Giấc mơ Đoàn Nguyên Đức

Ông Đoàn Nguyên Đức, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Hoàng Anh Gia Lai, đồng ý hẹn gặp tôi vào lúc 4 giờ chiều. Và đúng cái giờ ấy, chiếc xe 7 chỗ với loang lổ đất đỏ vương trên thân đỗ xịch trước cửa căn Nhà Tròn - Quán cà phê Ông Bầu, nằm ở trung tâm khu Học viện bóng đá LPBank HAGL.

Ông bước xuống xe, thoăn thoắt đi vào trong và bắt tay tôi. “Không quay phim chụp ảnh gì nhé. Tôi vừa đi vườn về, ăn mặc xuềnh xoàng. Cần hình ảnh gì thì nói anh em gửi, nhiều lắm”, ông nói, khi thấy máy chụp ảnh để sẵn trên bàn, máy quay cũng đã dựng sẵn.

Vẫn là phong thái vốn có của ông tỷ phú quê xứ “nẫu”: Nhanh nhẹn, dứt khoát, ông đi thẳng vào vấn đề khi được hỏi về dự án 10.000 ha cà phê mà Hoàng Anh Gia Lai đang triển khai.

Xin được giới thiệu đến bạn đọc cuộc trò chuyện giữa phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường với ông Đoàn Nguyên Đức.

Nguyên nhân từ đâu mà Hoàng Anh Gia Lai lại chọn cây cà phê, và với một diện tích lớn như vậy, thưa ông?

Thứ nhất, Hoàng Anh Gia Lai là một tập đoàn chuyên về nông nghiệp, bắt đầu đi theo nông nghiệp từ năm 2008, đến nay đã gần 20 năm. Quá trình này, Hoàng Anh Gia Lai đã đầu tư trồng rất nhiều loại cây như cao su, cọ dầu và các loại cây khác... Thành công có, mà thất bại cũng nhiều. Đến năm 2016, Hoàng Anh Gia Lai đã tái cấu trúc lại, chuyển qua hướng mới. Nhưng vẫn là nông nghiệp, tập trung cho các loại cây thiết yếu như chuối, sầu riêng, mắc ca, và mới đây nhất là cây cà phê.

Còn vì sao lại chọn cây cà phê ư? Vì nó là cây thiết yếu, và đặc biệt thiết yếu với không ít quốc gia trên thế giới. Quyết định đầu tư 10.000 ha cà phê là có lý do riêng. Trong quá trình làm nông nghiệp từ năm 2008, Hoàng Anh Gia Lai cũng đã tiếp cận và đầu tư gần như sớm nhất vào Lào, biết được rất rõ chính sách cũng như tiềm năng đất đai của Lào.

Từ khi đầu tư tại Lào với 7.000 ha chuối, 2.000 ha sầu riêng, rồi dâu tằm tơ... Hoàng Anh Gia Lai nhìn thấy rất rõ tiềm năng của cây cà phê tại đất nước này, cụ thể là tại cao nguyên Boloven, chứ không phải chỗ nào trên đất Lào cũng trồng được cà phê.

Được sự hỗ trợ của chính phủ Lào, Hoàng Anh Gia Lai tiếp tục đầu tư vào mảng cà phê vì đây là vùng đất rất thích hợp với cây cà phê Arabica, bởi cao nguyên Boloven nằm ở độ cao 1.000 mét trở lên, với đất đỏ bazan, với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng tương đồng hoàn toàn với những vùng trồng cà phê ở Gia Lai, thậm chí còn tốt hơn...

Với những thuận lợi như trên, Hoàng Anh Gia Lai quyết định đầu tư 10.000 ha cà phê, trong đó Lào chiếm 80% và Việt Nam chiếm 20% diện tích. Kế hoạch này bắt đầu triển khai từ tháng 6/2025, đến thời điểm hiện tại đã trồng được 3.000 ha, 7.000 ha còn lại sẽ thực hiện trong 2 năm 2026-2027. Đây là một dự án lớn đối với tập đoàn, tôi nghĩ là đối với chính phủ Lào nữa bởi dự án sẽ giải quyết việc làm rất lớn với người dân địa phương. Cụ thể, 10.000 ha cà phê sẽ giải quyết việc làm trên 10.000 lao động trực tiếp. Tóm lại là, với Hoàng Anh Gia Lai, 10.000 ha là không khó lắm, có đủ khả năng để thực hiện. 

Có một điều chắc chắn là khi đầu tư dự án 10.000 ha cà phê, Hoàng Anh Gia Lai sẽ đi theo hướng sản xuất hữu cơ bền vững, hướng đến những chứng nhận cao nhất mà những thị khó tính đang đòi hỏi. Ông có thể chia sẻ thêm về vấn đề này?

Làm nông nghiệp bây giờ mà không hướng tới 4 chữ “hữu cơ bền vững” là... không bền vững. Phải “hữu cơ bền vững” ngay từ khâu đầu tiên là xử lý đất, rồi đến giống, phân bón, nước tưới, thu hái và chế biến, bảo quản.

Ông Phan Việt Hà, Phó Viện trưởng phụ trách WASI cho biết: “Viện đồng hành và sẽ tiếp tục cùng Hoàng Anh Gia Lai trong toàn bộ chuỗi giá trị, từ khâu giống, kỹ thuật đến quy trình canh tác, hướng đến xây dựng mô hình phát triển cà phê năng suất cao, bền vững và mang tính lan tỏa”.

Đất thì như tôi đã nói ở trên. Còn về giống, Hoàng Anh Gia Lai tin tưởng tuyệt đối vào Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm Nghiệp Tây Nguyên (WASI, thường gọi là Viện Eakmat vì tên trước đây là Viện Nghiên cứu cà phê Eakmat). Vì hiện tại ở Việt Nam, đây là viện duy nhất nghiên cứu về cà phê lâu năm và đã thành công rất rõ. Mới đây, Hoàng Anh Gia Lai vừa ký hợp tác với Viện Eakmat, cung cấp 30 triệu cây giống cà phê, đủ để trồng cho dự án còn lại là 7.000 ha.

Cũng cần nói thêm rằng, trong khuôn khổ dự án này, Hoàng Anh Gia Lai đã trồng được 3.000 ha ở huyện Paksong, tỉnh Champasack, mà cụ thể là tại cao nguyên Boloven của Lào.

Nói về phân bón, hiện tại, Hoàng Anh Gia Lai đang tiến hành xây dựng 3 nhà máy phân hữu cơ, 2 nhà máy ở Lào và 1 nhà máy ở Việt Nam. Thế mạnh của chúng tôi là đang sở hữu một đàn đại gia súc với heo, gà, chăn nuôi tằm... Khi kết hợp với vỏ trấu cà phê, đây sẽ là nguồn phân bón hữu cơ vô tận. Chưa kể vườn chuối 7.000 ha sẽ trả lại cho đất nguồn phân bón rất lớn.

Kỹ thuật ư? Đã có “ông bạn lớn” là Viện Eakmat. Còn nước tưới, ở cao nguyên Boloven không lo vấn đề này. Nói tóm lại, đây sẽ là một dự án nông nghiệp tuần hoàn tiêu biểu.

Còn về nguồn tài chính phục vụ dự án, thưa ông?

Phục vụ cho 10.000 ha cà phê cần khoảng 5.000 tỷ đồng, Hoàng Anh Gia Lai sẽ huy động trong 3 năm, năm đầu tiên đã xong. Còn khoảng 3.000 tỷ nữa sẽ thực hiện trong hai năm 2026-2027, điều này hoàn toàn không khó.

Hiện tại, mỗi năm lợi nhuận của Hoàng Anh Gia Lai từ 1.500-2.000 tỷ đồng trở lên. Dự kiến năm 2025, lợi nhuận của chúng tôi sâu đến 1.500 tỷ, kế hoạch đến 2026 lợi nhuận sẽ lên tới 2.500-3.000 tỷ, tiếp tục  năm 2027 sẽ tăng lên.

Như vậy, nguồn vốn để đầu tư cho dự án này chính là từ lợi nhuận của những năm trước, dùng để tái đầu tư cho năm tiếp theo, hoàn toàn không sử dụng vốn vay. Nói tóm lại, có 3 phương án tài chính cho dự án này, gồm từ lợi nhuận kinh doanh, từ thị trường tài chính và vay vốn ngân hàng.

Hoàng Anh Gia Lai sẽ lựa chọn phương án đầu tiên và nếu thiếu thì sẽ huy động thị trường tài chính. Còn vốn vay chỉ là phương án dự phòng, bởi theo chúng tôi, đầu tư bằng vốn vay thì khó mà bền vững được.

Để hướng đến một thương hiệu cà phê mang tên “Cà phê Hoàng Anh Gia Lai”, không thể không nhắc đến việc xây dựng nhà máy chế biến hiện đại, thưa ông?

Việc xây dựng nhà máy chế biến, trước mắt, giai đoạn 2026-2027 sẽ xây dựng 2 nhà máy tại Lào, mỗi nhà máy có công suất khoảng 1.500 tấn/ngày. Nguồn vốn cho việc xây dựng nhà máy chế biến tại Lào chỉ khoảng vài trăm tỷ đồng chứ không lớn. Ở Việt Nam sẽ xây dựng 1 nhà máy.

Làm ra hạt cà phê chất lượng cao nhưng không có nhà máy chế biến hiện đại thì không thể có một sản phẩm cà phê tốt được. Trong khi các nhà máy chế biến cà phê của Hoàng Anh Gia Lai đều được ứng dụng công nghệ chế biến ướt. Khâu thu hoạch, buộc phải đạt tỷ lệ quả chín cao.

Cà phê của chúng tôi được trồng ở độ cao trên 1.000 mét, tất cả đều được chăm sóc theo một quy trình giống nhau, sẽ cho ra một sản phẩm cực kỳ đồng đều, chất lượng cực kỳ tốt.

Đấy là một lợi thế để làm thương hiệu.

Ông có thể chia sẻ về kế hoạch xuất khẩu cũng như dự kiến lợi nhuận?

Cà phê là sản phẩm mà cả thế giới đều dùng. Hiện đang có sàn giao dịch ở London và New York. Có thể bán bất cứ lúc nào, sản lượng gần như không hạn chế, xuất bao nhiêu cũng hết nên việc đầu ra của cà phê không bao giờ lo. Tuy nhiên, giá cả là do thị trường thế giới quy định trên sàn, chúng ta không quyết định được.

Về việc xuất khẩu cà phê mang thương hiệu “Cà phê Hoàng Anh Gia Lai”, khi có 10.000 ha, với năng suất bình quân 5-6 tấn nhân/ha, sẽ có sản lượng 50.000-60.000 tấn. Tất nhiên là toàn bộ sản phẩm cà phê mang thương hiệu “Cà phê Hoàng Anh Gia Lai” đều đủ tiêu chuẩn xuất khẩu, lý do như tôi đã nói ở trên, đó là chất lượng. Giá thì do thị trường quy định. Hiện tại, cà phê Robusta của Gia Lai có giá 4.500 USD/tấn, cà phê Arabica có giá 9.000 USD/tấn, tất nhiên là phải được chế biến ướt.

Dự kiến, đến tháng 10/2027 sẽ bắt đầu thu năm đầu tiên. Tùy theo diễn biến của thị trường, còn nếu tính theo giá thu mua hiện tại, Hoàng Anh Gia Lai sẽ thu về khoảng 600 triệu USD/năm, trên diện tích 10.000 ha này.

Một vấn đề cũng không kém phần quan trọng, thưa ông, đó là dự án sẽ cần một nguồn lực lao động như thế nào?

Như tôi đã nói, dự án sẽ tạo công ăn việc làm cho khoảng 10.000 lao động trực tiếp. Bên cạnh đó, cần phải có một đội ngũ kỹ sư nông nghiệp đủ mạnh, cả về quân số lẫn kiến thức và kinh nghiệm. Bình quân 50 ha phải có 1 kỹ sư phụ trách kỹ thuật, 10.000 ha cần phải có mấy trăm kỹ sư. Tất nhiên, kỹ sư phải có trình độ cao. Nếu làm nông nghiệp công nghệ cao, tất cả các khâu như tưới nước, bón phân đều áp dụng công nghệ tiên tiến, do vậy, đội ngũ kỹ sư phải đáp ứng được tất cả những yêu cầu này.

Cuối buổi trò chuyện, ông Đoàn Nguyên Đức chia sẻ thêm: Hoàng Anh Gia Lai là doanh nghiệp nằm trên mảnh đất cà phê, đúng ra việc trồng cà phê phải làm từ cách đây nhiều năm chứ không phải đến bây giờ mới làm. Nhưng trước kia theo cây cao su quá dài, từ 2008 đến 2016 mới bỏ cao su khi cây này gặp phải thất bại.

Khi tái cấu trúc lại, Hoàng Anh Gia Lai chọn cây chuối, vì cây chuối là cây ngắn ngày. Chính cây ngắn ngày này đã tái tạo dần đều và cứu được công ty. Bây giờ công ty đã ổn định về mọi mặt, trong đó tài chính được xem là vấn đề lớn. Bởi vậy công ty bắt đầu tính đến cây cà phê, hướng cà phê đến sự bền vững và lâu dài. Cây chuối là cây cứu được Hoàng Anh Gia Lai nhưng trong tương lai, cà phê mới là số một.

Trong vòng 2-3 năm nữa, cà phê sẽ là cây đứng đầu, sau đó mới đến sầu riêng. Cây chuối hiện đang ở ngôi đầu, nhưng khi cà phê cho thu hoạch thì chuối sẽ xuống hàng thứ 4.

Kết thúc cuộc trò chuyện, tôi hỏi thêm: “Với dự án 10.000 ha cà phê này, ông có nắm chắc phần thắng?”. Ông Đoàn Nguyên Đức trả lời: “Anh xem nông dân trồng cà phê có ai lỗ không? Ai cũng giàu cả! Hoàng Anh Gia Lai làm sẽ chẳng bao giờ lỗ được. Vì tôi đã tính rất kỹ, cà phê xuống 30.000 đồng/kg vẫn chưa lỗ, trong khi hiện tại đang giá 120.000-140.000 đồng/kg”.