Ngày 16/12, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đã có buổi làm việc với Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, tập trung bàn thảo một vấn đề cốt lõi đang đặt ra hiện nay: Làm thế nào để phát triển nuôi biển theo hướng bài bản, công nghiệp, thay vì nhỏ lẻ, tự phát như hiện nay.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng làm việc với Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, tập trung bàn thảo một vấn đề cốt lõi. Ảnh: Khương Trung.
Làm sao để nuôi biển có tổ chức và bền vững?
Đặt vấn đề tại cuộc họp, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, phát triển nuôi biển không phải là câu chuyện “một sớm một chiều”, cũng không thể làm trong vài tháng là xong. Thời gian triển khai có thể không dài, nhưng yêu cầu đặt ra là phải đi thẳng vào trọng tâm, tập trung trả lời một câu hỏi then chốt: Làm thế nào để nuôi biển phát triển một cách bài bản, công nghiệp, có tổ chức và bền vững.
Theo Bộ trưởng, Việt Nam có tổng diện tích biển trên 1 triệu km². Đánh giá sơ bộ cho thấy, diện tích có khả năng nuôi biển lên tới hơn 500.000 ha, tương đương khoảng 50% diện tích vùng biển. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy hoạt động nuôi biển vẫn chủ yếu mang tính nhỏ lẻ, manh mún, chưa đạt được trình độ nuôi biển công nghiệp như nhiều quốc gia trên thế giới.
“Đây là việc bắt buộc phải làm. Nhưng cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước, cũng phải đặt câu hỏi ngược lại: Năng lực của doanh nghiệp đến đâu, doanh nghiệp có đủ khả năng và quyết tâm để làm hay không. Phải có sự song hành giữa Nhà nước và doanh nghiệp”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh.
5 kiến nghị cần tháo gỡ
Phát biểu tại cuộc làm việc, PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, cho biết theo đánh giá của FAO, Việt Nam có bờ biển dài 3.260 km, hơn 3.000 đảo, vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) rộng khoảng 1.000.000 km². Năng suất nuôi cá biển tại vùng nhiệt đới hiện nay đạt khoảng 9.900 - 12.000 tấn/km², tương đương 100 tấn/ha.
Theo tính toán, nếu chỉ sử dụng 0,1% diện tích EEZ, Việt Nam đã có thể hình thành vùng nuôi rộng 1.000 km², cho sản lượng khoảng 10 triệu tấn cá biển mỗi năm, chưa kể các loại hải sản khác.
Trên cơ sở thực tiễn và yêu cầu phát triển nuôi biển theo hướng công nghiệp, hiện đại, Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam đã kiến nghị một số nội dung trọng tâm nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn về chính sách.
PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam báo cáo tại cuộc họp. Ảnh: Khương Trung.
Trước hết, Hiệp hội đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo, trình Chính phủ thống nhất chủ trương và cho phép xây dựng Đề án phát triển hệ thống cụm công nghiệp nuôi biển tại các tỉnh, thành ven biển. Đây được xem là yêu cầu cấp thiết, bởi khi chủ trương được thông suốt, việc triển khai trên thực địa có thể tiến hành ngay, tránh kéo dài thời gian chuẩn bị.
Thứ hai, kiến nghị giao việc quản lý các cụm công nghiệp nuôi biển cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thay vì Bộ Công Thương như quy định tại Nghị định 32 hiện hành, do đặc thù nuôi biển gắn chặt với tài nguyên và môi trường biển.
Thứ ba, đề nghị dành quỹ đất, quỹ mặt nước, đồng thời xây dựng cơ chế mời gọi doanh nghiệp tham gia các đề án thí điểm. Hiện đã có ba doanh nghiệp đủ năng lực, xây dựng đề án cụ thể và sẵn sàng triển khai khi hành lang pháp lý được cho phép.
Thứ tư, liên quan đến chính sách ưu đãi, các ý kiến cho rằng hạ tầng nuôi biển là hạ tầng thiết yếu, cần có sự hỗ trợ của Nhà nước. Trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế, đề nghị có các chính sách phù hợp về tài chính, tín dụng, bảo hiểm, khoa học - công nghệ, đào tạo nhân lực và phát triển chế biến sâu.
Đại diện các doanh nghiệp trực thuộc Hiệp hội Nuôi biển báo cáo và đề xuất các kiến nghị tại cuộc làm việc. Ảnh: Khương Trung.
Cuối cùng, vấn đề được nhấn mạnh là sự thiếu hụt nghiêm trọng các tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia cho nuôi biển công nghiệp. Đây đang là rào cản lớn đối với việc phát triển nuôi biển theo hướng quy mô lớn, hiện đại và bền vững.
Triển khai ba dự án thí điểm
Trên cơ sở thảo luận với các doanh nghiệp tham dự cuộc họp như Công ty Cổ phần mực nhảy Biển Đông; STP Group; DECO Group cũng báo cáo làm rõ các nội dung kiến nghị từ các đơn vị trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho rằng đề xuất của Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, theo đánh giá của Bộ, là hoàn toàn phù hợp với các mục tiêu của Nghị quyết số 36 của Trung ương, cũng như các văn bản chỉ đạo của Chính phủ.
Nếu triển khai hiệu quả, nuôi biển không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần thay đổi căn bản phương thức sản xuất, giảm áp lực lên khai thác truyền thống, đồng thời hỗ trợ giải quyết các yêu cầu liên quan đến IUU và các quy định quốc tế sẽ có hiệu lực từ năm 2026.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng chủ trì cuộc họp với Hiệp hội nuôi biển Việt Nam sáng 16/12. Ảnh: Khương Trung.
Bộ trưởng khẳng định, hệ thống pháp luật hiện hành về cơ bản đã đầy đủ, song các chính sách đang phân tán ở nhiều văn bản khác nhau, gây khó khăn trong tổ chức thực hiện. Trước mắt, Bộ sẽ tập trung hỗ trợ triển khai ba dự án thí điểm tại Quảng Ninh, Khánh Hòa và An Giang, đại diện cho ba vùng biển với điều kiện tự nhiên khác nhau nhằm tạo cơ sở thực tiễn để nhân rộng trong thời gian tới.
Mục tiêu được đặt ra là tháo gỡ toàn bộ các vướng mắc để các dự án có thể triển khai ngay trong quý I/2026. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ ban hành thông báo kết luận, giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị trực thuộc, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các địa phương, khẳng định quyết tâm đưa nuôi biển trở thành một ngành kinh tế biển quan trọng của Việt Nam.
Nội dung thứ hai được Bộ trưởng Trần Đức Thắng đề cập là việc xây dựng các đề án liên quan đến phát triển nuôi biển. Đối với kiến nghị của Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, Bộ trưởng giao Cục Thủy sản và Kiểm ngư nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng xem có cần thiết phải xây dựng một đề án riêng hay không. Trường hợp cần thiết, phải tổ chức xây dựng bài bản, báo cáo cấp có thẩm quyền, có thể là Thủ tướng Chính phủ, để xem xét, phê duyệt.
Tuy nhiên, Bộ trưởng lưu ý, nếu trong các quyết định hiện hành của Thủ tướng Chính phủ và hệ thống pháp luật hiện nay đã có đầy đủ quy định, chỉ là đang phân tán ở nhiều văn bản khác nhau, thì cũng phải báo cáo rõ thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cụ thể theo quan điểm: nếu làm thì làm như thế nào, còn nếu không làm thì phải có căn cứ rõ ràng.
Rà soát chính sách để tháo gỡ nút thắt triển khai
Liên quan đến kiến nghị giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì toàn diện lĩnh vực này, theo phân công hiện nay của Chính phủ, Hiệp hội đã có văn bản báo cáo Thủ tướng. Bộ trưởng khẳng định, Bộ sẵn sàng nhận nhiệm vụ để bảo đảm tính đồng bộ, từ khâu quy hoạch, ban hành chính sách đến hướng dẫn tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, việc phân công nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Bộ không thể tự ý quyết định. Trong khi chưa có phân công rõ ràng, các đơn vị vẫn phải thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ theo quy định hiện hành.
Về chính sách ưu đãi, Bộ trưởng cho rằng pháp luật về đầu tư, pháp luật về thuế đối với nông nghiệp nói chung và thủy sản nói riêng hiện nay đã có mức ưu đãi rất cao. Dù vậy, vẫn cần giao Cục Thủy sản và Kiểm ngư rà soát toàn bộ các chính sách đang áp dụng, từ giao đất, cho thuê đất, thuê mặt biển, thuế, tín dụng, bảo hiểm đến các hình thức hỗ trợ khác; tổng hợp lại để làm rõ thực trạng triển khai, so sánh với các ngành, lĩnh vực khác và đánh giá xem có cần điều chỉnh, bổ sung hay không.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, với chức năng quản lý nhà nước về biển, hải đảo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường mong muốn phát triển nuôi biển trở thành một trong những ngành kinh tế biển quan trọng của đất nước và sẽ tích cực phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để triển khai hiệu quả. Ảnh: Khương Trung.
Những nội dung thuộc thẩm quyền của Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ được Bộ xem xét, xử lý; những vấn đề vượt thẩm quyền sẽ được tổng hợp, kiến nghị Chính phủ. Tuy nhiên, Bộ trưởng nhấn mạnh nguyên tắc xuyên suốt: Nhà nước tạo điều kiện, doanh nghiệp phải chủ động. Nhà nước không làm thay doanh nghiệp, mà tập trung tạo môi trường thuận lợi, đặc biệt là thủ tục hành chính nhanh gọn.
Một nhiệm vụ chắc chắn thuộc trách nhiệm của Bộ là rà soát, ban hành đầy đủ hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật liên quan đến nuôi biển; đồng thời rà soát các văn bản pháp luật do Bộ chủ trì ban hành để bảo đảm tính đồng bộ, khả thi.
Liên quan đến việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng mặt biển thuê, Bộ trưởng cho biết đây là hình thức thuê có thời hạn. Trường hợp thuê đất trả tiền hàng năm vẫn được cấp giấy chứng nhận nhưng không được thế chấp quyền sử dụng đất; tuy nhiên, tài sản hình thành từ hoạt động đầu tư của doanh nghiệp phải được thế chấp. Nội dung này liên quan đến pháp luật tín dụng, được giao cho các đơn vị chức năng về biển, hải đảo tiếp tục nghiên cứu.
Trong quá trình sửa đổi các nghị định liên quan đến Luật Biển, Hải đảo, Bộ trưởng Trần Đức Thắng đề nghị nghiên cứu, đề xuất bổ sung các nội dung trên để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, đồng thời triển khai khẩn trương. Bộ hiện cũng đang chờ ý kiến của Bộ Tư pháp đối với các nội dung liên quan.
Nguyên tắc chung được nhấn mạnh là quản lý mặt biển phải tương tự như quản lý mặt đất: có thời hạn, có giấy tờ rõ ràng, bảo đảm đầy đủ quyền và nghĩa vụ của người sử dụng. Cơ quan quản lý nhà nước phải nắm rõ việc sử dụng mặt biển, phân định cụ thể khu vực dành cho dầu khí, điện gió, nuôi trồng thủy sản…, tương tự như công tác quản lý đất đai trên đất liền.
Trên cơ sở đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ ban hành thông báo kết luận, định hướng rõ các nội dung cần triển khai. Các vấn đề liên quan đến tín dụng, ngân hàng, bảo hiểm cũng sẽ được ghi nhận để tiếp tục kiến nghị trong quá trình thực hiện. Bộ trưởng đề nghị các doanh nghiệp khi gặp khó khăn, vướng mắc, thông qua Hiệp hội để tổng hợp, báo cáo.
Khẳng định lại quan điểm của Bộ, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, với chức năng quản lý nhà nước về biển, hải đảo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường mong muốn phát triển nuôi biển trở thành một trong những ngành kinh tế biển quan trọng của đất nước và sẽ tích cực phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để triển khai hiệu quả.
