Đoàn công tác các cơ quan báo chí tuyên truyền về ngành nông nghiệp và môi trường vừa có buổi làm việc với Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thái Nguyên. Đại diện đoàn có ông Lê Xuân Dũng, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường; ông Tô Đức Huy, Chánh Văn phòng Báo Nông nghiệp và Môi trường; ông Nguyễn Việt Hùng, Phó Trưởng Văn phòng phụ trách Văn phòng Trung du miền núi phía Bắc (Báo Nông nghiệp và Môi trường).
Phía tỉnh Thái Nguyên có ông Triệu Đức Văn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường; ông Hoàng Thanh Bình, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật; ông Triệu Văn Cương, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn.
Đoàn công tác làm việc với Sở Nông nghiệp và Môi trường Thái Nguyên chiều 10/12. Ảnh: Bảo Thắng.
Thiếu cán bộ chuyên môn ở cấp xã
Báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Thái Nguyên cho thấy, sau khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, nhiều khâu kỹ thuật ở cấp cơ sở chịu áp lực lớn hơn, trong khi thể chế và nhân lực chưa kịp điều chỉnh tương ứng.
Ở lĩnh vực đất đai, tỉnh đang xử lý khối lượng lớn bản đồ và dữ liệu lịch sử, trong đó nhiều bản đồ đo đạc cũ có sai khác so với hiện trạng, buộc phải đo đạc, chỉnh lý và tạo lập lại cơ sở dữ liệu đất đai. Việc này làm tăng khối lượng công việc trong khi công tác lập hồ sơ điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021-2030 và kế hoạch sử dụng đất năm 2025 cấp huyện vốn đã chậm, nay tiếp tục gặp khó khăn khi chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp.
Toàn tỉnh có 614.467 ha cần cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu, trong đó đã cấp 549.990 ha, đạt 89,51%; còn 64.476 ha chưa cấp. Cùng lúc, Sở phải triển khai chiến dịch “làm giàu, làm sạch” cơ sở dữ liệu đất đai, đồng bộ dữ liệu từ hệ thống quản lý đất đai lên hệ thống thông tin quốc gia, rà soát từng nhóm thửa “đúng - đủ - sạch - sống” và những thửa cần xã, phường bổ sung hồ sơ.
Khối lượng công việc lớn nhưng cấp xã thiếu cán bộ chuyên môn về đất đai, dẫn tới tình trạng “nghịch lý phân cấp”: nhiệm vụ giao xuống, nhưng người làm không đủ.
Theo Phó Giám đốc Triệu Đức Văn, nhiều xã vùng cao khoảng 5.000 dân, khối lượng công việc không lớn nhưng vẫn phải bố trí đầy đủ các vị trí chuyên môn theo quy định, trong khi nguồn nhân lực hạn chế. Một số cán bộ xin nghỉ làm gián đoạn việc thống kê, kiểm tra và đôn đốc ở cơ sở, đặc biệt khi cần xử lý dịch bệnh hoặc triển khai gấp nhiệm vụ mới. Ở lĩnh vực đất đai, hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đòi hỏi phải có bản đồ đo đạc đầy đủ, nhưng nhiều xã không thuê được đơn vị tư vấn đo đạc do số lượng đơn vị đủ năng lực còn ít, khiến tiến độ giải quyết hồ sơ bị ảnh hưởng.
Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường Lê Xuân Dũng. Ảnh: Bảo Thắng.
Lãnh đạo Sở cho biết, hiện mỗi cơ quan chuyên môn đang vận hành theo một mô hình khác nhau. Văn phòng đăng ký đất đai chưa xác định rõ sẽ tổ chức đến cấp nào, trạm khuyến nông khu vực cũng chưa có hướng dẫn cụ thể về vị trí và chức năng trong mô hình mới... Một phương án đang được địa phương thảo luận, lấy ý kiến là thành lập trung tâm sự nghiệp chung để gộp một số lĩnh vực, kể cả nhiệm vụ liên quan đến rác thải xây dựng, song hiện chưa có khung pháp lý để triển khai.
Ở lĩnh vực lâm nghiệp, việc phân định nhiệm vụ giữa kiểm lâm và lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách trong các khu rừng đặc dụng, khu bảo tồn còn nhiều lúng túng. Qua phản ánh của địa phương, quá trình triển khai các quy định hiện hành khiến lực lượng kiểm lâm không còn bố trí trực tiếp trong khu bảo tồn, trong khi lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách chưa có hướng dẫn đầy đủ về chức năng, thẩm quyền, dễ dẫn tới khoảng trống trách nhiệm.
Cùng lúc, Thái Nguyên đặt mục tiêu phát triển mạnh kinh tế rừng. Tỷ lệ che phủ rừng ước đạt 61,6%, vượt kế hoạch; diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC dự kiến cuối năm 2025 đạt khoảng 37.532 ha, bằng 175% kế hoạch giai đoạn 2021-2025. Tỉnh định hướng phát triển dịch vụ hấp thụ, lưu giữ carbon, triển khai các giải pháp tín chỉ carbon rừng tại khu vực phía Bắc, đồng thời phối hợp đối tác Hàn Quốc lắp đặt hệ thống quan trắc khí để đánh giá tính khả thi dự án giảm phát thải khí nhà kính tại bãi chôn lấp rác Đá Mài.
Đã có đề xuất về việc để các ban quản lý rừng đặc dụng thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, trong đó kinh phí bảo vệ rừng được xác định theo mức khoán trên đơn vị diện tích, mới dừng ở mức trao đổi. Tuy nhiên, Thái Nguyên cho rằng chưa thể áp dụng cơ chế này khi các đơn vị chưa có nguồn thu ổn định. Nếu triển khai trong điều kiện chưa bảo đảm tài chính, việc duy trì lực lượng bảo vệ rừng sẽ gặp khó khăn.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Thái Nguyên Triệu Đức Văn. Ảnh: Bảo Thắng.
Sớm chuẩn hóa lại mô hình tổ chức
Lĩnh vực kinh tế tập thể cũng được đặt trong bối cảnh chính quyền hai cấp. Theo báo cáo, toàn tỉnh có gần 1.000 HTX nông nghiệp cùng 7 liên hiệp hợp tác xã với 50 HTX thành viên. Mô hình HTX là “cánh tay nối dài” của chính sách ở khu vực nông thôn, nhưng để các đơn vị này tiếp cận chính sách giảm nghèo, tín dụng, hỗ trợ kỹ thuật, cấp xã phải làm tốt vai trò “nhạc trưởng” về thủ tục, thống kê và kết nối.
Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) là thước đo khác về năng lực triển khai ở cơ sở. Sau sáp nhập, Thái Nguyên có 561 sản phẩm OCOP từ 3-5 sao, trong đó 10 sản phẩm đạt 5 sao (cao thứ 3 cả nước). Song để nâng cấp chất lượng, chuẩn hóa truy xuất nguồn gốc, đảm bảo an toàn thực phẩm, khâu hướng dẫn, kiểm tra, giám sát ở xã, phường rất quan trọng. Khi khối lượng hồ sơ ngày càng nhiều, nhưng số cán bộ chuyên trách không tăng tương ứng, nguy cơ quá tải là rõ ràng.
Công tác giảm nghèo thể hiện rõ áp lực của mô hình mới lên cấp xã. Sau sáp nhập, tỉnh có 23.061 hộ nghèo (5,45%) và 15.482 hộ cận nghèo (3,67%), trong đó hơn 19.000 hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số. Mức giảm nghèo dự kiến năm 2025 khoảng 0,8%. Để bảo đảm cập nhật chính xác dữ liệu theo chuẩn nghèo đa chiều, tỉnh tổ chức tập huấn cho hơn 600 cán bộ của 92 xã, phường. Các khâu rà soát, kiểm tra, nhập liệu và đối chiếu đều thực hiện tại cơ sở, trong khi cán bộ xã đồng thời phải triển khai nhiều chương trình mục tiêu, dẫn đến áp lực lớn về nhân lực.
Cảm ơn sự quan tâm, đồng hành của đoàn công tác, lãnh đạo Sở và các chi cục nhấn mạnh nhu cầu có hướng dẫn, quy định rõ ràng hơn từ Trung ương cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt trong các lĩnh vực cần lực lượng chuyên môn tại chỗ như thú y, bảo vệ rừng, đất đai, môi trường.
Nếu không “chuẩn hóa” lại bộ máy và quy trình, nguy cơ khoảng trống trách nhiệm ở cấp cơ sở sẽ làm giảm hiệu quả các chương trình phát triển nông nghiệp, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế xanh mà tỉnh đang theo đuổi.
