Cụ rùa qua đời, có nên tiến hành cải tạo tổng thể hồ Gươm?

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, từ năm 1992 đến nay, Hà Nội đã hai lần tiến hành nạo vét, cải tạo hồ Gươm với quy mô tương đối lớn. Lần đầu tiên vào đầu năm 1992 khi Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn (Bộ Xây dựng) đề xuất dùng máy HB16 của Liên Xô (cũ) với công suất 1.380 m3/ngày đêm cuốc khoảng 100.000m3 bùn, rồi sau đó bơm nước sông Hồng vào hồ.

Lo ngại đến đời sống cụ Rùa, xáo trộn hệ sinh thái của hồ đã tồn tại hàng ngàn năm, từ đó sẽ mất đi màu xanh vốn có của hồ Gươm, PGS.TS Hà Đình Đức đã viết tờ trình lên Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ). Ý kiến của ông đã có sự đồng thuận của Ủy ban Môi trường Thủ đô, Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật, nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc, GS.TS Động vật học Đào Văn Tiến.

PGS.TS Hà Đình Đức

Ngày 3/3/1992, Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng (nay là Văn phòng Chính phủ) đã có công văn số 753/KG gửi Bộ Xây dựng và Ủy ban Khoa học Nhà nước, UBND TP. Hà Nội và PGS.TS Hà Đình Đức, yêu cầu chưa tiến hành nạo vét lòng hồ Hoàn Kiếm. Bộ Xây dựng và Ủy ban Khoa học Nhà nước, gặp và làm việc cụ thể với PGS.TS Hà Đình Đức và các cơ quan liên quan về việc bảo vệ loài rùa đang sống trong hồ Hoàn Kiếm.

Cuối cùng, phương án dùng máy HB16 để nạo vét được thay thế bằng phương pháp thủ công. Theo đó, từ ngày 17/9 - 15/11/1993, Cty Thoát nước Hà Nội đã nạo vét, trục vớt và chuyển đi trên 7.000m3 bùn và phế thải.

Công bố tài liệu nghiên cứu trên báo chí thời bấy giờ, GS.TS Cao Văn Sung, Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật (Viện Khoa học xã hội Việt Nam) khẳng định, việc mỗi năm Hà Nội nạo vét khoảng 5.000m3 sẽ không ảnh hưởng tới môi trường và đặc biệt là vẫn giữ được màu xanh như cũ của hồ Gươm.

Nên cải tạo hồ Gươm mỗi năm khoảng 10.000m2

Lần cải tạo, nạo vét gần đây nhất là tháng 11/2009 bằng công nghệ hút tách bùn của Đức với diện tích nạo vét khoảng 1.000m2. Đây là một trong những công nghệ nạo vét hiện đại bậc nhất hiện nay bởi không phải hút cạn nước và không gây ảnh hưởng xáo trộn quá lớn tới hệ sinh thái trong hồ.

Sau khi cụ Rùa qua đời vào ngày 19/1/2016, nhiều chuyên gia, nhà khoa học xới lại việc nạo vét, cải tạo tổng thể hồ Gươm với quy mô lớn, bởi thực trạng nguồn nước hồ Gươm hiện vẫn bị ô nhiễm. Đặc biệt, sau cải tạo có nên đưa rùa hồ Đồng Mô về thả tại hồ Gươm hay không?

Trao đổi với chúng tôi, PGS.TS Hà Đình Đức, một nhà nghiên cứu gắn bó mật thiết với hồ Gươm và cụ Rùa từ nhiều thập niên nay cho rằng, việc cải tạo hồ Gươm hàng năm là rất cần thiết. Tuy nhiên, theo PGS.TS Hà Đình Đức, nói đến hồ Gươm không chỉ nói đến cụ Rùa mà trong hồ còn có một hệ sinh thái rất đa dạng phải mất hàng nghìn năm mới hình thành nên, đặc biệt là một số loại tảo mà không hồ nào có.

“Tổng diện tích hồ Gươm vào khoảng 114.000m2, theo ý kiến của tôi hàng năm Hà Nội nên cải tạo khoảng 10.000m2, không nên làm quy mô quá lớn bởi sẽ làm thay đổi môi trường nước và hệ vi tảo trong đó. Công nghệ cải tạo tốt nhất hiện nay vẫn là hút tách bùn của Đức”, PGS.TS Hà Đình Đức chia sẻ.

Rùa Đồng Mô (Ảnh: PGS.TS Hà Đình Đức)

Còn về phương án đưa rùa Đồng Mô về thả tại hồ Gươm, PGS.TS Hà Đình Đức cho rằng, không nên bởi cụ Rùa gắn với truyền thuyết vua Lê trả gươm (mới có tên gọi hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm). Hơn nữa, cụ Rùa Hồ Gươm về hình thái hoàn toàn khác rùa Đồng Mô. Trong khi cụ Rùa hồ Gươm mõm ngắn, mắt to, da vàng tươi thì rùa Đồng Mô mõm nhọn, mắt bé, da loang lổ như da cá chạch chấu.

Hơn nữa, theo PGS.TS Hà Đình Đức, hồ Đồng Mô rất sâu, đáy hồ phức tạp và rộng hơn hồ Gươm gấp cả chục lần, để bắt được rùa Đồng Mô không hề đơn giản.