Không khí lạnh được dự báo đến sớm do ảnh hưởng của ENSO

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, giai đoạn cuối năm 2025, Việt Nam được dự báo đón mưa lớn trên diện rộng, tập trung trong khoảng nửa cuối tháng 9 đến tháng 11, đi kèm là sự thay đổi về nền nhiệt, có thể giảm nhẹ trong khoảng 1 độ C. Ngoài ra, do ảnh hưởng từ hiện tượng ENSO cùng khối khí lạnh, người dân cần đề phòng các hiện tượng thời tiết cực đoan như sạt lở, giông lốc và gió giật mạnh.

Để làm rõ hơn nhận định về các hình thái thời tiết những tháng cuối năm, nhóm phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Hưởng - Trưởng phòng Dự báo Thời tiết, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia.

Đợt không khí lạnh yếu có thể xuất hiện từ cuối tháng 9/2025

- Mùa đông năm nay được ghi nhận có nhiều dấu hiệu khác thường so với mọi năm, xin ông cho biết cụ thể những điểm đáng lưu ý?

Theo dự báo từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, không khí lạnh năm nay có khả năng đến sớm hơn so với mọi năm, ngay từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 10 sẽ có những đợt không khí lạnh yếu tác động đến khu vực Bắc Bộ.

Từ cuối tháng 10 đến tháng 2 năm sau, không khí lạnh xuất hiện thường xuyên hơn. Trong đó, tháng 12, tháng 1 và tháng 2 là giai đoạn tác động mạnh nhất, có thể xuất hiện những đợt không khí lạnh mạnh gây rét đậm, rét hại nghiêm trọng tại khu vực Bắc Bộ.

Đặc biệt, trong giai đoạn tháng 2-3, hiện tượng mưa nhỏ, mưa phùn có khả năng xảy ra nhiều hơn so với mọi năm, nguyên nhân xuất phát từ hiện tượng ENSO (đây là sự biến đổi có tính chu kỳ không đều của gió và nhiệt độ bề mặt biển trên Đông Thái Bình Dương nhiệt đới, ảnh hưởng đến khí hậu hầu khắp các miền nhiệt đới và cận nhiệt đới).

Theo nhận định, cuối năm 2025 đến đầu năm 2026, ENSO nghiêng về pha La Nina yếu. Thực tế cho thấy, những năm xuất hiện La Nina yếu thì mùa đông thường đến sớm hơn. Tuy vậy, trong giai đoạn chính đông, nền nhiệt khu vực Bắc Bộ cũng không thấp hơn so với trung bình hằng năm nên các đợt gió mùa Đông Bắc năm nay cũng sẽ gần như tương tự những năm trước. 

- Mức độ dao động về nền nhiệt trong mùa đông sắp tới được dự báo sẽ có thay đổi ra sao, thưa ông?

ENSO đang tiếp tục trong điều kiện trung tính, với chuẩn sai nhiệt độ mặt nước biển khu vực xích đạo trung tâm Thái Bình Dương -0,30 độ C. Dự báo, từ tháng 9-11/2025, ENSO có khả năng duy trì trạng thái trung tính với xác suất từ 60-70%.

Nhiệt độ trong 3 tháng tới trên cả nước phổ biến ở mức xấp xỉ so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ; riêng tháng 11, tại khu vực Đồng bằng Bắc Bộ, Thanh Hoá đến Huế, có xu hướng thấp hơn từ 0,5-1 độ C so với trung bình nhiều năm cùng kỳ. 

Nguy cơ xảy ra giông, lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh

- Thưa ông, vậy thì với tác động từ hiện tượng ENSO nói chung và khối khí lạnh nói riêng, khu vực nào ở Bắc Bộ sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất?

Dự báo cho thấy trong giai đoạn từ tháng 9-11/2025, thời tiết cực đoan có khả năng diễn ra trên diện rộng. Tại Bắc Bộ, các tỉnh đồng bằng và trung du sẽ là khu vực chịu ảnh hưởng rõ rệt nhất. Cụ thể, mưa vừa, mưa to nhiều khả năng tập trung ở Bắc Bộ trong tháng 9, kéo theo nguy cơ xảy ra giông, lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh. 

Sang tháng 10-11, mưa dịch chuyển xuống Trung Bộ, nhưng Bắc Bộ vẫn chịu tác động từ đợt không khí lạnh tăng cường, gây rét đậm, rét hại trên diện rộng. Do địa hình nhiều vùng núi dốc, người dân ở khu vực trung du và miền núi phía Bắc cần đặc biệt cảnh giác với nguy cơ lũ quét và sạt lở đất. Đồng thời, hoạt động sản xuất nông nghiệp và đời sống dân sinh tại các tỉnh đồng bằng cũng có thể bị ảnh hưởng do rét đến sớm và kéo dài hơn so với những năm trước.

- Trong bối cảnh hiện tượng ENSO có xu hướng nghiêng về La Nina, xin ông hãy cho biết số lượng áp thấp và bão giai đoạn cuối năm 2025 có điểm gì đặc biệt cần lưu ý?

Với xu thế khí tượng trên, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia dự báo trong 3 tháng tới, bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động trên khu vực Biển Đông và ảnh hưởng đến đất liền Việt Nam có khả năng ở mức xấp xỉ so với trung bình nhiều năm. Khả năng sẽ có khoảng 5,9 cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông; trong đó khoảng 2,9 cơn đổ bộ vào đất liền. Cần lưu ý những cơn bão và áp thấp nhiệt đới xuất hiện ngay trên khu vực Biển Đông.

Trong tháng cuối của năm 2025 và hai tháng đầu năm 2026, dự báo ENSO vẫn có khả năng duy trì ở trạng thái trung tính và nghiêng về pha lạnh, nhưng chưa đạt trạng thái La Nina. Với xu thế khí tượng trên, từ tháng 12/2025 đến tháng 2/2026, trên Biển Đông có khả năng sẽ xuất hiện khoảng 1,4 cơn bão, áp thấp nhiệt đới; trong đó khoảng 0,2 cơn có khả năng ảnh hưởng đến đất liền.

Dù tần suất bão, áp thấp nhiệt đới giai đoạn này ở mức thấp, song bão, áp thấp nhiệt đới và gió mùa Đông Bắc vẫn có khả năng gây ra gió mạnh, sóng lớn ảnh hưởng đến các hoạt động trên khu vực Biển Đông. Cũng trong khoảng thời gian dự báo, trên phạm vi cả nước có khả năng xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như giông, lốc, sét và gió giật mạnh (tập trung vào tháng 12/2025). Các hiện tượng thời tiết nguy hiểm này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các hoạt động sản xuất và sức khỏe cộng đồng.

Cẩn trọng với sạt lở

- Trước những biến động khó lường như vậy, các hiện tượng thời tiết cực đoan nào có thể xảy ra và tác động ra sao đến đời sống người dân, thưa ông?

Khi mùa đông đến sớm, giai đoạn chuyển mùa cũng sẽ xảy ra sớm hơn. Từ cuối tháng 9 đến tháng 11, không khí lạnh tràn xuống gặp nền nhiệt cao còn sót lại, dễ gây ra giông lốc mạnh. Hiện tượng này có thể xuất hiện ở vùng núi, trung du Bắc Bộ cũng như Bắc Trung Bộ như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.

Ngoài giông lốc, mưa đá trên đất liền, khu vực Vịnh Bắc Bộ cũng cần hết sức lưu ý giông lốc trên biển vì ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động mưu sinh của ngư dân. Bên cạnh đó, rét đậm, rét hại và nguy cơ sạt lở đất cũng sẽ tác động mạnh đến đời sống và sản xuất. Người dân miền núi, vùng sâu vùng xa chịu ảnh hưởng nặng nề hơn do hạ tầng yếu, khó tiếp cận thông tin cảnh báo, trong khi hoạt động canh tác, chăn nuôi, giao thông và sinh hoạt đều dễ bị gián đoạn.

- Ông có thể chia sẻ một vài khuyến cáo dành cho người dân, đặc biệt là ngư dân và các hộ sinh sống ở những vùng có nguy cơ sạt lở?

Người dân, đặc biệt là ngư dân trên biển và bà con ở các khu vực miền núi dễ sạt lở, cần chủ động theo dõi sát sao các bản tin dự báo và cảnh báo của Cục Khí tượng Thủy văn, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia và các phương tiện truyền thông báo chí để nắm bắt kịp thời những thay đổi bất thường của thời tiết, từ đó có kế hoạch sản xuất, đánh bắt, canh tác và phòng tránh phù hợp, giúp giảm thiểu thiệt hại, đảm bảo an toàn về người và tài sản.

Trước khi ra khơi, ngư dân cần trang bị đầy đủ phương tiện liên lạc, áo phao và duy trì kết nối với đất liền để kịp thời nhận thông tin cảnh báo. Các hộ dân vùng núi, ven sông suối cần chú ý các dấu hiệu bất thường như đất nứt, nước đổi màu, cây nghiêng đổ… để chủ động sơ tán khi cần thiết. Sự cảnh giác và chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ là yếu tố then chốt giúp ứng phó hiệu quả với thiên tai ngày càng phức tạp, khó lường.

Xin trân trọng cảm ơn ông!