Nông nhàn quanh năm
Sáng hôm đó, ông Hoàng Văn Chiến ở xã Chuyên Mỹ (TP Hà Nội) mặc chiếc quần soóc, áo phông, đội mũ đi thăm đồng mà như đi dạo. Gặp mấy bà đạp xe cũng đi thăm đồng họ dừng lại nói cười rôm rả. Ông năm nay đã hơn 60 tuổi nhưng vẫn cấy hơn 1 ha lúa- điều mà khi còn thanh niên một mình cày cùng con trâu mộng ông cũng không thể tưởng tượng được. Tất cả là nhờ vào cơ giới hóa đồng bộ, ít khi phải động đến chân tay. Vụ xuân rồi sau khi bán thóc, ông đã lãi được khoảng hơn 30 triệu đồng.
Ông Đặng Hữu Chỉnh- Giám đốc HTX Nông nghiệp Phú Nghĩa cho biết đơn vị đang có 450 ha đất lúa. Đa số các công đoạn nặng nhọc, độc hại nhất của nghề nông đã được giải phóng bằng máy móc: làm đất được 100%, mạ khay cấy máy được 80%, phun thuốc BVTV bằng drone được 100%, gặt máy được 100%. Những khâu cơ giới hóa như làm đất, gặt thì Phú Nghĩa làm đã từ lâu, còn phun thuốc bằng drone và nhất là mạ khay cấy máy thì mới thực hiện.
Mạ khay cấy máy giúp các hộ nông dân chủ động khắc phục được ảnh hưởng do thời tiết, nhất là với vụ xuân, khi gặp tình huống rét đậm, rét hại kéo dài. Thêm vào đó, mạ khay cấy máy còn dễ dàng trong việc chăm sóc. Nhờ cấy nông bằng mạ non, mật độ thưa mà cây lúa đẻ khỏe, phát triển theo hiệu ứng hàng biên, ruộng thêm thông thoáng ít sâu bệnh, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, góp phần bảo vệ môi trường.
Cán bộ khuyến nông luôn sát cánh cùng nông dân Hà Nội. Ảnh: Đinh Thanh Huyền.
Để thuận tiện cho việc máy móc xuống đồng cũng như nâng cao giá trị sản xuất đầu vụ HTX tuyên truyền chỉ sản xuất một giống lúa trên một cánh đồng và hợp đồng bao tiêu sản phẩm với doanh nghiệp giống. Lúc đầu vận động nông dân cũng khó khăn bởi họ đã quen với tập quán cũ nhưng giờ đây đã thành thạo việc xử lý lẫn cũng như loại bỏ cỏ lồng vực. Vụ xuân năm 2025 nhiều hộ đạt năng suất 280-300 kg thóc tươi/sào và được bao tiêu ngay tại đồng với giá 7.800đ/kg. Tính ra lợi nhuận được khoảng 1,1-1,2 triệu đồng mà nông dân lại rất nhàn nhã, không phải cày, cấy, phun thuốc, gặt, phơi thóc, chạy mưa như trước nữa.
Theo thống kê của Hà Nội, đến nay tỷ lệ cơ giới hóa trong sản xuất lúa ở khâu làm đất đạt 100%; khâu thu hoạch đạt trên 90%; khâu gieo cấy đạt 15%. Thành phố hiện có 5.676 máy làm đất, 990 máy phun thuốc BVTV, 877 máy gặt đập liên hợp, phần lớn ở trong tay các cá nhân làm dịch vụ...
Thực hiện sự chỉ đạo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, Trung tâm Khuyến nông Hà Nội thời gian qua đã hỗ trợ các xã xây dựng mô hình sản xuất lúa chất lượng cao gắn với tiêu thụ trong đó ứng dụng cơ giới hóa đồng bộ từ làm đất, mạ khay, cấy máy, phun thuốc đến gặt.
Gặt máy ở xã Chuyên Mỹ. Ảnh: Đinh Thanh Huyền.
Tham gia vào mô hình này nông dân được hỗ trợ 50% giống, 50% vật tư phân bón và 50% thuốc BVTV sinh học. Việc ứng dụng đồng bộ cơ giới hóa đã cho kết quả vượt trội so với cấy tay kiểu truyền thống. Cụ thể, chi phí sản xuất từ 3,5 - 4,0 triệu đồng/ha nhờ giảm giống; giảm lượng thuốc BVTV do cấy nông, thưa nên lúa đẻ nhánh sớm, khỏe, ruộng lúa thông thoáng, hạn chế sâu bệnh và giảm công lao động. Giải phóng những công đoạn nặng nhọc của nghề nông nhất là việc còng lưng cấy trong nắng mưa hay giá rét. Năng suất lúa tăng từ 11 - 15%, lợi nhuận thêm được 9,4 triệu đồng/ ha/vụ.
Thời gian tới Trung tâm Khuyến nông Hà Nội sẽ tiếp tục triển khai các mô hình mạ khay máy cấy, giải ngân cho hộ vay vốn Quỹ Khuyến nông để mua máy, đồng thời tăng cường tập huấn, hướng dẫn cách sử dụng máy cho người nông dân và HTX.
Những điều trăn trở
Trước năm 2023, trong khi các khâu khác như làm đất, thu hoạch tỷ lệ cơ giới hóa gần như 100% thì ở khâu gieo cấy Hà Nội loay hoay mãi cũng chỉ đạt xung quanh 2-3%. Nghị quyết số 08 của HĐND thành phố ra đời trong hoàn cảnh đó, quy định nhiều chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp trong đó có khuyến khích mạ khay, cấy máy.
Hướng đi này được Hà Nội xác định là khâu tiên quyết giúp nông dân thay đổi tập quán sản xuất lúa nhỏ lẻ, giải phóng các công đoạn lao động nặng nhọc cũng như ngày công/vụ; tạo tiền đề cho sản xuất lúa hàng hóa tập trung, quy mô lớn, ngoài phục vụ cho nhu cầu tại chỗ còn xuất khẩu, góp phần tăng hiệu quả kinh tế, cải thiện đời sống vùng nông thôn.
Thực tế cho thấy khi áp dụng cấy máy chi phí vào khoảng 330.000 - 360.000 đồng/sào (khoảng 9 - 10 triệu đồng/ha) trong khi cấy tay chi phí vào khoảng 400.000 - 500.000 đồng/sào/ngày (khoảng 11 - 13 triệu đồng/ha) mà đôi lúc còn rất khó thuê do nhiều lao động nông thôn đã chuyển dịch sang công nghiệp. Ngoài việc cấy máy giảm chi phí so với cấy tay 2 - 3 triệu đồng/ha nó còn rút ngắn thời gian khi đạt công suất 1,5 - 2,5ha/ngày, gấp 30 - 50 lần so với lao động cấy tay; bảo vệ sức khỏe cho người lao động nhất là những căn bệnh về xương khớp khi phải còng lưng cấy trong điều kiện môi trường khắc nghiệt;
Thóc lên bờ là có người đóng bao, mua ngay. Ảnh: Đinh Thanh Huyền.
giải phóng lao động trẻ khỏe ở nông thôn để họ có cơ hội chuyển sang các ngành nghề khác như công nghiệp, dịch vụ; nông dân khi được tiếp cận với khoa học kỹ thuật trong sản xuất sẽ thay đổi cả về tư duy từ làm ăn manh mún nhỏ lẻ sang làm trên diện tích lớn, quy mô hàng hóa, không chỉ bán thô sản phẩm mà còn sơ chế, chế biến, xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu, biết liên kết hợp tác với nhau để gia tăng giá trị.
Bên cạnh những kết quả bước đầu đó thì tỷ lệ mạ khay máy cấy 15% của Hà Nội vẫn là khá khiêm tốn. Việc nâng tỷ lệ này lên còn gặp nhiều khó khăn, cản trở. Tốc độ đô thị hóa nhanh, đồng rộng còn manh mún, nhỏ lẻ và bị chia cắt; hạ tầng kỹ thuật mà nhất là hệ thống thủy lợi còn chưa phù hợp để áp dụng cơ giới hóa đồng bộ vào sản xuất lúa; nông dân và các HTX còn thiếu vốn, thiếu kiến thức sử dụng máy móc, kỹ thuật mạ khay mà nhất là thiếu mặt bằng để thiết bị, để rải mạ khay khi đến mùa vụ; trong khi đó đầu tư nhiều tiền, thời gian làm dịch vụ ngắn khiến nhiều cá nhân, HTX không mặn mà với mạ khay, cấy máy.
Từ thực tế đó để nhân rộng các mô hình máy cấy mạ khay thành phố cần tổ chức sản xuất nông nghiệp phù hợp với máy móc; thúc đẩy việc xây dựng các liên kết theo chuỗi giữa doanh nghiệp với nông dân, HTX; phát triển nguồn nhân lực phục vụ cơ giới hóa nông nghiệp nói chung và mạ khay máy cấy nói riêng bằng việc đào tạo, nâng cao trình độ, kiến thức khoa học, kỹ thuật cho cán bộ HTX và nông dân; hỗ trợ thủ tục hồ sơ vay vốn cho HTX và nông dân để họ được thụ hưởng chính sách hỗ trợ mua máy.
Trang thông tin có sự phối hợp của Trung tâm Khuyến nông Hà Nội.
