Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà vừa ký ban hành Quyết định số 11/2025/QĐ-TTg ngày 23/4/2025 về Quy chế ứng phó sự cố chất thải. Đây là bước tiến quan trọng nhằm tăng cường năng lực phòng ngừa và xử lý các sự cố môi trường do chất thải gây ra, bảo đảm an toàn cho người dân và môi trường sống.
Hình ảnh minh họa. Ảnh: Trung tâm ứng phó sự cố môi trường.
Khuôn khổ pháp lý toàn diện
Quy chế ứng phó sự cố chất thải quy định rõ các nội dung từ khâu chuẩn bị ứng phó, tổ chức xử lý khi xảy ra sự cố, cho đến cải tạo và phục hồi môi trường sau sự cố. Ngoài ra, quy chế còn đề cập đến cơ chế hỗ trợ, sự tham gia của cộng đồng và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan. Tuy nhiên, quy chế này không áp dụng đối với sự cố chất thải xảy ra trên biển – những trường hợp này sẽ được xử lý theo các quy định riêng về ứng phó sự cố hóa chất độc hại, tràn dầu và các văn bản pháp luật liên quan.
Sự cố chất thải được xác định là các sự cố môi trường phát sinh từ quá trình phát sinh, thu gom, lưu giữ, vận chuyển, xử lý hoặc tiêu hủy chất thải, gây rò rỉ, tràn đổ hoặc phát tán ra môi trường. Dựa trên mức độ, sự cố chất thải được phân cấp thành bốn cấp độ: cấp cơ sở, cấp huyện, cấp tỉnh và cấp quốc gia, tương ứng với hệ thống phân cấp sự cố môi trường tại Điều 123 Luật Bảo vệ môi trường.
Phòng ngừa chủ động - Ứng phó kịp thời - Khắc phục hiệu quả
Quy chế xác lập nguyên tắc ứng phó sự cố chất thải dựa trên tinh thần chủ động phòng ngừa và sẵn sàng hành động. Các cơ sở phải xây dựng kế hoạch ứng phó, chuẩn bị đầy đủ nhân lực, phương tiện và kịch bản phối hợp. Khi xảy ra sự cố, việc xử lý phải theo phương châm “bốn tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ, hậu cần tại chỗ) và “ba sẵn sàng” (phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương).
Một điểm nhấn đáng chú ý là yêu cầu bảo đảm an toàn cho lực lượng ứng phó và người dân trong khu vực bị ảnh hưởng. Mọi tổ chức, cá nhân gây ra sự cố chất thải đều phải chịu trách nhiệm chi trả toàn bộ chi phí ứng phó, phục hồi môi trường và bồi thường thiệt hại, trừ những trường hợp được Nhà nước hỗ trợ theo quy định.
Rõ trách nhiệm, minh bạch thông tin
Tại cấp cơ sở, người đại diện theo pháp luật hoặc người được ủy quyền là người chịu trách nhiệm chỉ huy ứng phó sự cố. Nếu sự cố nằm trong khả năng tự xử lý, cơ sở phải triển khai các biện pháp đã được phê duyệt và báo cáo với UBND cấp xã, Ban chỉ huy phòng thủ dân sự cấp huyện trong vòng 24 giờ kể từ khi phát hiện. Nếu sự cố vượt khả năng tự ứng phó, người chỉ huy phải lập tức thông báo và chuyển quyền điều hành cho cơ quan có thẩm quyền.
Sự phối hợp giữa cơ sở và chính quyền địa phương là yếu tố then chốt để bảo đảm phản ứng nhanh, hiệu quả, hạn chế thấp nhất thiệt hại về người và môi trường.
Yêu cầu nghiêm ngặt về kỹ thuật và trách nhiệm
Sau khi sự cố được khống chế, chủ cơ sở có trách nhiệm tổ chức phục hồi môi trường trong phạm vi hoạt động của mình. UBND cấp xã sẽ kiểm tra và giám sát tiến độ, chất lượng phục hồi. Với các sự cố có quy mô lớn hơn (cấp huyện, tỉnh, quốc gia), cơ quan chuyên môn về môi trường sẽ tham mưu cho UBND cùng cấp tổ chức phục hồi; ở cấp quốc gia, việc phục hồi do Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo thực hiện.
Việc cải tạo, phục hồi sau sự cố phải bảo đảm đáp ứng các quy chuẩn về chất lượng môi trường xung quanh; phục hồi điều kiện cư trú, sản xuất, và hệ sinh thái tại khu vực chịu ảnh hưởng – đặc biệt với các vùng có giá trị bảo tồn.
Việc ban hành Quy chế ứng phó sự cố chất thải là động thái thể hiện rõ quyết tâm của Chính phủ trong việc tăng cường năng lực phòng ngừa, ứng phó và phục hồi môi trường, hướng tới một nền kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.
Quyết định này có hiệu lực thi hành từ ngày 10/6/2025.
