Cây trồng thích ứng với biến đổi khí hậu
Phía đông Gia Lai (tỉnh Bình Định cũ) là vùng đất nằm trong khu vực Duyên hải Nam Trung bộ, chịu ảnh hưởng trực tiếp của biến đổi khí hậu. Do tác động của biến đổi khí hậu, diện tích đất nông nghiệp ở đông Gia Lai bị mặn hóa ngày càng tăng. Theo thống kê, diện tích đất nhiễm mặn của phía đông Gia Lai có 12.759 ha; trong đó, đất nhiễm mặn trung bình và ít là 9.618 ha, chiếm 1,6% diện tích đất tự nhiên và chiếm 75,4% diện tích đất nhiễm mặn.
Theo TS Phạm Vũ Bảo, Phó Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Duyên hải Nam Trung bộ (ASISOV), đây là loại đất đang được nông dân các địa phương ven biển canh tác để đa dạng hóa cây trồng nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trên đơn vị đất canh tác, cây lạc (đậu phộng) là một trong những đối tượng cây trồng được nông dân lựa chọn. Tuy nhiên, trước khi có giống lạc chịu mặn, nhiều nông dân vẫn loay hoay với những giống cũ, cho năng suất thấp và chất lượng hạn chế. Đây chính là lúc thông tin khoa học và tập huấn kỹ thuật trở thành yếu tố quyết định giúp nông dân thay đổi cách canh tác.
Phía đông Gia Lai là một trong những địa phương có nhiều diện tích trồng lạc nhất vùng Duyên hải Nam Trung bộ. Nếu như năm 2015 vùng này có 8.713 ha đất trồng lạc thì đến năm 2020 diện tích này đã tăng lên 9.842 ha và hiện đã trên 10.000 ha. Theo kế hoạch, diện tích trồng lạc ở vùng đông Gia Lai sẽ tăng đến 16.000 ha trong những năm đến. Cây lạc ở phía đông Gia Lai được trồng tập trung tại các huyện Phù Cát, Phù Mỹ, Tây Sơn (tỉnh Bình Định cũ); lạc chủ yếu được trồng trên chân đất phù sa, đất xám, đất xám bạc màu và đất cát ở các địa phương giáp ranh với biển.
Nhận thấy nhu cầu bức thiết của người dân về giống lạc thích ứng với đất mặn, từ năm 2014, ASISOV đã tiến hành nghiên cứu, chọn tạo ra giống lạc chịu mặn và kháng bệnh héo xanh LDH.09. TS Phạm Vũ Bảo, Phó Viện trưởng ASISOV cho biết: Giống lạc LDH.09 được tạo ra từ tổ hợp lai đơn ICG20x9205-H1 và chọn lọc dòng theo phương pháp phả hệ. Giống lạc LDH.09 phù hợp để sản xuất trên đất mặn ít đến mặn trung bình, kháng trung bình với bệnh héo xanh; năng suất cao và quả to, tạo lợi thế khi tham gia vào chuỗi cung ứng lạc ăn tươi cho tiêu dùng nội địa.
Giống lạc LDH.09 mang đến cho nông dân ven biển cơ hội thoát nghèo. Ảnh:Vũ Đình Thung.
Đặc biệt, song song với việc nghiên cứu giống mới, ASISOV đã triển khai nhiều chương trình chuyển giao thông tin, tập huấn kỹ thuật canh tác cho nông dân vùng ven biển. Từ việc phổ biến thông tin về giống lạc mới, hướng dẫn cách chọn giống, cải tạo đất, bón phân đúng quy trình đến phương pháp phòng trừ sâu bệnh, nông dân dần được trang bị kiến thức để áp dụng hiệu quả giống lạc LDH.09 vào sản xuất. Theo TS Phạm Vũ Bảo, quy trình này không chỉ là thông tin khoa học đơn thuần, mà còn là công cụ giúp nông dân thoát nghèo thông qua việc nâng cao hiệu quả kinh tế và giảm rủi ro canh tác.
Giống lạc LDH.09 được sản xuất khảo nghiệm ở vùng Duyên hải Nam Trung bộ từ năm 2014, năm 2017 được công nhận giống sản xuất thử. Đến năm 2019 được Bộ NN-PTNT cũ (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phê duyệt cho triển khai dự án “Sản xuất thử nghiệm giống lạc LDH.09 tại vùng ven biển Nam Trung bộ”. Sau đó, ASISOV đã tiến hành sản xuất thử tại các tỉnh Bình Định, Quảng Ngãi, Khánh Hòa và Quảng Nam (cũ) và đến năm 2021 được Cục Trồng trọt chấp nhận tự công bố lưu hành giống mới.
“Giống lạc LDH.09 đã hoàn thiện quy trình giống mới đáp ứng tiêu chí nông nghiệp thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu (CSA) bao gồm: Nâng cao năng suất và hiệu quả bền vững, giảm thiểu phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu”, TS Phạm Vũ Bảo chia sẻ.
Giống lạc giúp nông dân giảm nghèo
Giống lạc LDH.09 đã cho nông dân vùng ven biển thuộc xã Cát Hải (huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định cũ), nay là xã Cát Tiến (Gia Lai) cơ hội thoát nghèo, có cuộc sống ổn định.
Theo ông Nguyễn Văn Hưng, Bí thư Đảng ủy xã Cát Tiến (Gia Lai), từ năm 2002 trở về trước, dù xã Cát Hải (cũ) là vùng quê thuần nông, nhưng trên địa bàn chỉ có một hồ chứa nước nhỏ tại thôn Tân Thắng chỉ tưới được khoảng 40 ha lúa; một hồ chứa khác ở thôn Vĩnh Hội còn nhỏ hơn chỉ tưới được chừng 10 ha. Hàng trăm ha đất canh tác lúa còn lại đều ăn nước trời. Do đó, nông dân ở địa phương này mỗi năm chỉ làm được một vụ lúa đông xuân mà năng suất rất thấp, không quá 45 tạ/ha, người dân chẳng đủ gạo ăn.
Từ năm 2003, nhờ tiếp nhận thông tin về chuyển đổi cây trồng, nông dân Cát Hải đã mạnh dạn chuyển sang trồng lạc, diện tích trồng lạc nhanh chóng tăng lên gần 400 ha, năng suất bình quân 36 tạ/ha, góp phần nâng cao thu nhập và ổn định đời sống.
Theo TS Phạm Vũ Bảo, giống lạc LDH.09 thích ứng trên đất nhiễm mặn ở vùng đất sản xuất nông nghiệp ven biển, năng suất cao hơn từ 14-18% so với các giống lạc truyền thống; lạc LDH.09 có quả to, phù hợp tham gia chuỗi cung ứng lạc ăn tươi, kháng bệnh héo xanh nên giảm số lần phun thuốc bảo vệ thực vật.
Đồng thời, nhờ các buổi tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật canh tác, nông dân đã biết cách áp dụng giống mới theo quy trình chuẩn, từ việc cải tạo đất, bón phân, chăm sóc đến thu hoạch. Thông tin khoa học trở thành “vũ khí” để nâng cao hiệu quả kinh tế và giảm rủi ro, đồng thời thay đổi nhận thức của người dân về nông nghiệp thông minh.
Giống lạc LDH.09 chịu mặn, cho năng suất cao, kháng bệnh héo xanh, quả to, lợi thế khi tham gia vào chuỗi cung ứng lạc ăn tươi cho tiêu dùng nội địa. Ảnh: Vũ Đình Thung.
Cũng theo TS Bảo, nhờ khả năng thích ứng nên giống lạc LDH.09 được sử dụng canh tác trên chân đất nhiễm mặn chuyển đổi từ 1 vụ lúa/năm sang sản xuất 2 vụ lạc/năm hoặc 2 vụ lạc+1 vụ hành/năm giúp tăng hệ số sử dụng đất lên 2-3 lần, lợi nhuận tăng thêm trên 80 triệu đồng/ha/năm. Hiện nay, diện tích sản xuất giống lạc LDH09 ở vùng Duyên hải Nam Trung bộ đạt khoảng 800 ha/năm, mang lại lợi nhuận tăng thêm khoảng 64 tỷ đồng/năm.
“Ngoài hiệu quả về kinh tế, việc sản xuất giống lạc mới LDH.09 với quy trình canh tác tổng hợp trên đất lúa kém hiệu quả ở vùng đất nhiễm mặn còn góp phần bảo vệ môi trường đất canh tác nhờ phương thức canh tác hợp lý”, TS Phạm Vũ Bảo, Phó Viện trưởng ASSOV chia sẻ.
Có thể nói, giống lạc LDH.09 và quy trình chuyển giao kỹ thuật đi kèm đã giúp nông dân vùng ven biển Gia Lai tiếp cận thông tin, nâng cao kiến thức nông nghiệp và áp dụng vào thực tiễn, từ đó tăng thu nhập, nâng cao năng lực sản xuất và thoát nghèo bền vững.
