Chuyển đổi xanh ở Quảng Ngãi: Thuận lợi và thách thức đan xen

Năm 2021, tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc, Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Để thực hiện mục tiêu này, chuyển đổi xanh trở thành con đường tất yếu, gắn với phát triển bền vững, góp phần thực hiện các cam kết quốc tế và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trên tinh thần đó, Quảng Ngãi đã đưa tiêu chí môi trường, tiết kiệm năng lượng và kinh tế tuần hoàn vào các phương án phát triển khu kinh tế, cụm công nghiệp. Các định hướng này đã được tích hợp trong quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050, với mục tiêu xây dựng mô hình phát triển “chuyên biệt, xanh, thông minh và bền vững”.

Sau khi sáp nhập tỉnh, Quảng Ngãi tiếp tục xác định Khu kinh tế Dung Quất là trọng tâm công nghiệp. Tại đây, một số nhà đầu tư đã đề xuất các dự án quan trọng như Khu liên hợp xử lý chất thải tổng hợp Dung Quất hay Nhà máy điện rác Quảng Ngãi, nhằm phục vụ mục tiêu xử lý chất thải và chuyển đổi xanh.

Đáng chú ý, Nhà máy lọc dầu Dung Quất cũng triển khai nhiều giải pháp giảm phát thải. Công ty CP Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) đã xây dựng lộ trình kiểm kê khí nhà kính, lập kế hoạch giảm nhẹ phát thải đến năm 2030, song song với việc tìm kiếm các biện pháp trồng rừng, tham gia cơ chế trao đổi và bù trừ tín chỉ carbon.

Ở cấp độ quản lý, Sở Công Thương Quảng Ngãi đã tham mưu ban hành các chính sách khuyến khích xã hội hóa đầu tư hạ tầng bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp; đồng thời hướng dẫn doanh nghiệp đầu tư máy móc hiện đại để giảm tiêu hao năng lượng trong những ngành trọng điểm như thép, giấy, bia, nước giải khát. Cùng với đó là các hoạt động tuyên truyền, khuyến khích sản xuất sạch hơn, sử dụng năng lượng hiệu quả, lắp đặt điện mặt trời mái nhà và tái sử dụng nước thải.

Dù vậy, theo Giám đốc Sở Công Thương Quảng Ngãi Nguyễn Thanh Mân, tiến trình chuyển đổi xanh vẫn còn nhiều rào cản, có thể cụ thể hóa thành 4 nhóm.

Thứ nhất, kinh tế xanh vẫn là khái niệm còn mới, cần thêm thời gian và sự vào cuộc mạnh mẽ của công tác tuyên truyền để doanh nghiệp và người dân sẵn sàng thay đổi.

Thứ hai, quá trình chuyển đổi xanh đồng nghĩa với việc phải chấp nhận bỏ lỡ những cơ hội tăng trưởng kinh tế truyền thống, khi tỉnh không thể tiếp nhận các dự án không đáp ứng yêu cầu về môi trường. Với nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào công nghiệp, áp lực này đối với Quảng Ngãi là vô cùng lớn.

Thứ ba, chuyển đổi xanh phải đi đôi với chuyển đổi số, đòi hỏi nguồn lực tài chính dồi dào trong khi đa phần doanh nghiệp địa phương có quy mô nhỏ và siêu nhỏ.

Thứ tư, việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất công nghiệp còn hạn chế. Các doanh nghiệp ít có điều kiện tiếp cận với công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm quốc tế, trong khi nhận thức về tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và yêu cầu nhân lực chất lượng cao vẫn chưa đầy đủ.

Trước bối cảnh đó, theo ông Nguyễn Thanh Mân, Quảng Ngãi định hướng đẩy mạnh thu hút các nhà đầu tư uy tín, có năng lực để phát triển hạ tầng khu công nghiệp, đô thị, dịch vụ và cụm công nghiệp theo mô hình sinh thái, công nghệ cao, công nghiệp sạch. Trong quá trình thẩm định, phê duyệt các dự án sản xuất công nghiệp, tỉnh đặc biệt chú trọng tiêu chuẩn công nghệ xử lý ô nhiễm môi trường.

Quảng Ngãi cũng khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời áp mái, điện từ xử lý rác thải; bố trí quỹ đất hợp lý để phát triển hệ thống cây xanh cảnh quan, tạo vùng đệm sinh thái giữa các khu công nghiệp, đô thị và du lịch. Tỉnh cũng chú trọng bảo tồn các giá trị tự nhiên gồm biển, đồi núi, sông hồ, vùng ngập nước, hướng đến sự phát triển hài hòa và thân thiện môi trường.

Công tác kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm vi phạm về môi trường sẽ tiếp tục được tăng cường. Về lâu dài, tỉnh mong muốn sớm có các cơ chế, chính sách khung về tăng trưởng xanh, tạo hành lang pháp lý đồng bộ để tiến trình chuyển đổi xanh đi vào chiều sâu.

Có thể thấy, hành trình này của Quảng Ngãi là sự đan xen giữa thuận lợi và thách thức. Những bước đi đầu tiên đã được xác lập, từ hoạch định quy hoạch, triển khai dự án, đến việc xây dựng lộ trình giảm phát thải và thu hút đầu tư xanh. Tuy nhiên, để tiến tới mục tiêu phát triển bền vững, tỉnh cần thêm nhiều nỗ lực trong việc thay đổi nhận thức, nâng cao năng lực doanh nghiệp, huy động nguồn lực tài chính và đặc biệt là sự đồng hành từ chính sách của Nhà nước.