Ảnh minh họa
Từ năm 2020, phía Bộ Công thương đã đề xuất thí điểm quản lý kinh doanh đối với một số sản phẩm thuốc lá thế hệ mới(TLTHM) sau khi thống nhất ý kiến ủng hộ của các Bộ Tư pháp, Khoa học-Công nghệ, Tài chính, Hiệp hội Thuốc lá… Mặc dù TLTHM trên thế giới được chính phủ nhiều nước công nhận về khả năng giảm tác hại, tại Việt Nam vẫn có một số ý kiến quan ngại và đề nghị cấm các sản phẩm này. Chính vì thế thị trường thuốc lá điện tử lậu vốn đã sôi động từ 2019 nay lại càng có cơ hội mở rộng.
Thống kê sơ bộ từ các cơ quan quản lý thị trường, tình trạng buôn lậu thuốc lá thế hệ mới gia tăng qua các năm, kể cả trong thời gian dịch Covid-19. Đầu năm 2021 đến nay, nhiều vụ mua bán quy mô lớn đã bị thu giữ, trong đó có lô hàng ước tính lên tới hàng tỷ đồng.
Phía các cơ quan chức năng cho rằng đây có thể chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Lý do là việc mua bán, giao dịch sản phẩm này chủ yếu thông qua mạng xã hội, nhất là những nhóm kín nên việc kiểm tra của cơ quan chức năng cũng gặp nhiều khó khăn.
Bên cạnh đó, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá 2012 chưa nêu cụ thể tên các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, ngoại trừ việc quy định chung cho các sản phẩm có chứa nguyên liệu thuốc lá sẽ nằm trong phạm vi điều chỉnh của Luật này. Chính vì thế, dù xử lý hàng trăm vụ nhưng tất cả đều áp dụng phạt hành chính và tịch thu tiêu hủy sản phẩm với lí do hàng không có hóa đơn chứng từ.
Mức phạt hành chính theo đó chỉ từ vài triệu đến vài chục triệu đồng, trong khi lợi nhuận từ việc buôn hàng lậu có thể lên tới vài trăm triệu đồng. Điều này cho thấy Nhà nước đang thất thoát ngân sách rất nhiều trong những năm qua.
Hệ lụy tất yếu của vấn nạn hàng lậu là giới trẻ hiện đang bị "đầu độc" bởi những thông tin quảng cáo sai lệch về sản phẩm từ những tổ chức, cá nhân buôn bán bất hợp pháp, thậm chí ngay gần khuôn viên trường học. Theo công bố từ Viện Chiến lược chính sách Y tế tại Hà Nội có tới 5,2% thanh thiếu niên chưa hút thuốc bao giờ nhưng lại tập tành hút thuốc lá điện tử nhập lậu.
Trước thực tế rằng năng lực kỹ thuật và nhân lực quản lý của Việt Nam còn mỏng và hạn chế để kiểm nghiệm, kiểm tra sản phẩm, các chuyên gia đánh giá, đề xuất của Bộ Công Thương cho thí điểm trước đối với thuốc lá làm nóng, sản phẩm phù hợp định nghĩa của Luật Phòng chống Tác hại của Thuốc lá là bước đi thận trọng phù hợp.
