Thủy lợi là nền tảng quan trọng trong xây dựng nông thôn mới

Trong tiến trình xây dựng nông thôn mới (NTM), thủy lợi luôn được xem là “mạch máu” của sản xuất nông nghiệp. Những công trình hồ, đập, kênh mương không chỉ bảo đảm nước tưới tiêu ổn định cho cây trồng, mà còn giúp chủ động ứng phó thiên tai, ổn định sinh kế cho hàng chục nghìn hộ nông dân. Những năm qua, Quảng Ngãi đã ưu tiên nguồn lực đáng kể cho xây dựng, nâng cấp và sửa chữa công trình thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp và đời sống dân sinh.

Ông Võ Đoàn, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Quảng Ngãi cho biết, trong giai đoạn 2021 - 2025, trong vấn đề đầu tư kết cấu hạ tầng thủy lợi, đê kè phục vụ sản xuất nông nghiệp, phòng chống thiên tai và góp phần hoàn thành tiêu chí thủy lợi trong xây dựng NTM các cấp, toàn tỉnh đã đầu tư xây mới nâng cấp sữa chữa khoảng 246 công trình thủy lợi và 58 công trình đê điều, kè chống sạt lở bờ sông, bờ biển.

“Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Ngãi cũng đã kiên cố hóa gần 3.300km kênh mương các loại với tổng kinh phí khoảng 6.700 tỷ đồng. Đến nay, diện tích gieo trồng được tưới tiêu chủ động bởi công trình thủy lợi kiên cố do nhà nước đầu tư là 111.362ha. Nhiều xã vùng sâu, vùng xa trước đây thường xuyên thiếu nước sản xuất, nay đã có thể chủ động nguồn nước quanh năm”, ông Đoàn nói.

Ngành nông nghiệp tỉnh Quảng Ngãi xác định, thủy lợi là một trong những lĩnh vực ưu tiên hàng đầu để nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM. Khi hệ thống thủy lợi được đầu tư đồng bộ, nông dân có thể chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, gia tăng năng suất, tạo ra sản phẩm hàng hóa chất lượng cao. Qua đó, giúp nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân nông thôn một cách bền vững.

Tại xã Sơn Mai - địa phương miền núi của tỉnh Quảng Ngãi, ông Đinh Văn Đành, trưởng thôn Biều Qua cho biết, trước đây, cuộc sống của người dân trong thôn rất khó khăn. Do nguồn nước thủy lợi không đảm bảo nên kinh tế của bà con hầu như phụ thuộc chủ yếu vào cây keo, thu nhập không đáng kể, phụ thuộc vào thị trường, nhiều năm mất trắng vì thiên tai nên tỷ lệ hộ nghèo trong thôn luôn ở mức cao.

“Sau khi nhà nước đầu tư hệ thống thủy lợi, nước tưới tiêu ổn định quanh năm, nhiều hộ dân đã mạnh dạn chuyển đổi qua trồng các loại cây ăn quả như sầu riêng, bưởi, rồi đào ao thả cá, phát triển chăn nuôi. Đến nay, có gia đình mỗi năm thu nhập hàng trăm triệu đồng, gấp nhiều lần so với trước đây. Nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh, toàn thôn có hơn 130 hộ thì chỉ còn 13 hộ nghèo, trung bình mỗi năm tỷ lệ hộ thoát nghèo đạt trên 5%, góp phần hoàn thiện các tiêu chí trong xây dựng NTM”, ông Đành chia sẻ.

Không chỉ phục vụ sản xuất, hệ thống thủy lợi còn đóng vai trò quan trọng trong phòng chống thiên tai, điều tiết dòng chảy và cấp nước sinh hoạt cho người dân nông thôn. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, việc nâng cao khả năng điều tiết và trữ nước của các công trình thủy lợi càng trở nên cấp thiết. Đây cũng là một trong những tiêu chí quan trọng trong bộ tiêu chí xây dựng NTM nâng cao và NTM kiểu mẫu.

Ông Lê Tuấn Trinh, Giám đốc Hợp tác xã Thắng Lợi (xã Long Phụng, tỉnh Quảng Ngãi) cho biết, hiện nay trên địa bàn HTX quản lý 347ha đất trồng lúa và hơn 400ha đất hoa màu. Do địa phương nằm ở cuối kênh nên mỗi mùa khô hạn thường gặp khó khăn về nguồn nước. Tuy nhiên, vừa rồi, tỉnh Quảng Ngãi đã đầu tư xây dựng hệ thống kênh S18.2 nên hiện nay tình hình đã sản xuất đã ổn định.

“Nhìn chung, việc kiên cố hóa kênh mương nội đồng ở địa phương bây giờ đã đảm bảo, đáp ứng được khoảng 80% nhu cầu. Mặc dù vậy, do ảnh hưởng của thiên tai, đặc biệt là tình hình xâm nhập mặn nên một số diện tích lúa ở gần cửa biển vẫn bị ảnh hưởng. Vì thế, chúng tôi đã có kiến nghị và mong muốn tỉnh, xã hỗ trợ nguồn kinh phí chống hạn, chống xâm nhập mặn và hoàn thiện hệ thống kênh mương thủy lợi trong thời gian tới”, ông Trinh nói.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hệ thống thủy lợi ở nhiều nơi ở Quảng Ngãi vẫn bộc lộ không ít hạn chế. Một số công trình được xây dựng từ lâu đã xuống cấp, khả năng tưới tiêu không còn đáp ứng nhu cầu thực tế. Hệ thống kênh mương ở một số xã còn dở dang, chưa được kiên cố hóa hoàn toàn, gây thất thoát nước lớn. Tình trạng xâm phạm hành lang bảo vệ công trình thủy lợi như lấn chiếm kênh mương, đập dâng để làm nhà ở, sản xuất vẫn còn xảy ra, ảnh hưởng đến khả năng vận hành.

Theo ông Hà Thế Vinh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Quảng Ngãi, hiện nay, vẫn còn nhiều địa phương phải đối mặt với khó khăn do công trình xuống cấp hoặc chưa đồng bộ. “Không ít hồ đập đã được xây dựng từ hàng chục năm trước, nay không còn đáp ứng được yêu cầu tưới tiêu hiện nay. Một số khu vực bị bồi lấp, rò rỉ, khả năng trữ nước giảm sút, trong khi nhu cầu phục vụ sản xuất ngày càng cao. Việc vi phạm hành lang bảo vệ công trình cũng gây ảnh hưởng lớn đến an toàn vận hành”, ông Vinh nói.

Trước thực trạng này, đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi cho biết, trong giai đoạn tới, tỉnh sẽ tập trung nâng cấp và kiên cố hóa hệ thống kênh mương nội đồng tại những vùng sản xuất trọng điểm, ưu tiên các khu vực thường xuyên thiếu nước hoặc có nguy cơ hạn hán cao. Tỉnh cũng sẽ tăng cường công tác kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi lấn chiếm hành lang bảo vệ công trình thủy lợi, đồng thời huy động nhiều nguồn lực xã hội hóa để đầu tư nâng cấp hạ tầng.