Hiện đang là thời vụ sản xuất muối, thế nhưng đi dọc theo các tuyến đường bờ vùng, bờ thửa trên các cánh đồng muối thôn Lệ Uyên, xã Xuân Phương (Thị xã Sông Cầu, Phú Yên), diêm dân vẫn chưa ra đồng xới ruộng, đầm da ruộng muối. Vùng muối Lệ Uyên rộng 40ha, những ruộng muối, nước lênh láng, bờ ruộng chìm sâu dưới nước. Trước đây, thời điểm này, diêm dân đã be bờ, ngăn mặn.
Khó khăn vẫn đang mãi đeo đẳng diêm dân làm muối ở Phú Yên. Ảnh: MHN.
Ông Bùi Văn Vinh ở thôn Lệ Uyên nhìn ruộng muối trước nhà, xót xa: Mấy năm nay, diêm dân ở đây làm ăn thất bại, muối làm ra bị thương ép giá. Thương lái trừ đầu, trừ đuôi, có lúc muối yếu nắng bán 100 bao muối (50kg/bao), họ trừ bì gần nửa tấn muối, họ nói lý do muối yếu nắng khi hầm bốc hơi, thành phẩm muối hầm đạt thấp. Tính ra ngày công lao động không quá 40.000 đồng/người.
Cạnh đó, chòi muối của ông Nguyễn Văn Dũng qua mùa mưa gió bạt che chắn rách te tua, đến giờ ông chưa mua bạt mới làm lại. Ông Dũng cho hay: Mấy hôm nay, nhiều người ở trong xóm kêu sang lại ruộng muối nhưng không ai nhận vì muối hạ giá dẫn đến công lao động thấp. Lo ngại muối làm ra không phải bán được, muối cũ năm ngoái còn tồn chất đầy đường nên diêm dân chưa thể ra ruộng làm muối.
Tại vùng muối Tuyết Diêm, vùng muối lớn nhất của Thị xã Sông Cầu, nước biển kết tinh thành hạt muối trắng tinh khiết như tuyết lại mặm mà, nổi tiếng khắp cả nước. Những hạt muối trắng tinh không thể thiếu trong bữa ăn của mỗi gia đình phải trải qua một quá trình công phu. Ông Phan Văn Minh, một người làm muối ở Tuyết Diêm chia sẻ: Ngày công lao động như hiện nay (40.000 đồng/người), nếu thuê công gánh muối từ ruộng vào bờ, còn lại người làm muối chỉ thu về 30.000 đồng/ngày, thảm lắm!
Thiếu vốn đầu tư, phấn lớn diêm dẫn vẫn phải bám với nghề làm muối thu nhập thấp bằng công nghệ cũ. Ảnh: Hoài Nam.
Những những năm gần đây, diêm dân đã áp dụng sản xuất muối chất lượng cao bằng phương pháp trải bạt nhựa (muối sạch) trên sân kết tinh. Phương pháp này không chỉ cho năng suất gấp đôi mà muối cũng được bán với giá cao hơn so với phương pháp sản xuất truyền thống vì chất lượng tốt hơn. Tuy vậy, ông Nguyễn Tiến Duy, Giám đốc HTX Muối Tuyết Diêm cho hay: Diêm dân chủ yếu sản xuất muối theo phương thức thủ công, không có nhiều diêm dân áp dụng phương pháp này bởi chi phí đầu tư vượt quá khả năng của phần đông bà con.
Bởi chỉ tính riêng chi phí đầu tư trải bạt nhựa lát nền 1.000m2, bà con phải đầu tư 50 triệu đồng. Chính vì thế, tổng diện tích sản xuất muối toàn thị xã Sông Cầu có hơn 180 ha thì diện tích muối áp dụng công nghệ phơi nước trên nền ô trải bạt chỉ mới 13,5ha.
Cũng theo ông Duy, đối với diêm dân, mọi trang trải chi phí sản xuất, sinh hoạt gia đình đều trông chờ vào muối. Trừ một ít cá nhân có điều kiện, thường sau vụ muối nếu giá thấp thì họ trữ lại chờ giá cao mới bán, còn lại hầu hết diêm dân đều bán hết để có tiền chi trả nhân công cũng như các trang trải khác trong gia đình.
Những lao động trẻ, khỏe ở quê muối đã lần lượt đi nơi khác làm ăn, bỏ lại đa phần chỉ là lao động nữ, cao tuổi. Ảnh: MHN.
“Nhiều năm trở lại đây, nghề làm muối bấp bênh, rất nhiều gia đình đã không trụ lại được với nghề truyền thống. Nhiều thanh niên rời bỏ đồng muối, vào các tỉnh phía Nam làm việc nên tìm nhân công để phục vụ sản xuất khi vào vụ muối cũng rất khó khăn. Những người ở lại gắn bó với nghề muối đến nay đều là người lớn tuổi”, ông Duy nói.
Thực hiện tái cơ cấu ngành muối, UBND tỉnh Phú Yên đã phê duyệt Đề án Nâng cao giá trị sản xuất và chế biến muối giai đoạn 2021 - 2030. Theo đó đến năm 2025, diện tích muối trải bạt trên vùng sản xuất muối Tuyết Diêm thuộc xã Xuân Bình lên 90 ha, chiếm 50% diện tích sản xuất muối; sản lượng muối sạch đạt 18.000 tấn, chiếm 80% sản lượng muối toàn Thị Sông Cầu.
