương tiện giao thông cơ giới đường bộ sử dụng điện, mở rộng phối trộn, sử dụng 100% xăng E5 đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ. Phát triển hạ tầng sạc điện đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp… Từ đó đến nay, TP Huế đã đạt nhiều kết quả quan trọng, từng bước tiến tới mục tiêu Net Zero.

Giao thông bền vững để giảm phát thải

Những năm qua, nhằm giảm phát thải, TP Huế đang phát triển dịch vụ chia sẻ xe đạp công cộng, giúp người dân và du khách có thể thuê xe đạp ở nhiều điểm trong thành phố, tương tự như mô hình tại nhiều đô thị phát triển trên thế giới. Vì thế, Huế đã hình thành cơ sở hạ tầng giao thông dành cho xe đạp bài bản, xây dựng các tuyến đường xe đạp chuyên dụng, kết nối các khu vực trung tâm, trường học, bệnh viện và các điểm du lịch chính. Tại trung tâm thành phố hiện nay, các điểm, trạm xe đạp công cộng phủ khắp đường phố và các điểm di sản.

Lần đầu tiên đến Huế du lịch, chị Trần Thị Tiên (TP Đà Nẵng) cho hay, điều khiến chị ấn tượng không chỉ là cảnh quan đẹp, yên bình của cố đô mà còn là cách người dân và khách du lịch ưu tiên di chuyển bằng xe đạp hay xe điện.

“Ngoài đi xích lô trải nghiệm, mình đã không ngần ngại dùng xe đạp để di chuyển khắp các tuyến phố. Việc di chuyển bằng phương tiện xanh vừa tiện lợi, vừa giúp mình cảm nhận Huế một cách chậm rãi, trong lành hơn. Huế thật sự khác biệt - một thành phố di sản đang sống xanh, sống chậm và rất đáng để trở lại”, chị Tiên chia sẻ.

Tháng 7/2024, TP Huế thực hiện sơn kẻ vạch làn đường dành riêng cho xe đạp trên vỉa hè ở một số tuyến đường chính với tổng chiều dài gần 8km, biến Huế là thành phố đầu tiên của Việt Nam thực hiện việc dành một phần vỉa hè để làm đường cho xe đạp. Từ đó, người dân đã chủ động sở hữu xe đạp nhiều hơn, văn hóa đạp xe cũng dần hình thành.

Với lợi thế sở hữu các di sản văn hóa thế giới cùng nhiều cảnh đẹp, nhiều làng nghề, các sản phẩm đặc sản, việc dùng xe đạp làm phương tiện đi du lịch trải nghiệm là giải pháp lý tưởng cho du khách khi đến Huế. Không những thế, những chiếc xe buýt 2 tầng, xe điện cũng dần xuất hiện.

Tháng 4/2025, Điện Thái Hòa - công trình biểu tượng của triều Nguyễn thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế đã được Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC) trao chứng nhận công trình xanh LOTUS. Đây là lần đầu tiên một di sản văn hóa thế giới tại Việt Nam đạt tiêu chuẩn xanh, mở ra hướng đi mới trong công tác trùng tu và bảo tồn di sản theo hướng bền vững.

Ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho biết, với định hướng phát triển hệ thống giao thông công cộng theo hướng giao thông xanh, sắp tới, Trung tâm sẽ tiếp tục xây dựng phương án chỉnh trang, hoàn thiện hạ tầng, đưa vào vận hành khai thác tuyến xe đạp quanh Thượng Thành, Hộ Thành Hào và các điểm di tích khác, nhằm kết nối các điểm tham quan di tích với các điểm du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng.

Ngoài phương tiện để sử dụng trong du lịch, với sự hợp tác, hỗ trợ của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), TP Huế đã đạt được những kết quả tích cực trong lĩnh vực chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí metan của ngành giao thông vận tải.

Cụ thể, năm 2023, TP Huế đã tiếp nhận 6 xe tải điện 4 bánh chuyên dùng thu gom rác thải do UNDP tài trợ. Đây là cơ sở để nhân rộng, tiến tới thay thế dần các phương tiện thu gom rác thủ công, thay thế xe tải động cơ đốt trong nhằm giảm lao động nặng nhọc và độc hại trong lĩnh vực môi trường.

Hay, thực hiện Dự án thúc đẩy giao thông bằng điện nhằm phát triển giao thông xanh tại TP Huế của UNDP, Hội Liên hiệp Phụ nữ thành phố được lựa chọn là đơn vị thực hiện gói cung cấp các khoản vay ưu đãi hỗ trợ các cá nhân để mua xe đạp điện hoặc xe máy điện. Chương trình triển khai từ năm 2023, với số tiền cho vay 10 triệu đồng/hộ, lãi suất 0% và thời hạn vay là 18 tháng. Không chỉ được vay vốn, các hộ vay được tổ chức về lập kế hoạch, phương án sản xuất, kinh doanh, kỹ năng quản lý, sử dụng nguồn vốn vay theo hướng tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính.

Theo Sở Xây dựng TP Huế, hiện thành phố có 17 trạm đặt xe đạp chia sẻ cộng cộng (Hue Smart Bike) với 147 xe đạp, 31 trạm đặt xe đạp trợ lực công cộng (GCOO) với 283 phương tiện (Đại nội Huế có thêm 40 xe), hơn 600 xe taxi điện đang hoạt động, hơn 200 trạm sạc…

Từng bước đồng bộ các giải pháp  

Giao thông xanh là bước khởi đầu quan trọng hướng tới mục tiêu Huế Net Zero, góp phần giảm phát thải và xây dựng thành phố bền vững. Huế là một trong những địa phương có tiềm năng phát triển giao thông xanh rất lớn. Các đô thị trên địa bàn có phạm vi di chuyển với khoảng cách vừa tầm cho người sử dụng xe đạp, xe điện… Không khí Cố đô thì trong lành, môi trường xanh, sạch. Thời gian qua, TP Huế cũng đã tổ chức rất nhiều diễn đàn, hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia trong, ngoài nước để thảo luận những vấn đề liên quan đến chuyển đổi tăng trưởng xanh trong lĩnh vực giao thông vận tải.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu là điều không hề dễ dàng. Huế đang đối mặt với nhiều thách thức như nguồn vốn đầu tư hạn chế, hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, thói quen sử dụng phương tiện cá nhân của người dân và những chính sách khuyến khích chưa đủ mạnh. Vì vậy, cùng với tầm nhìn chiến lược đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng, nhằm tạo nên một hệ sinh thái giao thông bền vững thực sự.

Trao đổi với phóng viên, ông Cung Trọng Cường - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP Huế cho rằng, việc phát triển giao thông xanh và hệ thống giao thông công cộng như xe buýt, xe đạp công cộng, xe đạp điện, cùng với việc khuyến khích người dân sử dụng phương tiện thân thiện môi trường sẽ góp phần xây dựng một đô thị xanh, bền vững. Đây là giải pháp phù hợp trong bối cảnh mật độ phương tiện cá nhân tại khu vực trung tâm thành phố ngày càng gia tăng. Mô hình đô thị thông minh kết hợp di chuyển bằng phương tiện xanh không chỉ mang lại lợi ích thiết thực về kinh tế mà còn giúp giảm áp lực giao thông, tiết kiệm chi phí vận chuyển, hạn chế phát thải CO2 và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng.

Theo ông Cường, để thúc đẩy sự chuyển đổi sang xe đạp và các phương tiện thân thiện môi trường, chính quyền thành phố đang triển khai nhiều chương trình truyền thông và giáo dục cộng đồng về lợi ích của việc đi xe đạp đối với sức khỏe và môi trường. Các chiến dịch như “Ngày đi xe đạp” cùng những sự kiện kết hợp đạp xe và bảo vệ môi trường được tổ chức thường xuyên, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân và doanh nghiệp địa phương. Song song đó, thành phố sẽ quy hoạch và xây dựng hệ thống bãi đỗ xe đạp và các phương tiện phi cơ giới tại các khu vực trung tâm, gần điểm du lịch và bến xe công cộng, đồng thời phát triển hạ tầng thuận lợi cho người đi bộ, xe đạp và các phương tiện xanh, tạo nên một mạng lưới giao thông hiện đại, an toàn và thân thiện với môi trường, đây cũng là quan điểm xây dựng “thành phố vì người dân” của chính quyền thành phố.

Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú Tổ chức Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam chia sẻ, trong quá trình thực hiện Kế hoạch phát triển đô thị tăng trưởng xanh của TP Huế đến năm 2030, nhiều chính sách và chiến lược đã được ban hành. Đây là nền tảng quan trọng cho sự phát triển xanh, gắn kết với giá trị văn hóa và lịch sử độc đáo của Huế. Trong đó, việc khuyến khích đi bộ và đi xe đạp để giảm ùn tắc giao thông cũng như thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện điện và sử dụng năng lượng xanh đóng vai trò quan trọng trong việc giảm phát thải và thúc đẩy lối sống xanh của người dân, khách du lịch.

“Giao thông xanh kết hợp với kinh tế tuần hoàn sẽ mang lại cơ hội lớn để đạt mục tiêu phát triển đô thị các-bon thấp. Đối với Huế, cần xem xét các giải pháp giảm thiểu khai thác tài nguyên, giảm chất thải, kéo dài vòng đời xe điện và tạo việc làm mới. Để đảm bảo quá trình phát triển bền vững và tổng thể, cần phải có cách tiếp cận toàn diện, TP Huế cần xây dựng quy hoạch và kế hoạch tổng thể, tích hợp phát triển hạ tầng giao thông thân thiện môi trường. Ngoài ra, việc thực hiện các chính sách để quản lý, vận hành và khuyến khích các sáng kiến xanh bền vững là rất quan trọng”, bà Ramla Khalidi nhấn mạnh.

Theo ông Hoàng Hải Minh - Phó Chủ tịch UBND TP Huế, thành phố đang thực hiện song song cả 3 chiến lược đồng thời, gồm hoàn thiện thể chế, chính sách; thúc đẩy phát triển các loại hình giao thông xanh và chuyển đổi phương tiện điện cũng như thúc đẩy phát triển giao thông công cộng; phát triển hạ tầng giao thông xanh gồm xây dựng các tuyến đường dành người đi bộ, xe đạp, xây dựng không gian xanh, phát triển hệ thống xe đạp chia sẻ, trạm sạc, chuyển đổi pin cho xe máy điện giao hàng và từng bước thực hiện hoàn thiện hệ thống kết nối công cộng theo hướng đa phương thức và giảm phát thải.

“Thời gian tới, TP Huế tiếp tục đẩy mạnh triển khai đồng bộ các giải pháp giao thông xanh, từng bước xây dựng nền tảng vững chắc cho mục tiêu Huế Net Zero, phát triển đô thị xanh, bền vững”, ông Minh khẳng định.

Với quyết tâm chuyển đổi giao thông xanh, cụ thể hóa Kế hoạch triển khai thực hiện Quyết định số 876/QĐ-TTG ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải trên địa bàn, vào háng 7/2025, TP Huế đã ban hành thêm Kế hoạch từ năm 2025, các xe buýt đầu tư mới, thay thế phải sử dụng 100% điện, năng lượng xanh, áp dụng đối với các tuyến xe buýt đang hoạt động và các tuyến xe buýt đầu tư mới. Từ năm 2025 – 2030, phấn đấu 60% phương tiện taxi hoạt động kinh doanh trên địa bàn sử dụng ô tô điện, 30% phương tiện hoạt động kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng đầu tư mới, thay thế sử dụng ô tô điện.

Về hạ tầng trạm sạc cho xe điện dự kiến hết năm 2025 đảm bảo phát triển hệ thống hạ tầng trạm sạc đáp ứng nhu cầu cho xe ô tô điện tham gia hoạt động kinh doanh vận tải hành khách trên địa bàn thành phố. Đến hết năm 2030 phải hoàn thiện hệ thống hạ tầng trạm sạc cho xe ô tô điện trên phạm vi toàn thành phố (mỗi địa phương cấp xã/ phường có trạm sạc cho xe ô tô điện) đáp ứng nhu cầu sạc điện cho xe ô tô điện của các cá nhân, tổ chức tham gia giao thông trên địa bàn.