Thủy lợi miền Bắc trước thách thức kép trong vụ đông xuân

Thách thức kép cho vụ đông xuân

Theo đại diện Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) thông tin tại Hội nghị “Sơ kết sản xuất trồng trọt năm 2025, triển khai kế hoạch sản xuất vụ đông 2025 và các vụ sản xuất năm 2026 tại các tỉnh phía Bắc” tổ chức tại Hải Phòng vừa qua, hiện nay dung tích trữ của các hồ chứa thủy lợi và thủy điện về cơ bản sẽ đủ nước phục vụ sản xuất cho các vụ còn lại trong năm 2025. Tuy nhiên, tình hình nguồn nước cho vụ đông xuân 2025-2026 được dự báo sẽ tiếp tục đối mặt với không ít khó khăn.

Từ đầu năm 2025, khu vực phía Bắc đã hứng chịu nhiều đợt mưa lớn, trong đó có những trận mưa kỷ lục như tại Na Hang (Tuyên Quang) với 516 mm. Các cơn bão số 3 (Wipha), số 5 (Kajiki) và áp thấp nhiệt đới liên tục đổ bộ, gây ra mưa lớn diện rộng và ngập úng nghiêm trọng.

Khu vực Bắc Trung Bộ còn chịu ảnh hưởng nặng nề hơn, với tổng lượng mưa cao hơn trung bình nhiều năm tới 30-90%. Hậu quả của những đợt mưa bão này là hàng trăm nghìn hecta lúa và hoa màu bị ngập úng. Riêng khu vực Bắc Bộ, đợt mưa tháng 7 đã khiến hơn 114 nghìn ha cây trồng thiệt hại. Ở Bắc Trung Bộ, các cơn bão liên tiếp gây ngập úng cho tổng cộng gần 175 nghìn ha cây trồng trong tháng 6, 7 và 8.

Dù vậy, dung tích trữ của các hồ chứa thủy lợi ở Bắc Bộ hiện đạt khoảng 95% dung tích thiết kế, và Bắc Trung Bộ đạt 67% (cao hơn trung bình nhiều năm 24%). Các hồ thủy điện lớn trên hệ thống sông Hồng cũng đang tích nước theo quy trình, dự kiến sẽ đầy hồ vào cuối mùa lũ.

Theo nhận định của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, hiện tượng ENSO có thể duy trì trạng thái trung tính hoặc nghiêng về pha lạnh. Tổng lượng mưa từ tháng 12/2025 đến 2/2026 dự báo xấp xỉ trung bình nhiều năm. Tuy nhiên, dòng chảy đến các hồ chứa và trên các sông ở Bắc Bộ được dự báo sẽ thiếu hụt 5-45% so với trung bình nhiều năm.

Ngành nông nghiệp đang đối mặt với hai thách thức lớn cho vụ đông xuân 2025-2026. Một là, mực nước hạ du sông Hồng thấp kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng lấy nước của các hệ thống công trình thủy lợi. Hai là, tình hình xâm nhập mặn có xu hướng gia tăng ở hạ lưu sông Thái Bình, đặc biệt tại Hải Phòng (hệ thống Đa Độ và Tiên Lãng), gây khó khăn cho việc lấy nước.

Các giải pháp đồng bộ

Để đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất vụ đông và đông xuân 2025-2026, đại diện Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cho biết, các địa phương cần xây dựng kế hoạch sản xuất linh hoạt, rà soát diện tích nông nghiệp, đặc biệt khoanh vùng các diện tích khó khăn về nước tưới. Từ đó có phương án bổ sung hoặc chuyển đổi cây trồng, hạn chế tối đa diện tích gieo sạ, giảm áp lực nguồn nước.

Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi sẽ phối hợp với Tập đoàn Điện lực Việt Nam xây dựng kế hoạch xả nước tăng cường từ các hồ Hòa Bình, Sơn La, Thác Bà, Tuyên Quang. Dự kiến sẽ có hai đợt lấy nước trước Tết Nguyên đán 2026, tổng cộng 12 ngày. Đợt 1, từ 18-21/1/2026 (4-5 ngày), mực nước tại Trạm thủy văn Hà Nội sẽ được duy trì khoảng 1,7m, hỗ trợ đẩy mặn. Đợt 2, từ 30/1-6/2/2026 (7-8 ngày), mực nước cao nhất (dự kiến 1,70-1,90m) sẽ được duy trì để các địa phương tập trung lấy nước.

Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cũng yêu cầu đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện các công trình lấy nước đang đầu tư; tuyên truyền, hướng dẫn người dân các biện pháp tích trữ và sử dụng nước hiệu quả, tiết kiệm, chống thất thoát.