Nhiều cơ chế, chính sách thúc đẩy năng lượng mới trên biển, đảo
Cục Biển và Hải đảo Việt Nam đang xây dựng dự thảo báo cáo tình hình thực hiện Nghị quyết số 26/NQ-CP của Chính phủ về Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045 (Nghị quyết số 36-NQ/TW).
Báo cáo cho thấy, trong những năm gần đây, công tác đầu tư phát triển năng lượng tái tạo trên các đảo và vùng biển Việt Nam đã đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, thúc đẩy phát triển kinh tế biển và nâng cao chất lượng đời sống người dân.
Nhiều địa phương ở nước ta có vùng biển rộng lớn, là thế mạnh để phát triển điện gió, điện mặt trời. Ảnh: Trường Giang.
Nhằm tạo hành lang pháp lý phát triển điện gió ngoài khơi và năng lượng tái tạo, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quan trọng. Luật Điện lực số 61/2024/QH15, Nghị định số 56/2025/NĐ-CP, Nghị định số 58/2025/NĐ-CP, Nghị định số 57/2025/NĐ-CP và Quyết định số 768/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh Quy hoạch điện VIII đã tạo nền tảng cho phát triển năng lượng tái tạo, với mục tiêu đạt tỷ lệ khoảng 28-36% vào năm 2030. Các chính sách khuyến khích cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước đầu tư khai thác nguồn năng lượng biển mới, trên cơ sở đôi bên cùng có lợi.
Hiện thực hóa các chủ trương chính sách này, lĩnh vực năng lượng tái tạo trên biển đã có bước phát triển mạnh mẽ. Tại quần đảo Trường Sa và các nhà giàn DK1, hệ thống năng lượng sạch đã được đầu tư đồng bộ với trên 5.700 tấm pin mặt trời, hơn 120 tua-bin gió và hơn 4.000 bình ắc quy, cung cấp khoảng 155.000 kWh/tháng, duy trì điện 24/24 giờ.
Năm 2024, EVN triển khai cải tạo, sửa chữa 6 công trình trạm năng lượng sạch với tổng mức đầu tư 88,7 tỷ đồng, trong đó tập trung đổi mới công nghệ cho 11 đảo và 4 nhà giàn DK1, thay mới bình ắc quy và thiết bị hỏng. Năm 2025, hơn 180 tỷ đồng được đầu tư nâng cấp công nghệ, và dự kiến năm 2026 sẽ hoàn thiện hệ pin lưu trữ, đảm bảo cấp điện liên tục 36 giờ trong mọi điều kiện thời tiết.
Tại các đảo có dân sinh lớn như Phú Quốc, Côn Đảo, Lý Sơn, Cô Tô, nguồn điện chủ yếu từ lưới điện quốc gia thông qua các tuyến cáp ngầm, năng lượng tái tạo chỉ áp dụng nhỏ lẻ. Trong khi đó, các đảo chưa nối lưới như Thổ Chu, Hòn Chuối, Hòn Tre, Hòn Sơn, Hòn Nghệ triển khai mô hình điện mặt trời, gió kết hợp diesel và lưu trữ, đáp ứng nhu cầu dân sinh và nhiệm vụ quốc phòng - an ninh, giảm phụ thuộc nhiên liệu vận chuyển từ đất liền.
Các tỉnh ven biển trọng điểm phát triển điện gió
Từ năm 2020 đến nay, điện mặt trời cả nước đạt khoảng 17 GW, điện gió 4.900-5.700 MW, chủ yếu trên bờ và ven bờ. Các dự án điện gió ngoài khơi mới dừng ở khảo sát, do chưa hoàn thiện cơ chế pháp lý và giá điện, dù tiềm năng kỹ thuật lên tới 1.068 GW trong vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam. Các đảo tiền tiêu đã được trang bị hệ thống pin mặt trời, tuabin gió và lưu trữ, giúp duy trì điện liên tục, giảm mạnh phụ thuộc diesel.
Để phát triển bền vững năng lượng tái tạo trên biển cần ưu tiên nghiên cứu, phát triển các lĩnh vực năng lượng mới; khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi phát triển điện gió, điện mặt trời phù hợp Quy hoạch điện lực quốc gia. Ảnh: Hồ Thảo.
Một số tỉnh ven biển có tiềm năng phát triển điện gió như Bình Thuận, Bạc Liêu, Cà Mau. Cà Mau hiện có 10 dự án nhà máy điện gió với tổng công suất 660,2 MW, trong đó 8 nhà máy đi vào hoạt động với tổng công suất 469,2 MW, hai dự án đang triển khai 191 MW và hàng chục dự án mới dự kiến hoàn thành đến năm 2030. Với tiềm năng vượt trội, đặc biệt là điện gió ngoài khơi, Cà Mau được kỳ vọng trở thành trung tâm năng lượng sạch chiến lược của quốc gia.
Tại tỉnh Vĩnh Long, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Quỳnh Thiện khẳng định, tỉnh coi năng lượng tái tạo là hướng đi chiến lược, cam kết môi trường đầu tư minh bạch và ưu tiên quỹ đất cho các dự án sạch. Hiện Vĩnh Long vận hành hơn 5.400 MW điện, gần 1.000 MW từ năng lượng tái tạo, và đặt mục tiêu đến năm 2030 đạt hơn 9.100 MW, trong đó có 52 dự án điện gió.
Khảo sát của Viện Năng lượng cho thấy, Vĩnh Long có thể khai thác khoảng 3.900 MW điện gió trên bờ và 1.000 MW ngoài khơi - nền tảng để trở thành trung tâm năng lượng sạch của ĐBSCL. Tỉnh cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp để hiện thực hóa mục tiêu trở thành điểm sáng của ngành năng lượng tái tạo và xuất khẩu điện sạch trong tương lai.
Tuy nhiên, thách thức lớn là đồng bộ hóa hạ tầng truyền tải điện và giải quyết cơ chế giá điện cho các dự án chuyển tiếp.
Để phát triển bền vững năng lượng tái tạo trên biển, báo cáo đề xuất cần ưu tiên nghiên cứu, phát triển các lĩnh vực năng lượng mới; khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi phát triển điện gió, điện mặt trời phù hợp Quy hoạch điện lực quốc gia. Đồng thời, cần hoàn thiện cơ chế, quy hoạch, hạ tầng truyền tải để triển khai các dự án lớn, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế biển xanh, bền vững, góp phần nâng cao an ninh năng lượng quốc gia.
