TP.HCM dự kiến chi hơn 3.600 tỷ đồng để chuyển sang xe buýt điện

Đây là nội dung được đưa ra tại hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo Nghị quyết của HĐND TP về lộ trình thực hiện và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh do Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM tổ chức.

Phát biểu mở đầu hội nghị, ông Phạm Minh Tuấn - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM nhấn mạnh, việc chuyển đổi xe buýt điện là xu thế tất yếu của thế giới và cũng là giải pháp quan trọng để TP.HCM trở nên xanh hơn, sạch hơn. 

Theo dự thảo, giai đoạn 2025-2029, TP.HCM sẽ triển khai lộ trình chuyển đổi mạnh mẽ từ xe buýt chạy nhiên liệu hóa thạch sang xe buýt điện hoặc năng lượng xanh. Các tuyến trợ giá đang sử dụng khí CNG hoặc điện đã vượt 15 năm khai thác sẽ phải thay đổi ngay sang xe điện. Với phương tiện CNG dưới 15 năm, được phép tiếp tục hoạt động nhưng không quá thời hạn 15 năm. Riêng xe buýt diesel vẫn có thể tham gia khai thác nhưng phải kết thúc hoạt động trước năm 2029. Các tuyến xe buýt không trợ giá hiện hữu sẽ được thay thế 100% bằng xe điện, còn tuyến mở mới từ năm 2025 bắt buộc dùng xe điện hoặc năng lượng xanh. Mục tiêu đến năm 2030 là toàn bộ xe buýt trên địa bàn thành phố sử dụng năng lượng sạch.

Để đáp ứng lộ trình này, TP.HCM dự kiến đầu tư thêm nhiều trạm sạc, tính toán số lượng, vị trí và công suất phục vụ. Hiện thành phố có 25 điểm sạc, cùng với 10 điểm tại Bình Dương và 5 điểm ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Bên cạnh đó, nguồn lực thực hiện cũng được tính toán: hỗ trợ lãi suất cho hơn 3.000 phương tiện chuyển đổi khoảng 2.000 tỷ đồng; đầu tư hệ thống trạm sạc khoảng 226 tỷ đồng; triển khai dự án tại 17 bến bãi với tổng vốn hơn 1.347 tỷ đồng. Tổng kinh phí cho toàn bộ quá trình chuyển đổi được ước tính hơn 3.600 tỷ đồng, nhằm xây dựng hệ thống giao thông công cộng hiện đại, thân thiện môi trường.

Bà Ung Thị Xuân Hương - Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về dân chủ - pháp luật Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM cho rằng việc đặt mốc 2030 là quá ngắn. Theo bà Hương, cần phân tích kỹ tác động để xem xét giãn lộ trình đến năm 2040, nhằm giảm áp lực tài chính cho doanh nghiệp và đảm bảo tính khả thi. Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ hiện nay chưa đủ hấp dẫn. Nếu không có giải pháp đột phá, việc kêu gọi đầu tư hạ tầng trạm sạc, đổi pin sẽ gặp khó khăn.

Luật sư Nguyễn Văn Hậu - thành viên Hội đồng tư vấn về dân chủ - pháp luật Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM kiến nghị điều chỉnh chính sách trợ giá và vốn vay. Ông đề xuất nâng hạn mức vay hỗ trợ lãi suất từ 200 tỉ đồng lên phù hợp với chi phí đầu tư khoảng 300 tỉ đồng mỗi dự án, đồng thời tính toán lại đơn giá trợ giá để bao gồm cả chi phí lãi vay, giúp doanh nghiệp bớt gánh nặng. Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế hỗ trợ người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện và thí điểm các mô hình tài chính linh hoạt như thuê pin hoặc thuê xe.

Một lo ngại khác được ông Hậu nêu ra là việc xử lý pin sau sử dụng. Xe điện không phát thải khi vận hành, nhưng vòng đời sản phẩm, đặc biệt ở khâu sản xuất và thải bỏ pin lithium-ion, vẫn tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm đất, nước và cháy nổ. Hiện Việt Nam chưa có nhà máy tái chế pin quy mô lớn, chủ yếu phải gửi ra nước ngoài để xử lý – một giải pháp tạm thời nhưng thiếu bền vững khi số lượng xe điện ngày càng tăng. “Chỉ khi sử dụng nguồn điện sạch và có giải pháp thu hồi, tái chế hiệu quả, xe điện mới thực sự mang lại lợi ích cho môi trường”, ông Hậu nhấn mạnh, đồng thời đề nghị gắn trách nhiệm thu hồi pin với nhà sản xuất.

Cùng với đó là bài toán về vị trí đặt trạm sạc và năng lực lưới điện, ông Hậu cho rằng cần ban hành bộ tiêu chí khoa học cho quy hoạch trạm sạc, căn cứ vào mật độ dân cư, nhu cầu thực tế và khả năng nâng cấp lưới điện. Nếu không tính toán kỹ, nguy cơ quá tải điện và thiếu trạm sạc sẽ cản trở tiến độ chuyển đổi.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM khẳng định thành phố sẽ tiếp thu các góp ý để hoàn thiện chính sách. Theo ông An, TP.HCM là siêu đô thị với 14 triệu dân, phương tiện cá nhân chiếm tỷ lệ lớn, giao thông công cộng chưa thực sự hấp dẫn. Nếu không hành động sớm, áp lực ô nhiễm sẽ ngày càng nghiêm trọng. Ông cho biết thành phố đang tập trung hai nhóm khuyến khích chuyển đổi: giao thông công cộng và phương tiện cá nhân, đồng thời nghiên cứu chính sách hỗ trợ tài xế công nghệ, shipper bằng việc thu mua xe cũ, hỗ trợ đổi pin.

Ông An cũng nhấn mạnh, trong lộ trình này, TP.HCM sẽ xây dựng bộ tiêu chí an toàn cho trạm sạc, tìm giải pháp tái chế pin và tiếp tục hoàn thiện các cơ chế khuyến khích nhà đầu tư. “Chúng tôi sẽ đảm bảo các vấn đề người dân lo lắng như chi phí, an toàn, xử lý pin được giải quyết tốt nhất trước khi trình HĐND TP xem xét”, ông nói.