Gỡ nút thắt hạ tầng nguồn điện và trạm sạc cho xe điện

Nguồn điện và trạm sạc - hai “nút cổ chai”

Lộ trình chuyển đổi từ phương tiện chạy xăng sang xe điện được kỳ vọng góp phần giảm phát thải, cải thiện môi trường. Tuy nhiên, để đạt mục tiêu này, Việt Nam phải đối mặt với bài toán lớn: bảo đảm nguồn điện và phát triển đồng bộ mạng lưới trạm sạc.

Báo cáo của Ngân hàng Thế giới công bố cuối năm 2024 cho thấy, từ nay đến năm 2030, Việt Nam cần đầu tư khoảng 9 tỉ USD để đáp ứng nhu cầu nguồn điện và 2,2 tỉ USD cho mạng lưới trạm sạc xe điện. Đây là con số cho thấy quy mô đầu tư hạ tầng năng lượng rất lớn, nếu muốn hoàn thành mục tiêu chuyển đổi nhanh sang phương tiện xanh.

Thực tế hiện nay, mạng lưới trạm sạc ở Việt Nam còn thưa thớt, thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất về công suất, an toàn và kết nối. Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) lo ngại: nếu không sớm hoàn thiện hệ thống này, việc chuyển đổi sẽ gặp nhiều trở ngại. Không chỉ thiếu trạm sạc, nhiều khu dân cư, đặc biệt chung cư cũ, không có điều kiện lắp đặt hạ tầng sạc. Trong khi đó, lưới điện hiện hữu chưa được thiết kế để đáp ứng nhu cầu sạc đồng loạt vào giờ cao điểm, dẫn tới nguy cơ quá tải cục bộ, sụt áp hoặc mất an toàn.

Ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, CEO Selex Motors, cho biết hạ tầng tại các khu vực nội thành TP.HCM và Hà Nội khó bố trí trụ sạc vì thiếu không gian đậu xe và vị trí đặt trạm biến áp. “Nếu lộ trình chuyển đổi quá gấp khi hạ tầng chưa sẵn sàng, ngành điện sẽ chịu áp lực rất lớn”, ông Nguyên nhấn mạnh.

TS. Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, bổ sung với tham vọng chuyển đổi toàn bộ xe ôm công nghệ và shipper sang xe điện, áp lực hạ tầng càng lớn. Tại TP.HCM, để thực hiện đề án điện hóa 400.000 xe máy công nghệ, tính toán cho thấy nếu số xe này cùng sử dụng điện, thành phố phải tiêu tốn thêm khoảng 3.600 Megawatt điện mỗi ngày, tương đương tăng gần 70% so với mức phụ tải hiện nay là 5.000 Megawatt. Theo ông Thuận, năng lực phụ tải của thành phố chỉ có thể đáp ứng khoảng 80.000 xe trong giai đoạn đầu, nhiều hơn sẽ là bài toán cực khó.

Không chỉ lo về nguồn điện, các doanh nghiệp triển khai trạm sạc cũng gặp khó. Ông Đặng Thanh Tùng, Phó Giám đốc Công ty CP Phát triển trạm sạc toàn cầu V-Green, nêu ba rào cản lớn là bảo đảm nguồn điện ổn định cho trạm sạc công suất lớn, chi phí thuê mặt bằng cao và thủ tục pháp lý khi “xanh hóa” trạm sạc bằng năng lượng mặt trời. “Việc lắp đặt tấm pin năng lượng mặt trời cần diện tích mái che phù hợp và phải đáp ứng các tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy”, ông Tùng nói.

Ngoài ra, hiện doanh nghiệp chưa được hưởng lãi suất vay ưu đãi, khiến chi phí đầu tư càng thêm nặng nề.

Một vấn đề khác là tiêu chuẩn đấu nối chưa thống nhất giữa các hãng xe điện. Điều này khiến một trạm sạc không thể phục vụ nhiều loại xe, làm giảm hiệu quả đầu tư và sự tiện lợi cho người dùng.

Giải pháp nào cho bài toán đồng bộ?

Theo các chuyên gia, muốn thúc đẩy chuyển đổi xanh phải đi đôi với nâng cấp hạ tầng điện và trạm sạc. Trong đó, phát triển năng lượng tái tạo, nhất là điện mặt trời được xem là hướng đi bền vững để giảm áp lực cho lưới điện. Tuy nhiên, như ông Đặng Thanh Tùng chia sẻ, giải pháp này đòi hỏi diện tích, vốn đầu tư và hành lang pháp lý rõ ràng.

Ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên đề xuất mô hình đổi pin cho xe máy điện ở đô thị lớn, thay vì chỉ tập trung vào sạc trực tiếp. “Đổi pin là giải pháp phân tán năng lượng, mỗi trạm chỉ cần điện áp 3-5 kV, có thể bố trí nhiều điểm nhỏ mà không ảnh hưởng điều độ hệ thống điện. Người dùng chỉ mất 2 phút đổi pin thay vì chờ hàng giờ để sạc”, ông phân tích.

TS. Nguyễn Anh Tuấn, Ủy viên Thường trực Ban Chấp hành Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, cho rằng cần có lộ trình chi tiết cho từng thành phố, gắn với dự báo lượng phương tiện điện hóa. Bên cạnh đó, phải tăng tốc phát triển pin lưu trữ công suất lớn để tích hợp vào hệ thống điện, kết hợp mở rộng sản xuất pin xe điện trong nước.

Về quy hoạch đô thị, ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, thành phố đang rà soát để bố trí trạm sạc ở nhiều khu vực như chung cư, nhà trọ, bãi đỗ xe, siêu thị. Thành phố sẽ điều chỉnh quy hoạch bãi đậu xe công cộng, đảm bảo hạ tầng sạc xe điện được tích hợp ngay từ khâu thiết kế. Đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang phối hợp Bộ Xây dựng và sẽ ban hành sớm tiêu chuẩn an toàn phòng cháy, chữa cháy cho hệ thống sạc.