Sinh kế từ cây ăn quả và du lịch lòng hồ Hòa Bình

Từ vùng đồi núi trung du đến "thủ phủ" cây ăn quả

Sau khi sáp nhập từ Hòa Bình, Vĩnh Phúc và Phú Thọ, vùng đất Phú Thọ mới không chỉ giàu tiềm năng di sản, mà còn sở hữu thế mạnh lớn về nông nghiệp đồi rừng. Trong đó, cây ăn quả được xác định là hướng phát triển chủ lực, góp phần tạo sinh kế bền vững cho người dân trung du Bắc Bộ.

Từ năm 2021–2025, các địa phương tiền thân như Hòa Bình, Phú Thọ, Vĩnh Phúc đều đã đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng hàng hóa. Ở Hòa Bình, diện tích cây ăn quả có múi đã vượt 11.000 ha, tập trung tại các huyện Cao Phong, Kim Bôi, Tân Lạc, cho sản lượng hơn 200.000 tấn mỗi năm. Thương hiệu “Cam Cao Phong”, “Bưởi đỏ Tân Lạc” đã trở thành niềm tự hào không chỉ của Hòa Bình mà của cả vùng Tây Bắc.

Tại Phú Thọ cũ, vùng trung du với địa hình gò đồi đã hình thành vùng trồng bưởi Đoan Hùng, chuối tiêu hồng Thanh Sơn, hồng Gia Thanh. Diện tích cây ăn quả của toàn tỉnh đạt gần 20.000 ha, chiếm hơn 14% tổng diện tích đất nông nghiệp. Cùng thời gian đó, Vĩnh Phúc cũng đẩy mạnh phát triển cây na, bưởi và thanh long ruột đỏ tại các huyện Lập Thạch, Sông Lô, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn.

Sau sáp nhập, Phú Thọ mới đã kế thừa toàn bộ tiềm năng đó, hình thành “vành đai cây ăn quả” rộng lớn chạy dọc theo sông Đà, sông Lô và các tuyến đồi trung du. Từ cam, bưởi, nhãn, na cho đến chuối, dứa… nhiều vùng trồng đã được cấp mã số vùng, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và truy xuất nguồn gốc điện tử, giúp nông sản Phú Thọ dần khẳng định vị thế trên thị trường.

Đặc biệt, chương trình “Mỗi xã một sản phẩm – OCOP” giai đoạn 2021–2025 đã tạo động lực lớn cho các hợp tác xã, hộ nông dân liên kết sản xuất, xây dựng thương hiệu cây ăn quả. Tính đến giữa năm 2025, toàn vùng Phú Thọ mới đã có hơn 320 sản phẩm OCOP được chứng nhận, trong đó gần 1/3 thuộc nhóm nông sản, thực phẩm chế biến từ cây ăn quả.

Du lịch lòng hồ là điểm nhấn kinh tế xanh

Nếu cây ăn quả là “trụ cột sinh kế”, thì du lịch lòng hồ thủy điện Hòa Bình lại được xem như “mũi nhọn kinh tế xanh” của Phú Thọ mới. Nằm ở ranh giới giữa vùng Tây Bắc và trung du Bắc Bộ, khu vực lòng hồ có diện tích mặt nước hơn 8.000 ha, trải dài qua các xã ven sông Đà của huyện Thanh Sơn, Tân Lạc và Cao Phong. Đây là nơi được ví như “Hạ Long trên núi”, hội tụ cảnh quan sơn thủy hữu tình, hệ sinh thái đa dạng, văn hóa Mường đặc sắc và nhiều điểm đến sinh thái hấp dẫn.

Từ năm 2021, nhiều địa phương ven hồ đã bắt đầu khai thác du lịch cộng đồng gắn với văn hóa Mường. Hòa Bình cũ có bản Ngòi Hoa (Tân Lạc), Suối Lốn (Mai Châu) với những homestay được du khách trong và ngoài nước ưa chuộng. Tại Phú Thọ, các xã ven sông Đà như Yên Lập, Thanh Sơn cũng phát triển loại hình du lịch trải nghiệm – kết hợp nghỉ dưỡng và thưởng thức nông sản địa phương. Người dân làm du lịch theo mô hình “mỗi nhà một sản phẩm”, vừa giữ gìn văn hóa bản địa, vừa tạo thêm thu nhập.

Khi sáp nhập, Phú Thọ mới đã quy hoạch không gian phát triển du lịch lòng hồ thủy điện Hòa Bình – Thanh Sơn thành “cực tăng trưởng du lịch xanh”. Theo định hướng của giai đoạn 2025–2030, khu vực này sẽ được đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông kết nối với quốc lộ 70B, đường Hồ Chí Minh và tuyến cao tốc Hòa Lạc – Hòa Bình – Phú Thọ. Hệ thống bến thuyền du lịch, điểm dừng nghỉ, làng nghề và trung tâm trải nghiệm nông sản đang được quy hoạch để tạo chuỗi giá trị du lịch bền vững.

Một điểm nhấn quan trọng là sự liên kết giữa phát triển du lịch và nông nghiệp. Nhiều tour du lịch sinh thái kết hợp trải nghiệm hái quả, thưởng thức đặc sản vùng hồ như cam Cao Phong, cá sông Đà, rượu cần Mường đã được các doanh nghiệp khai thác. Không chỉ là du lịch ngắn ngày, các khu nghỉ dưỡng sinh thái và resort lòng hồ cũng đang được đầu tư hướng tới khách cao cấp, đưa du lịch lòng hồ trở thành thương hiệu mới của Phú Thọ trong tương lai gần.

Hướng tới phát triển bền vững, gắn sinh kế với bảo tồn

Trong quá trình phát triển, Phú Thọ mới luôn chú trọng yếu tố “bền vững” – bảo vệ rừng, bảo tồn nguồn nước và gìn giữ văn hóa bản địa. Các huyện miền núi và trung du được khuyến khích trồng cây ăn quả xen cây lâm nghiệp, vừa phủ xanh đất trống, vừa nâng cao thu nhập. Đến năm 2025, tỷ lệ che phủ rừng của toàn vùng đạt trên 55%, tăng 3% so với trước sáp nhập.

Bên cạnh đó, tỉnh chú trọng phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa Mường, Dao, Cao Lan… với các lễ hội đặc trưng như hội Xên bản, hội Cơm mới, lễ cầu mùa. Nhiều dự án bảo tồn nhà sàn, phục dựng nghề dệt thổ cẩm, nghề rèn, nghề đan lát được triển khai song hành với phát triển du lịch cộng đồng. Đây là cách làm “hai trong một” – vừa bảo tồn di sản, vừa tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người dân.

Đến nay, toàn vùng Phú Thọ mới có hơn 60 điểm du lịch cộng đồng, 15 làng nghề truyền thống và trên 50 sản phẩm OCOP gắn với du lịch đã được công nhận. Tổng doanh thu từ du lịch năm 2024 ước đạt gần 6.000 tỷ đồng, tăng hơn 1,8 lần so với năm 2021. Trong đó, khu vực du lịch lòng hồ và nông nghiệp sinh thái chiếm gần 40% tổng doanh thu.

Với định hướng phát triển nông nghiệp sinh thái và du lịch xanh, Phú Thọ mới đang đi đúng hướng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2025–2030. Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030, giá trị sản xuất nông nghiệp tăng bình quân 4,5–5%/năm; thu nhập bình quân khu vực nông thôn đạt trên 90 triệu đồng/người/năm. Du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, đón hơn 10 triệu lượt khách, doanh thu đạt 20.000 tỷ đồng.

Hình ảnh những đồi cam vàng óng, những thuyền du lịch lướt nhẹ trên lòng hồ xanh biếc, những bản làng Mường rộn ràng tiếng khèn và hương rượu cần… đang khẳng định một Phú Thọ mới – năng động, giàu bản sắc, hướng tới tương lai xanh và thịnh vượng.