Thích ứng với biến đổi khí hậu: Con đường sống còn để phát triển bền vững

Thiên tai khốc liệt và lời cảnh tỉnh nghiêm khắc

Nghệ An - vùng đất nắng gió khắc nghiệt vốn đã quen với thử thách từ thiên nhiên, nhưng chưa bao giờ áp lực từ biến đổi khí hậu lại nặng nề đến thế. Những năm gần đây, thiên tai ngày càng dồn dập, cực đoan, để lại những vết hằn đau xót trong sản xuất và đời sống nhân dân.

Chỉ riêng cơn bão số 3 cuối tháng 7/2025 đã gây ra một đợt lũ lịch sử tàn phá trên diện rộng, đặc biệt ở miền núi như các xã Mỹ Lý, Mường Xén, Tương Dương, Con Cuông... Theo thống kê có trên dưới 7.500 ngôi nhà bị ngập lụt, hư hỏng; khoảng 10.000 ha lúa, rau màu, cây trồng mất trắng; gần 2.000 con gia súc và hơn 60.000 gia cầm bị cuốn trôi; hàng loạt công trình hạ tầng bị phá hủy. Tổng thiệt hại lên tới gần 3.800 tỷ đồng, con số chưa từng có trong nhiều năm qua.

Chưa kịp gượng dậy, tháng 8/2025, hoàn lưu bão số 5 tiếp tục gây mưa lớn, tái ngập nhiều khu vực, khoét sâu thêm những tổn thất nặng nề. Thực tế phũ phàng ấy cho thấy vòng xoáy “thiên tai - khắc phục - tái thiết - lại chịu thiên tai” đang bào mòn sức lực của chính quyền và người dân xứ Nghệ.

Trong khi đó, tốc độ phát triển hạ tầng, đô thị, khu công nghiệp tại Nghệ An đặt ra thách thức kép: vừa phát triển, vừa bảo vệ. Nhiều khu dân cư vẫn nằm ở vùng trũng; hệ thống thoát nước chưa theo kịp đô thị hóa; miền núi vẫn đối mặt với phá rừng, khai thác khoáng sản trái phép, làm suy yếu “lá chắn tự nhiên”. Nếu không thay đổi tư duy từ “đối phó” sang “phòng ngừa chủ động”, Nghệ An sẽ mãi loay hoay trong vòng luẩn quẩn thiệt hại - khắc phục.

Nhận thức rõ tính chất sống còn của vấn đề, ngày 9/9/2025, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Kế hoạch số 743/KH-UBND nhằm triển khai Nghị quyết 122/NQ-CP của Chính phủ và Kết luận 81-KL/TW của Bộ Chính trị. Kế hoạch này đặt ra mục tiêu toàn diện từ ứng phó thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ rừng, tiết kiệm tài nguyên nước cho đến phát triển kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi xanh.

Chủ động để phát triển bền vững

Điểm nhấn quan trọng của Kế hoạch này chính là sự chủ động. Đó là nâng tầm dự báo, cảnh báo thiên tai. Theo đó, Nghệ An sẽ đầu tư mở rộng mạng lưới quan trắc mưa, lũ, sạt lở đất, hiện đại hóa thiết bị khí tượng thủy văn, đồng thời nâng cao năng lực dự báo tại chỗ. Dự báo càng chính xác, càng sớm, thiệt hại càng giảm.

Gắn quy hoạch phát triển với kịch bản biến đổi khí hậu. Không đặt nhà máy, khu dân cư trong vùng ngập lụt; không đánh đổi rừng lấy thủy điện nhỏ; rà soát lại quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch đô thị theo hướng “thích ứng thông minh”.

Xem đầu tư phòng chống thiên tai là đầu tư phát triển. Gia cố đê điều, hồ chứa, kè sông, kè biển; ưu tiên các công trình phòng tránh lũ quét, sạt lở ở miền núi - nơi thường chịu tổn thương nặng nề nhất.

Nâng cao năng lực cộng đồng để mỗi hộ dân, mỗi làng xã phải trở thành “pháo đài” tự phòng vệ trước thiên tai. Các mô hình “làng an toàn”, “tổ liên gia chống lũ” cần được nhân rộng, gắn liền với ý thức tự quản của nhân dân.

Bên cạnh đó, kế hoạch cũng đưa ra mục tiêu kiểm soát phát thải khí nhà kính, tiết kiệm năng lượng từ 7-10% so với kịch bản phát triển thông thường; nâng tỷ lệ năng lượng tái tạo lên 15- 20%; giữ ổn định 88.087 ha lúa nước của Nghệ An trong tổng diện tích 3,5 triệu ha lúa cả nước. Đây vừa là trách nhiệm với an ninh lương thực quốc gia, vừa là cam kết phát triển bền vững của tỉnh.

Tài nguyên rừng được ví như “lá phổi xanh” của Nghệ An sẽ tiếp tục được đặt ở vị trí then chốt. Tỉnh kiên định duy trì độ che phủ rừng ở mức 58%, đồng thời phục hồi ít nhất 20% diện tích hệ sinh thái tự nhiên bị suy thoái. Song song với đó, việc quản lý khai thác khoáng sản, sử dụng tài nguyên nước, xử lý chất thải cũng được siết chặt, hướng tới phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn.

Những con số thiệt hại do bão lũ vừa qua không chỉ là tài sản mất đi, mà còn là sự gián đoạn sinh kế, nỗi đau trong lòng người dân và sức ì của cả nền kinh tế địa phương. Bài học nhãn tiền ấy càng thêm khẳng định rằng, ứng phó chủ động với biến đổi khí hậu không còn là lựa chọn, mà là con đường duy nhất để Nghệ An phát triển bền vững.

Chủ động trong dự báo; chủ động trong quy hoạch; chủ động trong bảo vệ rừng, nguồn nước; chủ động trong việc giáo dục, huy động cộng đồng; chủ động trong quản lý tài nguyên và giảm phát thải. Chỉ khi biến sự chủ động thành hành động nhất quán, Nghệ An mới thoát khỏi vòng xoáy “thiệt hại - khắc phục - tái thiệt hại”.

Thiên tai sẽ không chờ chúng ta chuẩn bị xong mới ập đến. Bão, lũ, hạn hán, nắng nóng… sẽ ngày càng gay gắt hơn. Vì vậy, trách nhiệm hôm nay không chỉ là bảo vệ an toàn trước mắt, mà còn là xây dựng nền tảng vững chắc để thế hệ mai sau có một Nghệ An phát triển hài hòa, bền vững cùng thiên nhiên.