Những mùa cá xứ Tuyên: [Bài 2] ‘Vựa’ cá đặc sản

Mỗi năm thu hơn 3.000 tấn cá

Từ chân Bến Thủy Na Hang, nếu theo thuyền ngược dòng sông Gâm, mất khoảng hai giờ đồng hồ là tới vùng sông nước mênh mang của huyện Lâm Bình. Dọc theo tuyến sông ấy, giữa làn nước trong xanh và núi rừng sừng sững, thỉnh thoảng hiện ra những ngôi nhà nổi nhỏ bé, tổ ấm của những người gắn bó trọn đời với con nước.

Sông nước ở đây không chỉ nuôi cá, nuôi tôm mà còn nuôi dưỡng cả những giấc mơ lập nghiệp. Nhiều hộ dân không còn dừng lại ở nghề chài lưới nhỏ lẻ mà mạnh dạn đầu tư vào nuôi trồng thủy sản với quy mô lớn, từng bước hình thành những “vựa cá đặc sản” nức tiếng khắp vùng. Những khu nuôi cá lồng bạt ngàn ở Bến Thủy, khu thác Mơ của huyện Na Hang hay vùng Thượng Lâm của huyện Lâm Bình đã và đang trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế từ lòng hồ thủy điện Tuyên Quang.

Theo thống kê của UBND huyện Na Hang, hiện toàn huyện có 3 doanh nghiệp, 2 hợp tác xã và 96 hộ gia đình tham gia vào nuôi trồng thủy sản trên khu vực lòng hồ thủy điện. Tổng số lồng nuôi lên tới 1.288 chiếc, với thể tích nuôi ước đạt hơn 261.000m3. Sản lượng thủy sản mỗi năm đạt hơn 2.197 tấn, một con số ấn tượng đối với một huyện miền núi còn nhiều khó khăn như Na Hang.

Từ chỗ thủy sản chỉ chiếm vỏn vẹn 0,26% trong cơ cấu giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản vào năm 2006, đến nay con số ấy đã vươn lên hơn 40%, cho thấy sức bật mạnh mẽ của ngành thủy sản nơi đây.

Còn tại huyện Lâm Bình, toàn huyện hiện có 145 hộ, 1 tổ hợp tác và 1 hợp tác xã tham gia nuôi trồng và khai thác thủy sản, với tổng diện tích mặt nước hơn 3.600ha. Số lượng lồng nuôi cá tăng nhanh, từ hơn 300 lồng năm 2020 lên hơn 500 lồng hiện nay. Nhờ đầu tư bài bản, kỹ thuật được hướng dẫn sát sao, sản lượng thủy sản của Lâm Bình đã tăng trưởng gần gấp đôi, từ 563 tấn (năm 2020) lên hơn 1.045 tấn mỗi năm.

Ông Quan Văn Phùng, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Lâm Bình, cho biết, trong vài năm trở lại đây, nghề nuôi thủy sản tại Lâm Bình đã có những bước tiến rõ rệt, trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương. Các xã như Phúc Yên, Khuôn Hà đều đã phát triển nghề nuôi cá lồng trên lòng hồ thủy điện. Nổi bật và quy mô nhất vẫn là tại xã Thượng Lâm, nơi được xem là “thủ phủ” nuôi cá đặc sản của huyện.

Thượng Lâm không chỉ có lợi thế về diện tích mặt nước rộng lớn, nguồn nước trong lành quanh năm mà còn có điều kiện thuận lợi để kết hợp giữa nuôi thủy sản và phát triển du lịch sinh thái. Ở đây có những mô hình nuôi cá lồng đặc sản gắn với làm du lịch trải nghiệm rất hiệu quả. Du khách được ăn cá tại chỗ, tham quan khu nuôi, thậm chí có thể chèo thuyền, tự tay bắt cá, nấu cá. Đó là hướng đi mới, đang được khuyến khích nhân rộng.

Cũng theo ông Phùng, hiện nhiều sản phẩm cá đặc sản như cá lăng, cá bỗng, cá chiên của Thượng Lâm đã được công nhận là sản phẩm OCOP của tỉnh Tuyên Quang. Đây không chỉ là niềm tự hào của người dân địa phương mà còn là cơ hội lớn để nâng tầm giá trị, mở rộng thị trường tiêu thụ, nhất là tại các thành phố lớn và trong các chuỗi du lịch sinh thái, ẩm thực cao cấp.

Những ông chủ lớn của dòng Gâm

Gắn bó với nghề nuôi cá lồng đã hơn 10 năm, ông Nguyễn Quang Minh, xã Thượng Lâm, huyện Lâm Bình chọn cho mình con đường lập nghiệp trên sông. Lăn lộn với dòng sông, con cá ông hiểu dòng sông, con cá như những người bạn tâm tình.

Cũng có những lúc ông lao đao, nhất là dịp dịch Covid-19. Ông Minh bảo, thời gian ấy người còn không thể di dời nói gì đến cá. Vốn liếng cả vài trăm triệu đồng cứ nằm lặng yên dưới lòng hồ. Cũng may sau đận ấy, cá được giá, ông đã trả hết nợ.

Chân thác nước ven rừng là nơi những lồng cá của ông sinh sống, nước ở đó sạch, hàm lượng ô xy cao nên cá lớn nhanh. Hiện nay, ông Minh sở hữu hơn 130 lồng cá. Ông Minh chủ yếu nuôi cá lăng và cá bỗng, hai loại cá đặc sản của vùng sông Gâm, vốn nổi tiếng với chất lượng thịt chắc, thơm và giá thành cao. Mỗi năm, ông xuất bán ra thị trường khoảng 100 tấn cá, mang lại nguồn thu ổn định và đáng mơ ước.

Ông Minh cũng đang nuôi thử nghiệm 20 lồng cá tầm với mức đầu tư trung bình lên tới 200 triệu đồng mỗi lồng. Không chọn cách nuôi từ cá giống nhỏ, ông nhập cá tầm giống đã đạt trọng lượng khoảng 1kg/con để rút ngắn thời gian nuôi và nhanh chóng quay vòng vốn. “Tôi nuôi cá tầm vào mùa đông, nước lạnh phù hợp với sự phát triển của cá. Nuôi vụ ngắn, cá lớn nhanh, cuối đông ra xuân là có thể xuất bán”, ông chia sẻ.

Nếu ai đã một lần đến với Na Hang, hẳn sẽ không thể quên hình ảnh những ngôi nhà nổi nép mình ven hồ thủy điện Tuyên Quang. Đặc biệt ở khu Bến Thủy, những bè nổi san sát nhau như một phố nổi lững lờ trên mặt nước.

Trung bình mỗi năm, Công ty TNHH Thủy sản Nhật Nam cung ứng ra thị trường khoảng 80 tấn cá đặc sản do công ty nuôi và khoảng 50 tấn cá liên kết với các hộ dân. Công ty đã xây dựng được 4 sản phẩm thủy sản công nhận đạt sao OCOP, gồm 2 sản phẩm đạt 3 sao và 2 sản phẩm đạt 4 sao.

Ông Vi Anh Đức, Phó Giám đốc Công ty TNHH Thủy sản Nhật Nam một trong những người tiên phong nuôi cá lồng ở đây, kể: “Ngày trước người ta làm lồng bằng khung sắt, giờ thì chuyển sang lồng nhựa HDPE bền chắc, chi phí cao nhưng hiệu quả rõ rệt. Người nuôi ngày càng đông, lồng cá cũng ngày một nhiều, cứ như mọc lên giữa lòng hồ vậy”.

Ngay bên cạnh là cơ sở nuôi của Vi Ngọc Anh, người không chỉ nuôi 20 lồng cá đặc sản mà còn dựng nhà hàng nổi ngay trên hồ, phục vụ thực khách những món ăn tươi rói, vừa đánh bắt. Ngọc Anh chia sẻ, cá nướng, cá hấp, gỏi cá… tất cả đều mang vị ngọt mát của nước hồ và tình người Na Hang mộc mạc, đó cũng luôn là mục tiêu và ước mơ Ngọc Anh theo đuổi với lòng hồ.

Ông Lê Hải Nam, Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản (Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tuyên Quang) cho biết, mô hình nuôi cá lồng trên lòng hồ thủy điện Tuyên Quang không chỉ tạo sinh kế cho người dân mà còn trở thành điểm nhấn trong phát triển du lịch sinh thái và nông nghiệp sạch của tỉnh. Một vùng quê tưởng như chỉ có núi rừng và thác ghềnh, nay đã vươn mình trở thành thủ phủ cá đặc sản của miền núi phía Bắc. Ở nơi ấy, sự bền bỉ và sáng tạo của người dân đang viết nên câu chuyện đẹp trên lòng hồ thủy điện.