Sơn La hiện đại hóa quản lý, nâng chất lượng cấp nước sạch nông thôn

Bảo đảm vận hành ổn định, kiểm soát chặt chất lượng nước

Trung tâm Nước và Quan trắc môi trường Sơn La được thành lập trên cơ sở hợp nhất Trung tâm Quan trắc tài nguyên môi trường và Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn. 

Là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường, quản lý vận hành công trình và cung cấp dịch vụ công ích về nước sạch nông thôn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của đơn vị.

Tại khu vực miền núi, địa hình chia cắt, dân cư phân tán, đời sống còn nhiều khó khăn, nhận thức về vai trò của nước sạch chưa đồng đều, khả năng chi trả dịch vụ theo giá tính đúng - tính đủ còn hạn chế, trong khi thiên tai và biến đổi khí hậu thường xuyên gây hư hỏng công trình, làm biến động nguồn nước. Việc duy trì tài sản công trình để bảo đảm phát huy hiệu quả đầu tư vì vậy là thách thức lớn đối với Trung tâm.

Hiện Trung tâm đang tiếp nhận, quản lý, vận hành 34 công trình cấp nước tập trung nông thôn, bảo đảm cấp nước sinh hoạt cho hơn 24.000 hộ dân trên địa bàn. Trong đó, 7 công trình do Trung tâm trực tiếp vận hành, số còn lại giao khoán cho các đơn vị, doanh nghiệp đủ năng lực.

Đồng thời, Trung tâm tiếp tục tiếp nhận và đưa vào vận hành các công trình nước sinh hoạt xã Pi Toong; nước sinh hoạt điểm tái định cư bản Cang (xã Mường La); và công trình nước sinh hoạt điểm tái định cư Nậm Lạ (xã Mai Sơn). Khắc phục những khó khăn về địa hình, điều kiện tự nhiên và biến đổi khí hậu, trong 9 tháng đầu năm, các công trình đã cung cấp hơn 1,7 triệu m³ nước sạch; hiệu quả đầu tư được phát huy, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hơn 100 lao động là đồng bào dân tộc thiểu số.

Cùng với vận hành, Trung tâm triển khai quan trắc định kỳ chất lượng nước nguồn; thực hiện nội kiểm; cắm và bàn giao mốc bảo hộ vệ sinh khu vực lấy nước cho chính quyền địa phương. Đơn vị phối hợp với chính quyền cơ sở và các tổ chức chính trị, xã hội đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về sử dụng nước sạch, bảo vệ nguồn nước và tiết kiệm nước trong sinh hoạt.

Thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý, điều hành

Ông Nguyễn Ngọc Khoát, Quyền Giám đốc Trung tâm Nước và Quan trắc môi trường cho biết: Việc vận hành công trình cấp nước nông thôn ở khu vực miền núi còn nhiều khó khăn, chi phí lớn, rủi ro cao do hạn hán, sạt lở, mưa lũ…, trong khi nguồn nhân sự và tài chính hạn chế, khiến tỷ lệ công trình Trung tâm trực tiếp vận hành còn thấp.

Hiện Trung tâm đang rà soát toàn bộ quy trình lựa chọn đơn vị nhận khoán và các điều khoản hợp đồng để bảo đảm tuân thủ pháp luật; đồng thời xây dựng phương án chuyển một số công trình từ giao khoán sang tự vận hành, nâng tỷ lệ công trình trực tiếp quản lý lên 40 - 50% trong năm 2025.

Song song, đẩy mạnh chuyển đổi số thông qua phần mềm quản lý khách hàng trên nền tảng ứng dụng CityWork, hỗ trợ tính sản lượng, doanh thu, in phiếu thu, tổng hợp báo cáo, định vị khách hàng và giám sát đấu nối. Việc ứng dụng công nghệ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm chi phí vận hành, tăng tính minh bạch và tạo giao diện thuận tiện giữa đơn vị vận hành với người sử dụng.

Trung tâm cũng xây dựng và áp dụng quy trình quản lý vận hành công trình cấp nước tập trung theo tiêu chuẩn ISO 9001:2015; rà soát toàn diện hồ sơ, chất lượng nước, hệ thống đường ống và quy trình xử lý sự cố. Trên cơ sở đó, xây dựng phương án khắc phục tồn tại và triển khai kế hoạch cấp nước an toàn theo quy định.

Định hướng đến năm 2030, Trung tâm đặt mục tiêu hoàn thiện mô hình quản lý - vận hành hiệu quả, kết hợp giữa trực tiếp khai thác và giao khoán cho các đơn vị đủ năng lực. Theo đó, tỷ lệ công trình Trung tâm tự vận hành sẽ được nâng lên 70 - 80%, tạo sự chủ động trong kiểm soát chất lượng nước và thực hiện kế hoạch đầu tư.

Tất cả các công trình phải tuân thủ đầy đủ quy định về khai thác tài nguyên nước, nội kiểm và quan trắc chất lượng nước. Trung tâm cũng sẽ trình cấp có thẩm quyền ban hành phương án giá bán nước sạch và cơ chế bù giá với những công trình có mức giá bán thực tế thấp hơn giá tính đúng, tính đủ; đồng thời chủ động bố trí, tìm kiếm nguồn lực thường xuyên cho công tác bảo trì, sửa chữa, nâng cấp, mở rộng công trình, bảo đảm hệ thống hoạt động ổn định, bền vững.

Một trong những mục tiêu lớn nữa là tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong theo dõi, vận hành hệ thống cấp nước. Trung tâm phấn đấu số hóa chuyên sâu các hoạt động nghiệp vụ, xây dựng hệ sinh thái dữ liệu chuyên ngành phục vụ quản lý dài hạn, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và đáp ứng tốt hơn nhu cầu sử dụng nước sạch của người dân.

Sơn La hiện có hơn 1.800 công trình cấp nước tập trung nông thôn được quản lý theo nhiều mô hình: UBND xã quản lý theo hình thức cộng đồng, tổ hợp tác; doanh nghiệp, hợp tác xã; đơn vị sự nghiệp. Thực tiễn cho thấy mô hình do Trung tâm Nước và Quan trắc môi trường Sơn La vận hành mang lại hiệu quả bền vững. Thời gian tới, Trung tâm tiếp tục củng cố, mở rộng phạm vi cấp nước sinh hoạt, bảo đảm cấp nước an toàn, bền vững, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội, môi trường mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Sơn La lần thứ XVI đã đề ra.