Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: 'Kiểm soát chặt tàu cá, xử nghiêm vi phạm IUU'

Nỗ lực gỡ "thẻ vàng" EC

Sáng 6/11, Đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và Môi trường do Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, Phó trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) làm trưởng đoàn, đã làm việc với UBND tỉnh Thanh Hóa về công tác chống khai thác IUU. Tiếp và làm việc với đoàn công tác có ông Cao Văn Cường, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; đại diện lãnh đạo các Sở, ngành, lực lượng chức năng và địa phương ven biển của tỉnh.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường, Thanh Hóa hiện có 6.243 tàu cá, trong đó 1.014/1.014 tàu khai thác vùng khơi đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS), đạt 100%. Từ đầu năm 2025 đến nay, sản lượng khai thác thủy sản toàn tỉnh đạt hơn 117.515 tấn, bằng 83,9% kế hoạch.

Công tác chống khai thác IUU của tỉnh đạt nhiều kết quả tích cực: 100% tàu cá đã đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu, kẻ biển số và nhập dữ liệu vào hệ thống nghề cá quốc gia VNFishbase. Toàn tỉnh không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài.

Tỷ lệ đăng kiểm, cấp giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và an toàn thực phẩm đạt từ 96,4% đến 98,7%. Thanh Hóa có 4 cảng cá đã được công bố mở cảng, gồm: Hòa Lộc, Lạch Hới, Lạch Bạng và Hải Châu, trong đó 3 cảng cá được chỉ định đủ điều kiện xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản. Từ đầu năm đến nay, khoảng 24.139 tấn thủy sản đã được bốc dỡ qua các cảng; 31 giấy xác nhận nguồn gốc thủy sản được cấp.

Công tác quản lý, kiểm soát tàu cá, giám sát hành trình và xử lý vi phạm được tăng cường, góp phần răn đe, ngăn chặn vi phạm. Từ đầu năm 2025 đến 5/11, 217 trường hợp vi phạm đã bị xử phạt, tổng số tiền hơn 2,91 tỷ đồng; 100% tàu cá vi phạm đã được cập nhật vào cơ sở dữ liệu.

Tập trung khắc phục hạn chế

Dù đạt nhiều kết quả, song công tác quản lý tàu cá nói riêng, chống khai thác IUU nói chung tại Thanh Hóa vẫn còn tồn tại hạn chế. Một số tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động; việc kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) chưa đạt yêu cầu, trong khi hạ tầng cảng cá và nhân lực kiểm soát còn bất cập.

Năm 2024, toàn tỉnh vẫn còn 81 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, gồm 37 tàu hết hạn giấy phép khai thác, 64 tàu hết hạn đăng kiểm và 28 tàu hết hạn giấy chứng nhận an toàn thực phẩm.

Tình trạng tàu cá mất kết nối thiết bị VMS vẫn diễn ra phổ biến. Năm 2024, có tới 1.187 lượt tàu cá mất kết nối, trong đó 61 tàu mất kết nối liên tục trên 10 ngày. Đã xử phạt 1.022 tàu, còn 104 tàu đang xác minh. Năm 2025, tỉnh có 707 tàu mất kết nối từ 6 giờ đến 10 ngày; đã xử phạt 30 tàu, còn 51 tàu đang xác minh.

Công tác kiểm tra, kiểm soát và giám sát sản lượng thủy sản bốc dỡ qua cảng vẫn còn hạn chế. Quy mô và số lượng cảng cá chỉ định chưa đáp ứng nhu cầu cập, rời cảng của tàu cá toàn tỉnh. Hạ tầng nghề cá tuy đã được đầu tư nhưng thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng khuyến nghị của EC.

Nguyên nhân chủ yếu là do một số tàu cá nằm bờ, hư hỏng, thiếu lao động đi biển, nên chưa thực hiện đăng kiểm, cấp phép theo quy định. Việc xác minh tàu mất kết nối VMS gặp khó khăn do tàu hoạt động xa bờ hoặc neo đậu tại các tỉnh khác. Bên cạnh đó, chính quyền cấp xã mới kiện toàn, trong khi lực lượng kiểm tra, giám sát mỏng, thiết bị hạn chế. Các cảng cá được đầu tư hơn 10 năm trước đã xuống cấp nghiêm trọng, nhiều khu neo đậu bị bồi lắng, công suất không đáp ứng nhu cầu tàu thuyền.

Trước thực trạng trên, Thanh Hóa đã chỉ đạo các ngành, địa phương rà soát, làm sạch và cập nhật cơ sở dữ liệu tàu cá trên VNFishbase, phối hợp với lực lượng Biên phòng và Công an để xử lý nghiêm vi phạm. Ngành chức năng phối hợp với Tập đoàn VNPT nâng cấp hệ thống giám sát hành trình VMS, bảo đảm kết nối thông suốt.

Tỉnh Thanh Hóa phấn đấu, đến ngày 22/10/2025, toàn bộ thiết bị VMS sẽ được nâng cấp hoàn thiện. Đồng thời lực lượng chuyên môn tăng cường kiểm tra, kiểm soát tàu cá tại cảng, bến, xử lý dứt điểm các trường hợp không bật thiết bị VMS hoặc khai thác sai quy định. Cập nhật kịp thời kết quả xử phạt vi phạm hành chính vào cơ sở dữ liệu quốc gia.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ trên, tỉnh Thanh Hóa cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường đẩy nhanh tiến độ nâng cấp, sửa chữa cảng cá Lạch Hới, Lạch Bạng và các khu neo đậu tránh trú bão, nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, đảm bảo an toàn cho ngư dân. Đồng thời, kiến nghị Trung ương sớm sửa đổi Luật Thủy sản và các nghị định hướng dẫn, tháo gỡ vướng mắc trong công tác quản lý, đăng kiểm, cấp phép và xử lý vi phạm IUU.

Đẩy mạnh số hóa dữ liệu nghề cá

Phát biểu tại hội nghị, ông Cao Văn Cường, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa cho biết, thời gian qua, cả hệ thống chính trị của tỉnh đã vào cuộc quyết liệt để thực hiện công tác chống khai thác IUU, triển khai tháng cao điểm chống IUU với quyết tâm cao nhất cùng cả nước gỡ "thẻ vàng" thủy sản.

Ông Cao Văn Cường yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường nhanh chóng thành lập tổ công tác, phối hợp các địa phương rà soát, xử lý toàn bộ hồ sơ mất kết nối VMS trước 15/11; chính quyền cơ sở tăng cường quản lý sản lượng thủy sản qua cảng, bến, báo cáo hằng tháng để cập nhật vào cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia. Đồng thời, đẩy mạnh xử lý vi phạm và số hóa dữ liệu nghề cá.

Phó Chủ tịch tỉnh Thanh Hóa cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng phần mềm, nâng cấp hạ tầng giám sát tàu cá đồng bộ giữa các lực lượng, đồng thời đẩy nhanh tiến độ các dự án nâng cấp cảng cá Lạch Hới, Lạch Bạng.

Kết luận buổi làm việc, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến ghi nhận nỗ lực của tỉnh Thanh Hóa trong công tác chống khai thác IUU, song nhấn mạnh vẫn còn một số nội dung chưa đáp ứng yêu cầu theo khuyến nghị của EC.

Thứ trưởng đề nghị tỉnh kiểm soát chặt đội tàu khai thác, bảo đảm tất cả tàu cá có giấy phép hợp lệ và thiết bị VMS hoạt động thường xuyên; siết chặt quy trình xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản tại cảng, không để xảy ra vi phạm như mất kết nối VMS trên 6 giờ không báo cáo, mất kết nối quá 10 ngày không đưa tàu về bờ hoặc vượt ranh giới khai thác.

"Tỉnh Thanh Hóa cần rà soát lại bộ máy, tập trung lực lượng kiểm soát tàu cá cả trong bờ, trên bến, trên biển và khi cập cảng. Đối với tàu mất kết nối nhiều ngày trên biển, phải khẩn trương xác minh, xử lý nghiêm vi phạm. Cần nâng mức xử phạt hành chính để tăng tính răn đe, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của ngư dân. Đồng thời, phải nâng cấp hệ thống truy xuất điện tử, bảo đảm minh bạch, hiệu quả trong chống khai thác thủy sản bất hợp pháp. Muốn làm được điều đó, cần huy động, tập trung nguồn lực, chỉ đạo, hành động thống nhất từ Tỉnh ủy, UBND đến chính quyền các cấp...", Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đề nghị tỉnh nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ công bố mở cảng mới, tạo thuận lợi cho tàu vùng khơi ra, vào cảng và đủ điều kiện xác nhận nguồn gốc thủy sản khai thác; chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, minh chứng phục vụ đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC); coi nhiệm vụ chống khai thác IUU là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên, đồng thời chủ động báo cáo Bộ để được hỗ trợ kịp thời nếu gặp khó khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ.