TP.HCM tìm cách giảm ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí ở mức báo động

Tại hội thảo “Giải pháp giảm ô nhiễm không khí đô thị” do báo Tuổi trẻ phối hợp cùng với Cục Môi trường - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM tổ chức ngày 15/8, TS, Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2025, TP.HCM ghi nhận hơn 65 ngày chất lượng không khí vượt ngưỡng cho phép, trong đó chỉ số chất lượng không khí (AQI) từng chạm mức 194 vào sáng 14/1 - xếp thứ 4 trong nhóm thành phố lớn ô nhiễm nhất thế giới. Dù vùng ngoại thành vẫn “dễ thở” hơn, nhưng khu vực nội đô và các trục giao thông chính thường xuyên ở tình trạng “xấu” và “rất xấu”.

Không chỉ TP.HCM, Hà Nội cũng đối mặt tình trạng tương tự. 6 tháng đầu năm nay, thủ đô có hơn 80 ngày nồng độ PM2.5 vượt ngưỡng xấu, nhiều đợt AQI lên tới 200 - 250, đặc biệt vào mùa đông. Ô nhiễm không khí đang là thách thức sống còn đối với các đô thị lớn, đòi hỏi giải pháp tổng thể, đồng bộ và kiên trì.

Chỉ rõ nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, ông Tùng cho rằng, “kẻ giấu mặt” nguy hiểm nhất là bụi mịn PM2.5 từ khí thải phương tiện cơ giới chạy xăng dầu, bụi đường và ma sát má phanh. Một xe máy chạy xăng đời cũ có thể phát thải CO, HC và bụi mịn gấp 10 - 20 lần ô tô đạt chuẩn Euro 4-5. Không khí ô nhiễm gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, đặc biệt là bệnh hô hấp mãn tính, tim mạch và ung thư.

Đáng chú ý, tình trạng ngày càng xấu đi bắt nguồn từ việc chưa kiểm soát tốt nguồn thải, thiếu sự phối hợp giữa các địa phương, hạn chế về dữ liệu phục vụ chính sách và nguồn lực tài chính chưa đáp ứng. “Sự trì hoãn hôm nay chính là gánh nặng bệnh tật cho thế hệ mai sau. Chúng ta không thể thở thay nhau, nhưng có thể hành động vì nhau”, ông nói và nhấn mạnh cần đưa chỉ tiêu chất lượng không khí vào đánh giá KPI của lãnh đạo, tăng cường liên kết vùng. Đồng thời đầu tư mạnh cho hệ thống quan trắc và các chương trình giảm phát thải.

Chuyển đổi phương tiện, siết nguồn thải

Theo ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, hiện TP đang đồng thời triển khai hai đề án lớn là giảm phương tiện giao thông cá nhân và giảm phát thải. Đáng chú ý là kế hoạch chuyển đổi 400.000 xe máy công nghệ sang xe điện. Đây là nhóm phương tiện có tần suất di chuyển cao, trung bình 100 - 200 km/ngày, tác động lớn đến chất lượng không khí. Hiện thành phố đã chuyển gần 49% xe buýt sang xe buýt điện và chuẩn bị thiết lập các khu vực hạn chế phương tiện cá nhân trong giờ cao điểm tại trung tâm.

Bà Ngô Nguyễn Ngọc Thanh - Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ Môi trường TP.HCM cho biết, thành phố đang xây dựng Kế hoạch quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2026-2030 với 8 nhóm giải pháp trọng tâm về quy hoạch đô thị xanh, kiểm soát khí thải giao thông, giám sát nguồn thải từ xây dựng và nông nghiệp, đầu tư hệ thống quan trắc tự động, đẩy mạnh sản xuất - tiêu dùng bền vững, đào tạo nhân lực quản lý môi trường, nâng cao nhận thức cộng đồng và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong dự báo, cảnh báo ô nhiễm.

Về lâu dài, TP.HCM đặt mục tiêu xây dựng các khu vực phát thải thấp từ năm 2030, song song hỗ trợ tài xế chuyển đổi phương tiện bằng ưu đãi thuế VAT, lệ phí trước bạ, hỗ trợ chi phí mua xe, phát triển hạ tầng pin thay nhanh sử dụng năng lượng tái tạo và phối hợp ngân hàng cho vay trả góp với chi phí chỉ 30 - 70 nghìn đồng/ngày. Việc chuyển đổi được thực hiện trên tinh thần tự nguyện, có hỗ trợ, không áp dụng biện pháp ép buộc.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng hệ thống quan trắc và cơ sở dữ liệu giám sát chất lượng không khí tại 34 tỉnh, thành. Ông Thọ cho rằng, để xe điện thực sự giúp giảm phát thải, cần song song hạ hệ số phát thải của lưới điện xuống dưới 0,5 thông qua phát triển năng lượng tái tạo như điện mặt trời áp mái, năng lượng dọc tuyến đường và hệ thống pin thay nhanh. Ông cũng đề xuất áp dụng các cơ chế thị trường như tín chỉ nhiên liệu, tín chỉ phát thải, tín chỉ hiệu suất năng lượng - cách mà California (Mỹ), EU và Trung Quốc đang vận hành hiệu quả.