Nuôi tôm trên cát: [Bài 1] Khó cầm cự vì nạn ô nhiễm

Diện tích giảm dần

Theo ông Phạm Thanh Nhân, Trưởng phòng Nuôi trồng thủy sản (Chi cục Thủy sản Gia Lai), hiện diện tích nuôi trồng thủy sản của tỉnh khoảng hơn 5.237 ha. Riêng vùng phía Đông Gia Lai (tỉnh Bình Định cũ) có hơn 4.217 ha, vùng Tây Gia Lai (tỉnh Gia Lai cũ) có 1.020 ha; trong đó nuôi cá nước ngọt 1.235 lồng, bè (vùng Bình Định cũ 745 lồng, Gia Lai cũ 490 lồng), nuôi cá biển và tôm hùm khoảng 2.337 lồng. Sản lượng toàn tỉnh ước đạt 11.454 tấn, tăng 4% so với cùng kỳ năm 2024.

Tính đến tháng 8/2025, diện tích nuôi thủy sản nước lợ khoảng 1.957 ha; riêng diện tích nuôi tôm nước lợ là 1.911 ha, nuôi ốc hương 46 ha; nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao đạt 60 ha. Lũy kế sản lượng tôm nước lợ ước khoảng 6.703 tấn.

Ông Nhân cho biết: “Vào những năm đầu 2000, vùng Đông Gia Lai (tỉnh Bình Định cũ) phát triển mạnh nghề nuôi tôm trên cát, tạo bước chuyển quan trọng cho ngành thủy sản địa phương”.

Thời điểm đó, tại các xã Mỹ Thắng, Mỹ An, Mỹ Đức (huyện Phù Mỹ, Bình Định cũ), nay là Phù Mỹ Đông và Phù Mỹ Bắc (Gia Lai), diện tích nuôi nhanh chóng đạt gần 200 ha, rồi lan ra các vùng ven biển Hoài Nhơn, Phù Cát. Không ít hộ dân đã mạnh dạn đầu tư mở rộng vì thấy trước mắt hiệu quả kinh tế cao, diện tích tăng nhanh qua từng năm.

Tuy nhiên, càng phát triển nóng thì bất cập càng bộc lộ. Tình trạng nuôi dày, không tuân thủ quy trình xử lý nước thải và chất thải khiến môi trường ngày càng ô nhiễm. Hậu quả là tôm dễ nhiễm bệnh, sản lượng bấp bênh. Diện tích nuôi tôm trên cát ở Phù Mỹ Đông, Phù Mỹ Bắc liên tục thu hẹp, đến nay chỉ còn hơn 30 ha.

Thua lỗ chồng chất, dịch bệnh luôn rình rập

Khoảng 10 năm trước, hơn 60 ha ao nuôi tôm trên cát ở xã Cát Tiến từng là nơi nuôi trồng sôi động. Nhưng do không thực hiện đầy đủ biện pháp bảo vệ môi trường, tình trạng ô nhiễm kéo dài khiến dịch bệnh bùng phát liên tiếp. Từ đó, hàng loạt hộ nuôi rơi vào cảnh thua lỗ, nhiều ao hồ bỏ hoang. Đây cũng là thực trạng chung của các vùng nuôi tôm trên cát ở Đông Gia Lai.

Ông Võ Thanh Hùng (phường Hoài Nhơn Đông) từng sở hữu 7 ha ao nuôi. Suốt 5 năm liền, năm nào ông cũng thua lỗ từ 500 triệu đến hơn 1 tỷ đồng. Quá sức gồng gánh, ba năm nay ông đành bỏ ao không dám nuôi nữa.

Trường hợp ông Huỳnh Có cũng tương tự: với 5.000 m² ao, nhiều vụ thất bại khiến ông phải cho thuê lại để người khác nuôi quảng canh, thả giống mật độ thấp, nhằm hạn chế rủi ro.

Theo ông Phạm Thanh Nhân, vụ tôm 2/2025 chịu ảnh hưởng thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng kéo dài xen kẽ mưa dông khiến môi trường sốc, dịch bệnh phát sinh. May mắn, nhờ phát hiện sớm nên đã kịp kiểm soát. Song thực tế này cho thấy nguy cơ dịch bệnh vẫn luôn rình rập, đặc biệt với những hộ nuôi theo phương thức truyền thống, không áp dụng công nghệ xử lý nước hay kiểm soát môi trường.

Ngược lại, những hộ đầu tư công nghệ cao tuy chi phí lớn nhưng tỷ lệ rủi ro giảm rõ rệt. Tỉnh hiện mới có 60 ha diện tích nuôi tôm công nghệ cao, song đây là tín hiệu cho thấy hướng đi cần thiết trong bối cảnh nghề nuôi tôm trên cát truyền thống đang lâm vào bế tắc.