Ngồi chơi nhà người quen ở chợ Viềng (Mỹ Phúc, Mỹ Lộc, Nam Định) chừng một tiếng đồng hồ, thấy có đến ba bốn người rẽ vào hỏi thăm nhà cụ lang Tiệp. Chỉ đường xong, chủ nhà, anh bạn tôi, chép miệng: 
Cụ Trần Xuân Tiệp đang khám cho người bệnh
- Ngày nào cũng phải làm “hướng dẫn viên” cho thiên hạ đến nhà cụ Tiệp. Tôi đã bảo, sao cụ không làm một tấm biển đặt ngay đầu chợ này, vẽ luôn sơ đồ trên biển để người ta khỏi mất công hỏi thăm, nhưng cụ không nghe…
- Chắc là cụ chữa bệnh hay lắm, nên người ta mới tìm đến đông như vậy.
- Ngày nào cũng có người từ xa vào hàng tôi hỏi thăm, nhất là thứ bẩy, chủ nhật, có ngày đến mấy chục người. Còn hay hay không, thì tôi không biết.
Gặp cụ lang tại phòng chẩn trị, tôi hỏi ngay cái điều mà mình thắc mắc lâu nay:
- Thưa cụ, tại sao người đời lại hay nói câu “gặp thầy, gặp thuốc nên bệnh khỏi” ạ.
- Trong câu đó, thì quan trọng nhất là “gặp thầy”. Cùng một bệnh, người bệnh có thể đi chữa ở nhiều thầy thuốc.Thầy nào tìm được đúng gốc bệnh, tức là người bệnh đã “gặp thày”. Có tìm được đúng gốc bệnh thì mới điều chỉnh vị thuốc cho phù hợp để điều trị, khiến cho bệnh lui, cũng tức là “gặp thuốc” đấy. Ngoài ra, phương pháp điều trị cũng là điều rất quan trọng.
- Các lương y của ta đều có một phương pháp điều trị giống nhau, đó là cắt thuốc theo thang cho người bệnh sắc uống, hoặc hoàn thuốc thành viên cho người bệnh uống, chứ làm gì có sự khác nhau về phương pháp?
- Có khác nhau chứ. Khác đến mức nhiều khi ngược nhau, tuỳ theo trình độ của từng thầy, tuy nhìn bề ngoài thì giống nhau như anh nói, là chỉ uống hoặc xoa. Tôi lấy một ví dụ này để anh dễ hình dung, dù nó hơi xa một chút. Thế tử Trịnh Cán con chúa Trịnh Sâm bị căn bệnh nan y, các thầy thuốc cung đình đều chủ trương chữa bằng phương pháp “công phạt”, có bệnh thì phảI “đuổi” bệnh đi đã, rồi bồi bổ sau. Kết quả là thế tử cứ mỗi ngày một kiệt đi: bụng to, rốn lồi, da khô…
Đến cụ Hải Thượng, cụ chủ trương ngược lại: do dùng thuốc công phạt nhiều quá, nên khí tiên thiên bị tổn thương nặng nề. Bây giờ trước tiên là phải bồi bổ, khôi phục lại khí tiên thiên đã, khiến cho cơ thể khoẻ lên, bệnh sẽ tự lui. Nhân cường thì tật nhược mà. Vì thế đơn thuốc của cụ khác hẳn với đơn của các ngự y, khiến họ xúm lại công kích cụ kịch liệt, nhưng cụ vẫn kiên quyết giữ quan điểm của mình. Kết quả là bệnh của Trịnh Cán lui trông thấy. Tiếc rằng cụ đang điều trị dở thì xẩy ra chuyện chúa Trịnh Sâm mất, triều đình náo loạn. Trịnh Cán được lập làm chúa nhưng rồi lại bị Trịnh Tông nổi loạn phế bỏ, bắt giam. Vừa do bệnh chưa khỏi hẳn, vừa do lo sợ, nên Trịnh Cán đã chết. Phương pháp ấy của cụ được các thế hệ thầy thuốc của ta học theo, vì nó rất hiệu quả.
Có lần một chị đưa đứa con gái mười sáu tuổi đến. Cháu bị bệnh suyễn, chữa ở bệnh viện nhiều, tiêm kháng sinh nhiều, nên người khô kiệt đi, lại bị nặng tai nữa. Tôi cắt cho một đợt mười chén thuốc bổ, dặn uống trong một tháng, ba ngày một thang. Hết một tháng, lại thêm mười chén, uống một tháng nữa. Chị ấy tìm đến tôi, bảo con vẫn chẳng chuyển biến gì. Tôi nói rõ gốc bệnh, bảo hai tháng vừa rồi toàn là thuốc bổ đấy chứ chưa phải thuốc bệnh. Phải tăng sức khoẻ của cháu lên đã.
Thuốc ta nó phát huy tác dụng từ từ chứ không như thuốc Tây, nói chị tha lỗi vì hơi tục, thuốc Tây như thể phân hoá học ấy, nó bốc nhanh, còn thuốc ta như phân bắc, phân bắc mới có hậu. Chị cứ kiên nhẫn một chút. Mấy tháng sau, quả nhiên cháu ăn khoẻ, béo hẳn ra, sức khoẻ tăng rõ rệt, bệnh cũng tự lui, lúc đó tôi mới dùng thuốc bệnh, theo kiểu “thuận nước đẩy thuyền”, và cháu đã khỏi…
Năm nay ngoài bẩy mươi, lương y Trần Xuân Tiệp đã theo nghề thuốc trên bốn mươi năm. Ông nội cụ là một thầy thuốc khá nổi tiếng, nhưng thân sinh của cụ thì lại không nối chí cha, cụ học thuốc từ người chú rồi mở hiệu chẩn trị ở làng mình, là làng Đệ Nhất xã Mỹ Trung, ngoại thành Nam Định. Là một lương y đa khoa, mỗi ngày, cụ khám và kê đơn cho khoảng ba đến bốn chục người, thứ bẩy, chủ nhật, còn nhiều hơn nữa.
Con số đó đã nói lên tay nghề và uy tín của cụ. Điều quan trọng nữa là, nơi cụ mở phòng chẩn trị rất gần với trung tâm y tế Mỹ Lộc và bệnh viện đa khoa Nam Định, chỉ cách khoảng ba đến bốn cây số, thế mà người bệnh tìm đến cụ vẫn đông. Bệnh nhân tìm đến nhà thuốc này không chỉ ở Nam Định mà còn có nhiều người ở các tỉnh lân cận như Hà Nam, Ninh Bình, Thái Bình…Phụ giúp cho cụ, có vợ chồng anh con trai cả, trông nom hiệu thuốc, căn cứ vào đơn của bố mà cân thuốc cho bệnh nhân. Hỏi về chi phí điều trị, cụ cho biết:
- Cũng tuỳ bệnh, tuỳ mức độ của bệnh, thể trạng của bệnh nhân mà thời gian điều trị dài hay ngắn. Nhưng thường thì người bệnh, từ lúc khám cho đến khi uống thuốc dứt bệnh, chỉ một hai trăm ngàn. Số người chi phí cho một đợt điều trị mà tốn đến ba trăm ngàn, hiếm hoi lắm.
- Cụ thấy giữa thuốc Nam và thuốc Bắc, có gì khác nhau không?
- Người bệnh ưa thuốc Bắc (thảo dược có nguồn gốc Trung Quốc) mà không thích thuốc Nam (thảo dược có nguồn gốc Việt Nam). Đó là do yếu tố tâm lý thôi. Chứ giữa hai bên, bên nào cũng có cái mạnh cái yếu. Có khi cùng một vị, thì thuốc Bắc tốt hơn thuốc Nam, nhưng cũng nhiều khi ngược lại. Thuốc Bắc có ưu điểm là sẵn vị, nhậy cảm… Còn thuốc Nam thì dễ kiếm, rẻ tiền. Nhưng đó là đối với người bệnh. Còn với thầy thuốc, thì mục tiêu cao nhất là chữa khỏi bệnh cho bệnh nhân với chi phí thấp nhất, cho nên không phân biệt thuốc nào với thuốc nào. Miễn sao cho trong thang thuốc của mình, mỗi vị thuốc đều phát huy tác dụng tối ưu…
