Dữ liệu cảnh báo và ứng phó thiên tai phải “đúng - đủ - sạch - sống”
Theo ThS Bùi Quang Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Chính sách và Kỹ thuật Phòng, chống thiên tai (PCTT), mô hình ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong cảnh báo và ứng phó thiên tai dựa vào cộng đồng được thiết kế theo hướng lấy dữ liệu và con người làm trung tâm, bảo đảm kết nối chặt chẽ giữa chỉ đạo điều hành và triển khai tại hiện trường. Vai trò trung tâm của cộng đồng, các yếu tố xã hội như hòa nhập nhóm dễ bị tổn thương, bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực trên cơ sở giới được nâng cao thông qua các hoạt động diễn tập, sơ tán và ứng phó.
Theo đó, Hệ thống Giám sát thiên tai tỉnh Hà Tĩnh (Hatinh-DMS) hoạt động theo thời gian thực, tích hợp dữ liệu quan trắc khí tượng thủy văn, hồ chứa, tàu thuyền, cũng như cung cấp các cảnh báo khí tượng kịp thời. Thông tin, dữ liệu được quản lý theo hướng tổng thể, toàn diện, bao trùm, bảo đảm đồng bộ, liên thông và đáp ứng yêu cầu “đúng - đủ - sạch - sống”.
ThS Bùi Quang Huy phát biểu tại Hội thảo chia sẻ kết quả “Mô hình ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số ứng phó thiên tai dựa vào cộng đồng trong thực hiện chính quyền địa phương hai cấp”. Ảnh: Phương Linh.
“Hatinh-DMS hỗ trợ tăng cường giám sát, bảo đảm sự thống nhất trong chỉ đạo, điều hành và triển khai các hoạt động ứng phó thiên tai giữa các lực lượng PCTT và cộng đồng, đồng thời cung cấp thông tin cảnh báo, hướng dẫn ứng phó và tiếp nhận phản hồi từ tổ chức, doanh nghiệp và người dân.
Bên cạnh đó, Phần mềm Xây dựng phương án ứng phó thiên tai cho phép tỉnh, xã xây dựng các bản đồ số như bản đồ rủi ro thiên tai, bản đồ ứng phó và bản đồ sơ tán an toàn người dân. Thông tin, dữ liệu của từng đối tượng trong phương án được quản lý theo hướng tổng thể, bao trùm và cập nhật theo thời gian thực. Với sự đồng bộ dữ liệu với Hatinh-DMS và các hệ thống liên quan, các lực lượng ứng phó có sự thống nhất trong triển khai phòng chống thiên tai sát với thực tế”, ông cho biết.
Sau một thời gian vận hành, Hatinh-DMS đã chứng minh tính hữu hiệu cho công tác phòng, chống thiên tai tại địa phương, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Ông Hồ Duy Phiệt, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Hà Tĩnh, chia sẻ: Hệ thống cho phép cập nhật nhanh, trực tuyến số liệu và tình hình tại các xã ngay cả khi thiên tai đang diễn ra, nhất là các thông tin quan trọng như công tác sơ tán dân, tình trạng ngập lụt, chia cắt. Toàn bộ dữ liệu khí tượng thủy văn và thông tin về hệ thống công trình được tổng hợp tập trung trên một nền tảng, phục vụ hiệu quả cho công tác chỉ huy, điều hành.
“Các cấp lãnh đạo có thể truy cập trực tiếp vào hệ thống để nắm bắt kịp thời diễn biến trên địa bàn, từ đó đưa ra chỉ đạo phù hợp, sát thực tế. Sau thiên tai, địa phương cập nhật ngay số liệu thiệt hại, hệ thống tự động tổng hợp trên phạm vi toàn tỉnh, bảo đảm tính kịp thời và chính xác. Đặc biệt, người dân có thể tương tác trực tiếp với cán bộ phòng, chống thiên tai thông qua phần mềm, đồng thời hệ thống còn là kho lưu trữ trực tuyến dữ liệu PCTT, cho phép truy cập mọi lúc, mọi nơi”, ông nói.
Phó Chi cục trưởng Hồ Duy Phiệt, cho biết đơn vị dự kiến phát triển ứng dụng di động của Hệ thống Giám sát thiên tai tỉnh Hà Tĩnh. Ảnh: Phương Linh.
Liên thông hệ thống giám sát thiên tai từ Trung ương đến địa phương
Thời gian tới, Chi cục Thủy lợi Hà Tĩnh sẽ tiếp tục cập nhật thông tin và dữ liệu trên hệ thống hàng năm, đồng thời xây dựng phương án quản lý, vận hành Hệ thống Giám sát thiên tai tỉnh an toàn, phục vụ hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai. Bên cạnh đó, Chi cục dự kiến phát triển ứng dụng di động của Hệ thống nhằm hỗ trợ chỉ đạo, điều hành và tiếp nhận, xử lý thông tin trực tiếp từ hiện trường, lực lượng xung kích và cộng đồng.
Để phát triển và nhân rộng mô hình, ThS Bùi Quang Huy đề nghị xây dựng khung kiến trúc và cấu trúc dữ liệu thống nhất, bám sát các quy định của Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Ban Chỉ đạo Phát triển chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời, ban hành quy chế quản lý, vận hành và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan, tổ chức nhằm bảo đảm dữ liệu được cập nhật, khai thác hiệu quả.
Diễn tập thực binh hoạt động sơ tán nhân dân ứng với kịch bản lũ, ngập lụt tại xã Cẩm Duệ. Ảnh: Báo Nông thôn mới.
Hệ thống cần phát triển đồng bộ trên nền tảng số, trên cơ sở đó, xác định rõ các chức năng và dữ liệu dùng chung để bảo đảm liên thông giữa các cấp, đồng thời cho phép tùy biến chức năng riêng phù hợp với đặc thù của từng địa phương.
“Để tăng cường hiệu quả ứng phó thiên tai trên phạm vi rộng, tôi đề nghị thúc đẩy liên thông thông tin, dữ liệu phục vụ chỉ đạo, điều hành giữa Hệ thống Giám sát thiên tai Việt Nam (VNDMS) với hệ thống giám sát thiên tai của các tỉnh, bảo đảm thống nhất, kịp thời và đồng bộ. Đồng thời, tài liệu hóa mô hình để các tỉnh tham khảo, áp dụng trong công tác tập huấn và diễn tập ứng phó thiên tai của Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai cấp tỉnh và cấp xã. Cách tiếp cận này góp phần nâng cao tính hiệp đồng của lực lượng xung kích PCTT cấp xã, tăng cường năng lực ứng phó của cộng đồng, đồng thời bảo đảm lồng ghép hiệu quả các nội dung hòa nhập đối tượng dễ bị tổn thương và phòng, chống bạo lực trên cơ sở giới”, ông cho biết.
Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai phối hợp với Trung tâm Chính sách và Kỹ thuật phòng, chống thiên tai đã tổ chức khảo sát và tập huấn cho cán bộ xã, Trưởng thôn của 26 thôn thuộc xã Cẩm Duệ về sử dụng phần mềm chụp ảnh gắn tọa độ và thu thập thông tin hiện trường. Nội dung tập trung vào cập nhật vị trí các công trình dân sinh - kinh tế kết hợp phòng, chống thiên tai như trụ sở UBND, nhà văn hóa, trường học, cơ sở y tế; các điểm nguy hiểm, khu vực có nguy cơ lũ, ngập lụt, sạt lở; và các hộ dân cần ưu tiên sơ tán sớm, phục vụ xây dựng phương án sơ tán dân theo thời gian thực cho địa phương.
