Nhu cầu điện của Việt Nam được dự báo tiếp tục tăng mạnh trong nhiều năm tới, song dư địa phát triển các nguồn điện truyền thống ngày càng thu hẹp. Cùng lúc này, yêu cầu giảm phát thải khí nhà kính và thực hiện các cam kết quốc tế về khí hậu đang tạo áp lực lớn lên hệ thống năng lượng. Trong bối cảnh đó, bài toán không chỉ là “có thêm điện”, mà còn là xây dựng một cơ cấu nguồn điện vừa đủ lớn, vừa ổn định, vừa phù hợp với lộ trình chuyển dịch xanh.
Theo PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, giai đoạn tăng trưởng kinh tế cao sắp tới đòi hỏi nguồn cung năng lượng phải tăng nhanh hơn GDP. Với dự báo tăng trưởng GDP từ năm 2026 có thể đạt khoảng 10% và duy trì trong nhiều năm, tốc độ tăng trưởng nguồn điện cần đạt tối thiểu 15%/năm. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách phải bổ sung các nguồn điện có quy mô lớn, độ tin cậy cao và khả năng đáp ứng linh hoạt cho hệ thống.
PGS.TS Nguyễn Thường Lạng nhấn mạnh rằng, LNG góp phần “làm xanh” bảng cân đối năng lượng quốc gia, qua đó nâng cao chất lượng tăng trưởng. Ảnh: Hoài Thơ.
Trong khi đó, theo định hướng tại Nghị quyết 55-NQ/TW và Quy hoạch điện VIII, đến năm 2030, tỷ trọng năng lượng tái tạo và năng lượng mới cần đạt khoảng 15 - 20%. Tuy nhiên, thực tế cho thấy thủy điện đã gần chạm ngưỡng khai thác, điện than và dầu khí chịu nhiều ràng buộc về môi trường, còn các nguồn tái tạo phụ thuộc lớn vào thời tiết. Do đó, khoảng trống giữa yêu cầu tăng trưởng phụ tải và khả năng đáp ứng của hệ thống vì thế ngày càng rõ nét.
LNG - Giải pháp năng lượng hài hòa
Trong bức tranh đó, điện khí LNG (Liquefied Natural Gas - Khí thiên nhiên hoá lỏng) được nhìn nhận như một giải pháp trung gian quan trọng. LNG không chỉ giúp mở rộng nguồn cung điện mà còn có mức phát thải thấp hơn so với than, dầu; đồng thời có khả năng vận hành linh hoạt, phù hợp với hệ thống điện có tỷ trọng năng lượng tái tạo ngày càng cao. Việc phát triển các dự án điện khí LNG vì vậy đang trở thành xu hướng chung của nhiều quốc gia trong quá trình chuyển dịch năng lượng.
PGS.TS Nguyễn Thường Lạng cho rằng, LNG góp phần “làm xanh” bảng cân đối năng lượng quốc gia, qua đó nâng cao chất lượng tăng trưởng. Đặc biệt, nguồn điện sạch và ổn định là điều kiện tiên quyết để thu hút các ngành công nghiệp công nghệ cao như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, điện tử, trung tâm dữ liệu đều là những lĩnh vực đòi hỏi nguồn điện liên tục 24/7 và minh bạch về phát thải.
Bên cạnh đó, điện khí LNG có khả năng tiếp nhận công nghệ hiện đại. Các nhà máy điện khí thế hệ mới hiện nay đạt hiệu suất cao, tiêu hao nhiên liệu thấp và có khả năng thích ứng với các loại nhiên liệu sạch hơn trong tương lai. Việc từng bước tiếp cận các công nghệ tuabin khí tiên tiến, có khả năng đốt trộn hydrogen, mở ra dư địa giảm phát thải sâu hơn khi thị trường và hạ tầng hydrogen hình thành.
Theo các chuyên gia, đây không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà còn phản ánh năng lực hấp thụ và làm chủ kỹ thuật của ngành năng lượng Việt Nam. Khi hệ thống điện có thể tiếp nhận, vận hành ổn định các công nghệ tiên tiến, quá trình chuyển dịch năng lượng sẽ diễn ra theo chiều sâu, thay vì chỉ mở rộng quy mô nguồn điện.
Nhơn Trạch 3&4 là cụm nhà máy điện khí LNG đầu tiên của cả nước, Nhơn Trạch 3&4 còn được kỳ vọng tạo bước chuyển về công nghệ, bảo đảm nguồn điện nền linh hoạt và góp phần hiện thực hóa mục tiêu an ninh năng lượng quốc gia. Ảnh: Hoài Thơ.
Bổ sung điện khí LNG nâng cao độ an toàn cho hệ thống điện
Bên cạnh yếu tố “xanh”, vai trò nguồn điện nền của điện khí LNG đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tỷ trọng điện gió, điện mặt trời tăng nhanh. Các nguồn tái tạo có tính biến động lớn, phụ thuộc thời tiết, khiến hệ thống cần những nguồn có khả năng tăng - giảm công suất nhanh để cân bằng phụ tải. Điện khí LNG, với đặc tính khởi động nhanh và vận hành linh hoạt, đang đáp ứng đúng yêu cầu này.
Thực tiễn vận hành cho thấy, khi thiếu các nguồn điện nền linh hoạt, hệ thống điện dễ đối mặt nguy cơ quá tải cục bộ, mất ổn định hoặc phải cắt giảm công suất năng lượng tái tạo. Bổ sung điện khí LNG vì vậy không chỉ nhằm tăng sản lượng điện, mà còn để nâng cao độ an toàn và tin cậy của toàn hệ thống.
Trong thực tiễn triển khai, việc một số dự án điện khí LNG quy mô lớn chính thức hòa lưới thời gian gần đây cho thấy hướng đi này đang dần được hiện thực hóa. Đáng chú ý, cụm nhà máy điện khí LNG Nhơn Trạch 3&4 là trường hợp đầu tiên tại Việt Nam vận hành thương mại bằng LNG nhập khẩu, sử dụng công nghệ tuabin khí thế hệ mới với hiệu suất cao và khả năng chuyển đổi nhiên liệu trong tương lai. Dự án đi vào vận hành đã bổ sung nguồn điện nền cho hệ thống, đồng thời cung cấp kinh nghiệm thực tiễn quan trọng về công nghệ, tài chính và quản trị dự án điện khí LNG trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng.
Từ góc độ phát triển vùng, sự xuất hiện của các trung tâm điện khí LNG có thể tạo ra lực hút mới đối với các ngành công nghiệp sử dụng nhiều điện nhưng yêu cầu tiêu chuẩn môi trường cao. Khi nguồn điện sạch, ổn định được bảo đảm, các doanh nghiệp sản xuất xanh và công nghệ cao có xu hướng tập trung, hình thành các cụm công nghiệp bền vững, giảm áp lực môi trường và nâng cao giá trị gia tăng.
Ở bình diện rộng hơn, phát triển điện khí LNG còn liên quan trực tiếp đến năng lực quản trị dự án, tài chính và thể chế. Các dự án LNG thường có quy mô vốn lớn, yêu cầu cao về tiêu chuẩn môi trường - xã hội và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều chủ thể trong chuỗi giá trị từ nhập khẩu nhiên liệu, phát điện đến truyền tải. Việc triển khai thành công các dự án này cho thấy hệ thống chính sách và năng lực doanh nghiệp Việt Nam đang từng bước thích ứng với yêu cầu của thị trường năng lượng hiện đại.
Có thể khẳng định, điện khí LNG không phải là đích đến cuối cùng của chuyển dịch năng lượng, nhưng là “bước đệm” quan trọng trong giai đoạn hiện nay. Khi công nghệ hydrogen, lưu trữ năng lượng và các giải pháp điện xanh phát triển hoàn thiện hơn, hệ thống điện Việt Nam sẽ có thêm dư địa để giảm sâu phát thải. Trong lộ trình đó, vai trò của điện khí LNG, với tư cách nguồn điện nền linh hoạt, hiệu quả và tương đối sạch sẽ tiếp tục là một trụ cột quan trọng, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng và hỗ trợ mục tiêu phát triển bền vững của nền kinh tế.
