Thiết lập kỷ cương
Những nông, lâm trường đầu tiên trên địa bàn tỉnh Sơn La được hình thành từ sau năm 1954. Trải qua nhiều giai đoạn sắp xếp, đổi mới, từ 11 đơn vị ban đầu, đến nay toàn tỉnh còn 8 đơn vị, tổ chức đang quản lý, sử dụng quỹ đất có nguồn gốc nông, lâm trường, với tổng diện tích khoảng 35.000 ha.
Trong đó, 17.000 ha là diện tích các công ty nông, lâm nghiệp và các tổ chức khác giữ lại tiếp tục sử dụng theo quy định; còn khoảng 18.000 ha đã được bàn giao về các địa phương quản lý. Ngoài ra, còn 5 đơn vị, tổ chức khác đang sử dụng đất có nguồn gốc gốc nông, lâm trường.
UBND tỉnh Sơn La họp Ban Chỉ đạo về quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc nông, lâm trường, thống nhất các nhiệm vụ trọng tâm năm 2025. Ảnh: Nguyễn Nga.
Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Sơn La, công tác rà soát, sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của các nông, lâm trường là quá trình liên tục, lâu dài và không có điểm dừng. Mục tiêu xuyên suốt là bảo đảm hiệu quả sử dụng đất, hiệu quả sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, gắn với ổn định xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng.
Đến nay, nhiều diện tích đất đã được chuyển đổi và chuyển diện tích đất có rừng về thành các Ban quản lý rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, Khu bảo tồn thiên nhiên và Vườn quốc gia. Đồng thời, một phần diện tích lớn được bàn giao cho địa phương để giao lại cho cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân và các tổ chức liên quan quản lý theo quy định.
Tuy nhiên, trong suốt chiều dài lịch sử, loại đất đặc thù này cũng phát sinh nhiều vấn đề: tranh chấp, lấn chiếm, khoán trắng, cho thuê lại đất, tình trạng “phát canh thu tô”, chậm nộp tiền thuê đất, hoặc sử dụng đất không đúng mục đích.
Nhận diện đầy đủ thực trạng và những khó khăn, thách thức đó, Sơn La đã xác định nhiệm vụ trọng tâm và xuyên suốt là lập lại trật tự, thiết lập kỷ cương trong quản lý đất đai có nguồn gốc nông, lâm trường. Tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo về quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc nông, lâm trường; đồng thời ban hành quy chế hoạt động, chương trình công tác và kế hoạch hàng năm, nhằm bảo đảm chỉ đạo thống nhất, xuyên suốt trên địa bàn. Từ tháng 11/2022 đến nay, Ban Chỉ đạo và Cơ quan Thường trực đã ban hành 14 văn bản chỉ đạo, tạo khuôn khổ pháp lý quan trọng cho toàn bộ quá trình xử lý các vấn đề liên quan.
Trên cơ sở đó, nhiều địa phương đã triển khai đo đạc hiện trạng thửa đất, làm căn cứ lập phương án sử dụng đất hiệu quả. Tại xã Chiềng Sơn, hơn 1.100 ha đã được đo vẽ bản đồ địa chính theo các tỷ lệ 1/1.000; 1/2.000 và 1/5.000. Ở Tân Yên, diện tích đo đạc đạt hơn 1.631 ha; còn thị trấn Nông Trường Mộc Châu cũ (nay thuộc các phường Mộc Châu, Vân Sơn, Thảo Nguyên) đạt hơn 7.168 ha với hệ thống lưới địa chính mới được xây dựng đồng bộ. Những con số này thể hiện sự vào cuộc quyết liệt và đồng bộ của cả hệ thống chính trị, từ tỉnh đến cơ sở.
Đặc biệt, năm 2023, UBND tỉnh đã phê duyệt Đề án Tăng cường quản lý đối với đất đai có nguồn gốc từ các nông, lâm trường quốc doanh hiện do các công ty nông nghiệp, công ty lâm nghiệp không thuộc diện sắp xếp lại theo Nghị định số 118/2014/NĐ-CP, Ban quản lý rừng và các tổ chức sự nghiệp khác, hộ gia đình, cá nhân sử dụng trên địa bàn tỉnh, với tổng kinh phí triển khai 197 tỷ đồng.
Đề án đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo Trung ương và thống nhất hỗ trợ địa phương 40 tỷ đồng. Năm 2024, Đề án được điều chỉnh, bổ sung tại Quyết định số 2830/QĐ-UBND ngày 27/12/2024, được xem như “kim chỉ nam” cho các quyết sách lớn của tỉnh trong quản lý tài nguyên đất đai đặc thù này.
Nhiều diện tích đất có nguồn gốc nông, lâm trường tại Sơn La đã được đo đạc, xác định ranh giới, đưa vào quản lý, sử dụng, đảm bảo thống nhất, minh bạch, hiệu quả. Ảnh: Nguyễn Nga.
Hoàn thiện thể chế, đưa quỹ đất vào phát triển bền vững
Đất nông, lâm trường không chỉ là nguồn lực kinh tế quan trọng mà còn gắn với ổn định an sinh xã hội, an ninh quốc phòng. Bên cạnh việc lập lại kỷ cương trong quản lý, Sơn La đặc biệt chú trọng hài hòa lợi ích và bảo đảm sinh kế cho người dân có sử dụng đất đai nguồn gốc nông, lâm trường.
Khoảng 18.000 ha đất đã được bàn giao về địa phương sau rà soát là nguồn lực quan trọng để bố trí đất sản xuất cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số thiếu đất, tạo quỹ đất tái định cư, phát triển vùng nguyên liệu chè, cà phê, cây ăn quả, chăn nuôi đại gia súc; đồng thời mở rộng dư địa thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước.
Để phát huy tốt nguồn lực này, Sơn La đặt trọng tâm vào hoàn thiện thể chế, chuẩn hóa cơ sở dữ liệu và hiện đại hóa quản lý. Một trong những khâu then chốt là ứng dụng công nghệ số trong quản lý đất đai. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu địa chính đồng bộ, kết nối thông tin đo đạc và chuẩn hóa quy trình quản lý sẽ giúp nâng cao tính minh bạch, giảm sai sót, hạn chế thất thoát tài nguyên và tăng hiệu quả phục vụ người dân, doanh nghiệp.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Sơn La cho biết: Hiện nay, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã trình UBND tỉnh phê duyệt và đang triển khai thực hiện 12/13 Thiết kế kỹ thuật - Dự toán xác định ranh giới, cắm mốc, lập hồ sơ ranh giới; đo vẽ bản đồ địa chính; cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; xây dựng cơ sở dữ liệu địa chính đối với các Ban quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ, công ty nông, lâm nghiệp, với tổng kinh phí 117 tỷ đồng.
Đồng thời, tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo các xã, phường tiếp tục đẩy nhanh tiến độ lập phương án sử dụng đất làm căn cứ giao đất, cho thuê đất, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo đúng Luật Đất đai 2024. Đặc biệt, tập trung xử lý dứt điểm các trường hợp lấn chiếm đất, xây dựng trái phép; xử lý nghiêm các tập thể, cá nhân thiếu tinh thần trách nhiệm, buông lỏng quản lý để xảy ra tình trạng tự ý chia lô, tách thửa, xây dựng các công trình trái phép trên đất nông nghiệp.
Có thể khẳng định, nỗ lực “quản chặt” đất nông, lâm trường của Sơn La những năm gần đây không chỉ hướng đến giải quyết các vướng mắc lịch sử, mà còn mở ra không gian phát triển mới, tạo nguồn lực đất đai sạch, bảo vệ rừng, phát triển sản xuất hàng hóa tập trung và nâng cao chất lượng đời sống nhân dân. Đây cũng là nền tảng quan trọng, tạo đà đưa Sơn La bứt phá trong giai đoạn 2025 - 2030.
Tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý đất nông, lâm trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Sơn La đang tham mưu UBND tỉnh trình Ban Thường vụ Tỉnh ủy xây dựng Nghị quyết về giải quyết những tồn tại, vướng mắc và quản lý, sử dụng hiệu quả đất có nguồn gốc nông, lâm trường giai đoạn 2025 - 2030, nhằm xử lý dứt điểm các vấn đề tồn đọng và phát huy tối đa giá trị nguồn lực đất đai phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
