Mở lối cho doanh nghiệp sinh thái rừng vươn ra thị trường quốc tế

Chiều 5/9, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Đổi mới và Phát triển (IID) phối hợp cùng các đối tác tổ chức tổng kết chương trình tăng trưởng doanh nghiệp sinh thái rừng (Forest Ecopreneur) năm 2025.

Chương trình Forest Ecopreneur nằm trong khuôn khổ “Sáng kiến Bảo tồn đa dạng hệ sinh thái rừng - SAFE Initiative”, do Cơ quan Lâm nghiệp Hàn Quốc (KFS) tài trợ và Cơ quan Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) triển khai thông qua Tổ chức Ươm tạo Bridge for Billions (B4B). Tại Việt Nam, Viện Nghiên cứu Đổi mới và Phát triển (IID) là đơn vị trực tiếp tổ chức chương trình từ năm 2024 đến nay.

Chương trình hướng tới ươm tạo, nâng cao năng lực cho các doanh nghiệp và dự án khởi nghiệp gắn với bảo tồn, phục hồi hệ sinh thái dưới tán rừng, đồng thời thúc đẩy sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương. Chương trình được thực hiện đồng thời tại bốn quốc gia: Việt Nam, Lào, Campuchia và Bhutan, với các hoạt động đa dạng như đào tạo trực tuyến, hội thảo chuyên gia, sự kiện giao lưu trực tiếp và các chuyến đi thực địa.

Sau 5 tháng triển khai (từ tháng 4 đến tháng 9/2025), chương trình đã quy tụ 25 doanh nghiệp và 24 cố vấn, đạt được nhiều kết quả tích cực. Tại sự kiện tổng kết, các doanh nghiệp đã giới thiệu những mô hình kinh doanh sáng tạo, minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa lợi ích kinh tế và tác động tích cực đến xã hội - môi trường và mở ra cơ hội hợp tác cùng nhà đầu tư, đối tác tiềm năng.

Những mô hình kinh doanh đột phá

Câu chuyện của TraceVerified tại Thái Nguyên là một ví dụ điển hình về hướng đi mới. Doanh nghiệp này đang thí điểm trồng rừng và tính toán tín chỉ carbon tại 30/92 xã, phường nhằm bù đắp phát thải cho Nhà máy NatSteelVina (công suất 200.000 tấn thép/năm, tiêu thụ khoảng 1.980 TOE năng lượng).

Ông Bùi Huy Bình, đại diện TraceVerified cho biết,  khi tham gia Chương trình Tăng trưởng doanh nghiệp sinh thái rừng 2025, doanh nghiệp được hỗ trợ dữ liệu về tín chỉ carbon và phát thải; tư vấn để hướng tới đạt chuẩn tín chỉ carbon quốc gia cũng như chuẩn mực quốc tế, phục vụ giao dịch theo cơ chế ITMO với các đối tác như Hàn Quốc, Singapore. Doanh nghiệp đồng thời được tham gia các khóa đào tạo về chính sách, tiêu chuẩn và công nghệ, qua đó nâng cao năng lực chuyển đổi xanh cho nguồn nhân lực địa phương.

Hay như chị Bảo Hân, một dược sĩ trẻ đã từ bỏ công việc để về Cà Mau chọn con cua làm hướng đi khởi nghiệp. Trong khi nhiều hộ dân trong xóm phải dùng hóa chất để nuôi cua, chị kiên trì theo cách tự nhiên, không thuốc, không hóa chất. Ban đầu ít ai tin, nhưng sau khi mô hình thành công, đã có 3 - 5 hộ trong xóm học tập theo.

Điểm khác biệt của mô hình là tận dụng môi trường rừng ngập mặn để nuôi cua tự nhiên, tạo ra sản phẩm sạch, an toàn. Ngoài việc giữ chất lượng sản phẩm, chị Bảo Hân còn chú trọng bảo vệ môi trường, xử lý nước bằng cám hoặc vi sinh thay vì hóa chất.

Với mô hình gia đình nhà cua, hướng tới tương lai, chị Bảo Hân giới thiệu ý tưởng “nuôi cua online”: Khách hàng góp vốn từ xa, theo dõi quá trình nuôi qua nền tảng trực tuyến và nhận cua thành phẩm sau 4 tháng, vừa có sản phẩm ngon vừa trải nghiệm thực tế.

Một mô hình khác cũng đầy hứa hẹn là Công ty CP Rừng Tre Baola Quảng Ngãi. Nắm bắt xu hướng sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, Công ty đã phát triển vùng nguyên liệu tre, cung cấp giống, kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm cho người dân.

Tre sinh khối cho hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều lần so với cây keo; chi phí đầu tư 1ha dao động từ 80–150 triệu đồng trong 5 năm, nhưng có thể khai thác suốt 15 năm và mang lại lợi nhuận trên 2 tỷ đồng/ha.

Công ty đang phát triển giống tre cấy mô chất lượng cao, đồng thời cung cấp sản phẩm và dịch vụ từ tre như đồ nội thất, gia dụng, thiết kế theo yêu cầu. Đối tượng khách hàng hướng đến là cá nhân và doanh nghiệp cần giải pháp xanh, bền vững. Trong thời gian tới, công ty định hướng phát triển theo tiêu chuẩn ESG, cung cấp giải pháp tre sinh thái cho các doanh nghiệp cam kết giảm phát thải, hướng tới mục tiêu Net Zero. Tre được chế biến thành các sản phẩm sẽ được xuất khẩu sang các thị trường quốc tế- những thị trường có nhu cầu cao về các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Việc tham gia Forest Ecopreneur giúp doanh nghiệp thay đổi cách làm, hướng tới mô hình kết hợp sinh kế, bảo tồn, giáo dục cộng đồng, từ đó lan tỏa những giá trị tích cực và đóng góp cho phát triển bền vững.

Mở rộng thị trường, tăng cơ hội tiếp cận tài chính 

Điểm nhấn của chương trình Forest Ecopreneur năm nay là việc thí điểm hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường. Các sản phẩm đạt chuẩn được giới thiệu trên các nền tảng thương mại điện tử chuyên biệt như Rao Thương (raothuong.iid.org.vn) tại Việt Nam và Good Market (goodmarket.global) trên phạm vi toàn cầu. Sự ra mắt của nền tảng “Rao Thương” tại sự kiện đã đánh dấu một bước tiến quan trọng, không chỉ là kênh bán hàng mà còn là một không gian kết nối cộng đồng, lan tỏa mạnh mẽ giá trị nhân văn và phát triển bền vững.

Phát biểu tại sự kiện, ông Alexis Corblin, Cố vấn kỹ thuật cấp cao UNEP khu vực châu Á – Thái Bình Dương đánh giá cao sự tiên phong của Việt Nam trong việc tổ chức chương trình. Ông Alexis Corblin nhấn mạnh rằng, chương trình sẽ tiếp tục được triển khai trong năm 2026, với trọng tâm là tăng cường liên kết thị trường và mở rộng cơ hội tiếp cận tài chính để doanh nghiệp phát triển bền vững.

Đồng quan điểm, bà Trương Thị Nam Thắng, Nghiên cứu trưởng IID khẳng định, Viện sẽ tiếp tục đồng hành cùng các doanh nghiệp sinh thái rừng, từ ươm tạo đến kết nối thị trường và đầu tư. Bà Thắng nhấn mạnh: "Doanh nghiệp sinh thái sẽ là trụ cột trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo vì phát triển bền vững của IID".

Bà Pauline Tamesis, Điều phối viên Thường trú Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, nhấn mạnh: “Một trong những thành phần cốt lõi của sáng kiến là hỗ trợ doanh nghiệp xã hội trong lĩnh vực lâm nghiệp cũng như các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa thông qua ươm tạo và nâng cao năng lực. Dù hình thức triển khai có thể thay đổi, tầm nhìn đến năm 2030 vẫn rõ ràng: Tạo ra những mô hình kinh doanh gắn liền với rừng, có tác động tích cực đến cộng đồng và môi trường, đủ sức vươn ra thị trường quốc tế”.

Chương trình Forest Ecopreneur 2025 và các phiên bản tiếp theo, không chỉ là bệ phóng cho các doanh nhân "xanh", mà còn là minh chứng cho sự thay đổi tư duy: Từ việc chỉ bảo vệ rừng sang phát triển kinh tế từ rừng, biến hệ sinh thái thành nguồn lực bền vững cho cộng đồng và đất nước. Đó chính là chìa khóa để Việt Nam vững bước trên hành trình hội nhập và phát triển bền vững.