Giun đất còn gọi là trùn, Địa long, Thổ long, Khâu dẫn… tên khoa học lumbricus terrestris, có chiều dài khoảng 12 – 30cm; có nhiều loại khác nhau nhưng chỉ nói đến loại giun đất vẫn được đông y sử dụng làm thuốc trị liệu nhiều bệnh chứng, là vị thuốc quen thuộc được sử dụng lâu đời trong Đông y.
Theo các y thư cổ thì giun đất có vị mặn, tính hàn, quy vào các kinh Tỳ, Vi, Can, Thận. Có tác dụng thanh nhiệt, trấn kinh, lợi tiểu, giải độc, định suyễn; trị chứng nhiệt phát cuồng, kinh phong co giật, ho suyễn, bán thân bất toại, miệng mắt méo lệch, tiểu khó khăn, phong thấp đau nhức…
Ngày nay ở Trung Quốc đã dùng giun đất chế thành thuốc Địa long chú xạ dịch để trị hen suyễn, làm hạ huyết áp và ức chế sự co bóp của ruột non. Tuy nhiên trong giun đất còn chất gây co giật có tên gọi terrestro-lumbrolysin. Phải chăng nhờ chất này chứa trong giun đất mà trị được các chứng cấp mãn kinh phong theo nguyên lý lấy độc trị độc. Liều dùng trung bình cho dạng sắc là 6 – 12g/ngày còn dạng tán khô 2 – 4g/ngày. Song cũng tùy theo chứng bệnh mà việc bào chế giun đất cũng cần phải khác nhau.
Để tham khảo và áp dụng, dưới đây xin giới thiệu những phương thuốc trị liệu từ giun đất.
* Trị di chứng trúng phong (tai biến mạch máu não), biểu hiện liệt nửa người, miệng mắt méo lệch, khó nói, chảy nước dãi, tiểu không tự chủ… Dùng phương “Bổ dương hoàn ngũ thang” của Vương Thanh Nhiệm. Tác dụng bổ khí hoạt hoạt huyết hành ứ, tán trệ gồm: Hoàng kỳ 40g, quy vĩ 8g, xuyên khung 8g, địa long 8g, đào nhân 12g, hồng hoa 6g, xích thược 12g, sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.
* Trị sốt cao, co giật: Chọn lấy 1 phương.
- Địa long tán: Địa long 12g, toàn yết 4g, câu đằng 16g, kim ngân hoa 16g, liên kiều 12g, sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
- Hay: Địa long 12g, châu sa (thủy phi) 4g, tán bột làm hoàn, mỗi lần uống 4g, ngày 2 – 3 lần.
- Giun đất còn sống 160g, đường đỏ 40g giã nhuyễn, bọc vải đắp lên bụng dưới.
* Thuốc thanh phế bình suyễn: Thích hợp với chứng ho suyễn do hỏa nhiệt, thượng viêm như hen phế quản, trẻ ho gà.
- Lấy địa long 12g, sắc lấy nước uống, ngày 2 – 3 lần.
- Hoặc: Địa long sấy khô tán bột, ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 4g.
- Hay: Địa long và sinh cam thảo mỗi thứ đều có lượng bằng nhau, tán bột, ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 6g.
* Trị ung thư, hạ áp (trong Lâm sàng Thường dụng Trung dược thủ sách để tham khảo): Gồm địa long 40g, ngô công 40g, phong phòng (tổ ong) 40g, bồ công anh 40g, bản lam căn 40g, toàn yết 40g, xà thoát (xác rắn lột) 40g, bạch hoa xà thiệt thảo 320g, tất cả tán bột luyện mật làm hoàn, ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g.
